Burgos

No verán a completa ausencia de sombras obrigará aos camiñantes a madrugar para protexerse do implacable sol. No inverno, pola contra, as baixas temperaturas da meseta conseguirán que nin os peregrinos entren en calor despois de 30 quilómetros.

A xornada arrinca cunha bela despedida de Burgos e con varios desconcertantes pasos inferiores e superiores sobre vías de comunicación. A partir de Tardajos, a localidade intermedia con máis servizos, sucédense pistas despobladas que conducen aos peóns até núcleos medievais onde descubrirán albergues con sabor propio e tradicións xacobeas recuperadas.

En Rabé de las Calzadas arrinca sen paliativos a dura e árida meseta. O romeu continuará camiño en solitario e tan só acompañado da súa sombra (e, por fortuna, das decenas de peregrinos que o acompañarán na xornada). En todas as localidades polas que transitan acharán servizos para acougar a súa sede. Aínda así, e a pesar da existencia de fontes, convén encher a cantimplora antes de afrontar os tramos Rabé-Hornillos e Hornillos-Hontanas. A etapa (32 quilómetros)

A saída de Burgos (491 quilómetros a Santiago), moito máis agradecida que a súa entrada, cubrirase de forma rápida a través dun agradable paseo, que permitirá ao peregrino coñecer evocaciones xacobeas e pegadas da milenaria peregrinación. O Camiño abandona a antiga cidade amurallada polo arco mudéjar de San Martín para enfilar as rúas do Emperador e de Villalón e descender até a ponte de Malatos (leprosos), que cruza o río Arlanzón e en cuxo contorna se situaban a maioría dos hospitais para peregrinos.

Foi tanta a influencia da ruta na configuración urbana da cidade que o seu plano actual ha conservado con exactitude o trazado histórico da mesma. Polo sombreado parque do Parral o romeu localiza a capela de San Amaro e o hospital do Rei, hoxe sede da Universidade de Burgos e outrora una das institucións hospitalarias máis destacadas de todo o Camiño de Santiago.

Fundado polo rei Alfonso VIII en favor dos peregrinos, nel destaca a plateresca porta de Romeus que dá acceso ao patio principal, presidido por unha imaxe do Apóstolo. A paso lixeiro, e a través dun paseo que discorre en paralelo á N-120, o camiñante atravesa baixo a vía férrea e continúa recto até chegar a unha rotonda, que cruza, para continuar, xa pola marxe dereita e a través dun carril-bici, por diante de dúas facultades.

Chega así a un desvío cara á dereita que indica «Los Guindales». Tras tomalo e proseguir pola rúa Benito Pérez Galdós, alcánzase un viveiro forestal, desde onde o trazado di adeus polo momento ao asfalto e avanza recto por pista.

Primeira parada, Tardajos

Tras este intervalo, o romeu pasa por diante dunha pequena ermida e dun parque infantil con fonte e chega a unha rotonda, que deberá coller cara á dereita para desviarse, uns metros despois, cara á esquerda por un carreiro que se aproxima até Villalbilla, localidade non situada na ruta pero que pode servir de axuda a algún camiñante esgotado. No núcleo, con panadaría, farmacia e caixeiro, localízanse un restaurante, dous hostais e unha pensión.

Pero, como se anticipaba, a vía non accede a este enclave. A pista pola que transitan os peregrinos condúceos até un túnel que salva un paso ferroviario da AVE (Alta Velocidade Española) para virar á esquerda e proseguir trazado por unha pista que conduce até un paso elevado sobre a autovía de circunvalación. O camiñante percorre este tramo e, no seguinte cruzamento, xira de novo á esquerda e continúa por un carreiro que discorre en paralelo á autovía.

Pouco despois, pasa por baixo do viaduto do Arlanzón, deixando este río a man dereita. Tras un leve ascenso no que a pista se torna en grava miúda, chégase a un perigoso cruzamento coa N-120. Aínda que sinalizado, non conta con paso de peóns. O camiñante atravésao, salva o río por asfalto a través do coñecido como ponte do Arcebispo e prosegue en paralelo á nacional pola súa marxe esquerda.

Avanzado un quilómetro, a ruta distánciase un pouco máis da estrada até chegar ao primeiro alto da xornada, Tardajos (21,3 quilómetros a Tradajos). Este pobo de orixe romana, construído sobre unha antiga calzada, recibe aos viaxeiros cun elegante cruceiro do século XVIII. Se xa na Idade Media contou cun hospital para peregrinos, na actualidade ofrece todo tipo de servizos aos romeus. Un cruzamento de vías romanas A vía, ben sinalizada, penétrase no pobo pola súa rúa Maior.

Atravésao e despídese del baixo un tendido de alta tensión. De novo por asfalto e sen beiravía, un sinal recomenda aos peregrinos circular pola marxe esquerda da estrada. Chégase entón a unha ponte sobre o Urbel, río inquieto e de caudal inestable que outrora alagaba os terreos circundantes.

Este factor parece ser a orixe dun devandito popular repetido na zona: De Rabé (seguinte pobo) a Tardajos, non faltaranche traballos. De Tardajos a Rabé, libéranos Domine. A rápida travesía, que discorre entre campos e unha fileira de chopos, converte os escasos dous quilómetros que separan ambos os núcleos nun percorrido apracible. Pronto se descobre Rabé de las Calzadas (18,9 quilómetros a Hontanas), unha pequena vila cuxo sobrenome -«das Calzadas»- parece proceder das vías romanas que cruzaron o termo municipal, entre elas, a Vía Quinta que unía as cidades de Clunia e Sahagún.

