Camiño Portugués

Camiño Portugués

Da Catedral de Santiago parte unha das rúas con maior encanto e vida nocturna da capital galega. Trátase da rúa A Raíña, un espazo cheo de bares, restaurantes e bulicio. Unha cale testemuña da historia e, segundo conta a tradición popular, do propio devir xacobeo. Foi nela, onde se aloxou, sen pomba nin boato, e nun hospital para peregrinos, unha das máis soados camiñantes reais da vía lusa, Santa Isabel de Portugal, a esposa do rei Don Dinís.

Tras cubrir no ano 1325 unha primeira peregrinación a Santiago, repite experiencia unha década despois e alóxase nesta humilde hospedaxe do centro histórico compostelán. Tras a súa estancia, a rúa acaba adoptando o seu nome. Este testemuño dá mostras do lendario compromiso da coroa lusa co Camiño de Santiago (Afonso Henríques xa arribou a Compostela en 1097 e Afonso II fíxoo en 1220), e serve como proba do longo percorrido histórico do trazado. A orixe da ruta portuguesa remóntase aos albores do fervor xubileu, nada máis descubertos no ano 813 os supostos restos do Apóstolo.

Tras uns titubeantes inicios altomedievais, a proxección xacobea en terras lusitanas consolídase a partir de mediados do século XII, unha vez independizado Portugal, e mantense constante, cun denso fluxo de persoas e a salvo de reformas e contrarreformas, até a época moderna. No século XX a suposta aparición da Virxe a tres pastores en Fátima dá pé a un santuario nacional en Portugal que escurece ao compostelán e reduce a tradición de camiñar cara a Santiago ao norte do país, onde moitas ermidas aínda renden honra ao Apóstolo. Nos últimos anos, e de forma parella ao crecemento doutras rutas, consolídase unha nova peregrinación desde Portugal, con cifras que xa sitúan a este trazado como o segundo en canto a número de peregrinos.

Tui -para aqueles que só teñen unha semana para camiñar- ou Porto son, ademais, dúas das localidades preferidas como punto de partida. Cara ao norte pola costa, o centro ou o interior A diferenza doutras rutas, onde o trazado é único -salvo en certas variantes- en Portugal cúmprese esa máxima que reza que hai tantos Camiños de Santiago como peregrinos existen.

A variedade de vías de peregrinación, que avanzan cara ao norte polo interior, o centro ou pola costa, complican a tarefa de dotar á ruta dunha completa de rede de albergues e de consolidar os distintos trazados, algúns dos cales cobren todo o país veciño. De entre eles, é o que parte de Lisboa e avanza cara a Valença a espiña dorsal da rede xacobea lusa. Para a súa sinalización foi determinante o empeño de varias asociacións de amigos do Camiño, tanto galegas como portuguesas, que lograron fixar este itinerario central e común.

Como guía e documentación utilizáronse como base os relatos realizados durante séculos por peregrinos ilustres. Un dos máis destacados foi o do sacerdote italiano Juan Bautista Confalonieri, quen peregrinou de Lisboa a Santiago dacabalo no ano 1594. O seu texto se garda na biblioteca do Vaticano. Unha vez salvado o río Miño -fronteira xeográfica e política con Portugal- pola ponte internacional (até 1884 pasábase nunha barca), os peregrinos penétranse en terras galegas, nun suave discorrer cara ao norte ben sinalizado e que atravesa aldeas, vilas e cidades históricas. Tui, co seu amplo patrimonio relacionado coa vía de peregrinación, Pontevedra, coa súa Virxe Peregrina, ou Padrón, onde a lenda sitúa o lugar no que os discípulos do Apóstolo amarraron a barca que traía os seus restos desde Palestina, son tan só un exemplo.

O trazado, de notables evidencias monumentais, salva diversos ríos a través de pontes de bela factura romana ou medieval, como Ponte Sampaio, e aprovéitase, do mesmo xeito que fixeron os camiñantes medievais, de vías romanas que vertebraron a Gallaecia romana e continuaron en vixencia durante séculos, como a Vía XIX, tamén coñecida como Itinerario de Antonino. Foron estas calzadas as que guiaron aos camiñantes nos primeiros tempos da peregrinación e as que axudaron a establecer entre Portugal e Galicia fecundas canles de intercambio cultural e económico.

Como puntos negativos do trazado sitúanse, na actualidade, a N-550, a estrada que enlaza Vigo e A Coruña, e que se impón e superpone en moitos tramos do Camiño portugués, e os diversos pasos sen barreira sobre a vía do tren que deben afrontar os peregrinos. A cambio, os viaxeiros gozarán en Galicia dun traxecto sinxelo, sen grandes altibaixos e con boas panorámicas. Ao chegar á altura de Redondela as vistas sobre a ría de Vigo compensarán o excesivo asfalto.

Lendas e tradicións

Da importancia que tivo desde a Idade Media o Camiño Portugués dan fe os múltiples escudos, símbolos e tallas xacobeas que atopa o camiñante tanto na zona norte do país luso -un punto significativo sería Coimbra- como en Galicia, e as lendas e tradicións que balizan a súa traxectoria. Hai escritos populares que, mesmo, sitúan na costa entre Porto e Vigo a orixe do uso da vieira como emblemática xacobea a partir dun episodio protagonizado por un cabaleiro que sae do mar cuberto de cunchas. No caso de Portugal, ademais, o milagre do Apóstolo máis famoso, o do peregrino acusado erroneamente de roubo e enviado á forca e o do galo que resucita e ponse a cantar como proba da súa inocencia, chegou a dar ao país una das súas simboloxías máis coñecidas, a do galo de Barcelos, representada nunha peza de cerámica de vivas cores.

A lenda transcorre nesta histórica localidade do distrito de Braga (no Camiño Francés o escenario é Santo Domingo da Calzada) e céntrase neste caso nun peregrino galego. Segundo a lenda, o camiñante, xa salvado da forca, retornaría anos despois a Barcelos para esculpir o cruceiro do Señor do Galo que se atopa no Museo Arqueolóxico.

Éxito crecente

A pesar de que aínda queda moito camiño por percorrer coa recuperación de diversos trazados en Portugal -como o que une Faro con Lisboa, que permitiría ao peregrino cruzar ao país dun extremo a outro- ou a dotación dunha completa rede de albergues desde Lisboa a Porto, os avances nesta ruta prosperan nos últimos anos en paralelo ao número crecente de camiñantes. A sinalización entre Porto e Santiago é correcta, sobre todo, nos tramos galegos, coas sucesivas mouteiras da Xunta con distancias quilométricas. Ademais, e se no tramo portugués apúranse albergues municipais ou privados para dar servizo aos peregrinos, en Galicia xa existe unha completa rede de aloxamentos.

Este trazado conta, ademais, coa particularidade de atravesar núcleos de alta densidade demográfica, o que asegura suficientes servizos aos camiñantes. A súa non masificación, as súas intercalados tramos de gran beleza e, se se arrinca en Portugal, o innegable estímulo de percorrer dous países, xogan a favor deste trazado histórico.

Bo Camiño.