A Cruz de Santiago forma parte dos símbolos máis recoñecidos do Camiño de Santiago, que ten todo un legado histórico relacionado coa cultura xacobea
O Camiño de Santiago está cheo de símbolos xacobeos. Entre os máis importantes están a vieira do peregrino, as frechas amarelas, o botafumeiro, etc. A Cruz de Santiago forma parte dos símbolos do Camiño de Santiago que ten todo un legado histórico relacionado coa cultura xacobea.
A Cruz de Santiago destaca pola súa forma de cruz e espada. Tamén polo seu chamativo color vermello, que simboliza a sangue derramada polo Apóstolo Santiago. Desde a súa orixe estivo ligada á Orde dos Cabaleiros de Santiago, e hoxe en día represéntase en numerosos elementos como no escudo da cidade de Compostela, ata a típica torta de Santiago.
Aínda que hai moitos símbolos que podemos relacionar co Camiño de Santiago, o símbolo da cruz é o máis vinculado ao apóstolo Santiago. Coñecida mundialmente como a Cruz de Santiago, trata-se dunha cruz latina cunha forma moi semellante a unha espada pero que conta na parte superior con dous remates en flor de lis e unha panola na empunadura.
Ademais da súa característica forma, outro dos factores máis representativos desta cruz é a súa cor vermella. Dícese que esta cor incluíuse en representación á sangue derramada polo Apóstolo Santiago debido á súa morte por decapitación por orde do rei Herodes Agripa no ano 44.
A Cruz de Santiago tivo a súa orixe coa fundación da Orde dos Cabaleiros de Santiago en 1170, xa que foi o seu símbolo distintivo. O seu nome provén do Apóstolo Santiago, o patrón de España. A Orde de Santiago tivo por obxectivos protexer aos peregrinos ao longo do Camiño de Santiago e proporcionarlles albergue, comida e axuda espiritual. Ademais, tamén se encargaban de facer retroceder aos musulmáns na península mentres defendían ás tropas cristiás.
En 1175, o Papa Alejandro III aprobou as regras da Orde nas que se incluía a adopción da cruz vermella como un símbolo de identificación da Orde de Santiago. Finalmente, a cruz introduciuse como símbolo en forma de espada e de invocación do seu voto ao Apóstolo Santiago.
Hai varias teorías sobre por que a Orde de Santiago adoptou a cruz vermella. Unha delas asegura que hai que retroceder ao ano 844, durante a Batalla de Clavijo. Conta a lenda que nesta batalla de moros e cristiáns, apareceu o Apóstolo Santiago sobre un cabalo branco portando unha bandeira branca cunha cruz vermella e axudou aos cristiáns. Outros buscan a orixe nas Cruadas, onde os cabaleiros portaban cruces pequenas coa parte inferior afiada para ancalas no chan.
Como mencionamos antes, a Cruz de Santiago é un símbolo moi recoñecido que ten forma de cruz e espada e está bañada nun forte color vermello. Nos brazos e na empunadura represéntase a flor de lis, un símbolo común da Idade Media que fai alusión ao honor dos cabaleiros.
Do mesmo xeito que existen varias teorías sobre o porqué da adopción da cruz vermella pola Orde de Santiago, tamén as hai sobre o seu significado. A teoría máis estendida di que a súa dobre condición de cruz e espada simboliza por un lado a defensa de fe en Cristo, e polo outro, a utilización de armas para defender a fe e o instrumento utilizado co decapitaron ao Apóstolo. No que respecta á cor vermella, non hai ningunha dúbida de que representa o sangue derramada polo Apóstolo Santiago durante o seu martirio en Xerusalén. E tamén, o sangue vertido polo exército cristián na defensa da fe.
Remontándonos anos atrás, indícase que habería que centrar a atención na Batalla de Clavijo no ano 844 para poder remontar á súa orixe. A lenda indica que nesta coñecida batalla librada entre moros e cristiáns apareceu o Apóstolo Santiago a lomos do seu cabalo branco portando unha bandeira branca coa cruz vermella. Todo mentres intercedía a favor dos cristiáns.
Sin embargo, hai outros que sinalan que a súa orixe está nas Cruzadas. Por aquel entón, os cabaleiros portaban pequenas cruces coa parte inferior afiada para, deste xeito, poder cravalas no chan.
Sexa cal sexa a súa orixe, o que si se relaciona é que a cruz vermella incorporouse a outras ordes de cabaleiros relacionadas co Camiño de Santiago. Desde entón, tamén o levan membros do Cabido da Catedral de Santiago, converténdose nunha das figuras máis influentes.
Hoxe en día podemos atopar a Cruz de Santiago nunha gran variedade de sitios. Non hai dúbida de que é un elemento moi típico en Galicia e noutros territorios polos que discorre o Camiño. Tamén podemos vela en moitos escudos heráldicos de España e mesmo en asociacións culturais e deportivas, como é o caso do Celta de Vigo.
En outro dos lugares nos que podemos atopar esta cruz na actualidade, é na torta de Santiago. Este coñecido postre é adornado na parte superior con azucre glass, menos na parte central onde habitualmente se debuxa a silueta da Cruz de Santiago.
Todo peregrino sabe que a Cruz de Santiago foi un dos elementos máis importantes e, por tanto, ten unha gran presenza en tradición así como eventos históricos. De feito, non é de estrañar ver a moitos dos peregrinos lucindo a cruz así como atopar esta ao longo do camiño.
Proba disto é atoparse coa Cruz de Santiago no cadro de As Meninas, o cal pode verse no Museo do Prado. Nesta pintura, o propio Diego Velázquez retratouse tendo a cruz no seu peito. Sen embargo, dicíase que, a pesar de que finalizou o cadro no ano 1656, tres anos máis tarde retocouno para engadir a cruz, sendo aí cando recibiu a distinción como cabaleiro da Orde de Santiago.
Co paso dos anos, converteuse nun dos símbolos máis representativos dentro do propio Camiño de Santiago. De feito, pode ser visto en sinais de indicación para os peregrinos, en establecementos así como en distintos recordos para conmemorar o camiño.