Numerosos estudos avalan que a cidade romana de Deobrígula (cidade dos deuses) estivo situada neste termo. Ao núcleo, que en época medieval tamén contaba cun castelo, accédese pola rúa de Santa Mariña, que avanza cara á praza Francisco Ribeiras. É aquí, neste punto, onde os romeus acharán un dos albergues máis auténticos do Camiño ao imbuírse os seus impulsores do espírito de acollida dos hospitaleros de outrora.

O burgalés Félix e a francesa Michèlle, veteranos romeus, reciben cada día a oito peregrinos, aos que atenden con mimo, tanto no trato persoal como no do coidado dos problemas máis comúns (como tendinites ou bochas). Dentro do seu albergue (Santa Mariña e Santiago), levantaron ademais un auténtico Museo do Camiño, no que expoñen múltiples recordos das súas propias experiencias xacobeas.

Baixo uns elevados teitos gárdanse figuras, mapas das distintas rutas, cunchas, frechas ou sucesivas imaxes. É nesta sala, ademais, onde tamén se oficia misa. Esta parella, que chegou a coñecer a Elías Valiña -gran impulsor da recuperación da vía xacobea en Galicia e promotor dos sinais amarelos que o guían-, non dubidou en emprender nos 90 a sinalización do Camiño do Ebro, desde Zaragoza a Logroño, nin en levantar varias das cruces do trazado burgalés.

Tras o alto na praza, xunto á que se localizan varios dos servizos do enclave, como outro albergue privado, o peregrino continúa pola rúa Baldomero Pampliega e di adeus ao núcleo despois de deixar a man esquerda un cemiterio e a ermida da nosa Señora do Mosteiro. Hornillos recupera a tradición Acto seguido disponse a afrontar, xa sen paliativos, a meseta castelá.

A partir de agora o camiñante comeza a difícil travesía polos solitarios páramos que caracterizan a paisaxe da comarca. No verán, e baixo un sol implacable, os viaxeiros avanzarán rodeados unicamente de cultivos de cereal. Tras a saída de Rabé a vía entronca cun camiño rural que arrinca en lixeiro ascenso.

Tres quilómetros despois os peregrinos poden saciar a súa sede na fonte de Praotorre, onde tamén se acondicionou unha área de descanso. Alcanzada a cota máxima do páramo, pola que se avanza un treito, de súpeto iníciase un brusco descenso, pola costa de Matamulos, até o val do río Hormazuelas, desde onde xa se aprecia o alargado caserío de Hornillos del Camino (12,1 quilómetros a Hontanas). Por asfalto, e tras coller un desvío cara á dereita onde se le un cartel indicativo da localidade, un sinal recomenda aos peóns continuar camiño pola marxe esquerda da calzada.

Atravésase unha ponte e chégase a este novo enclave, un claro exemplo de pobo?camiño que contou outrora con varios hospitais para peregrinos, dos cales tan só se conserva na actualidade o do Santo Espírito. O nome do núcleo procede de Forniellos, é dicir, pequenos fornos, dedicados á olaría e obtención de yesos. Este lugar conta cun apartado especial dentro do moderno rexurdir das peregrinacións. Foi alí, en 1990, onde se comezou a escribir unha nova páxina da hospitalidade voluntaria xacobea.

A catalá Lourdes Lluch, despois de cubrir a ruta, quixo devolver ao Camiño algo que recibira ao longo da súa experiencia xacobea, un estilo de acollida cálido. Por iso non dubidou en investir as súas vacacións servindo e dando axuda aos propios romeus. Alugou unha casa en Hornillos e, sen sabelo, volveu impulsar un costume de outrora, a daquelas persoas que se dedicaban a acoller a peregrinos.

A iniciativa, que tivo eco en varias publicacións xacobeas, animou a outros antigos camiñantes a dedicar parte do seu tempo libre atendendo refuxios do Camiño. Este movemento, en constante crecemento, coordínase desde ese ano a través das distintas federacións ou asociacións de amigos do Camiño San Bol, antes de Hontanas A esta longa etapa réstanlle aínda 10 quilómetros polo que se aconsella facer altos progresivos. O camiño que sae de Hornillos aseméllase ao que lle precedeu, con tramos ásperos e sen máis compañía que a propia sombra do camiñante.

Tan só os sucesivos montículos de pedras que lle escoltan desde os bordos das pedregosas pistas animan e dinamizan a súa deambular pola árida meseta. Percorridos máis de 5 quilómetros e tras un leve ascenso e posterior descenso, chégase a unha cruz desde onde xa se aprecia San Bol, outro dos pequenos lugares que non se haxan estritamente no Camiño pero que poden auxiliar a algún peregrino sediento ou famento.

O núcleo, ao que se chegará tras coller un desvío á esquerda e percorrer preto de 250 metros, conta con albergue municipal e unha fonte. Outrora foi un típico enclave xacobeo que pertenceu á orde de Santo Antón. O Camiño, con todo, avanza de fronte e en ascenso sobre unha pista moi rochosa, que pode dificultar o paso aos ciclistas.

Crúzase unha estrada sen paso de peóns e discórrese con rapidez sobre un terreo máis brando co único obxectivo de chegar a Hontanas. Esta localidade, oculta no val até o último momento, alcánzase tras cubrir un sinxelo aínda que estreito descenso que desemboca na súa rúa principal, chea de servizos. Toca facer un alto e descansar.