A Fonsagrada-O Cádavo

A Fonsagrada

Interesante e dura etapa a que separa A Fonsagrada -ou Pobra de Burón, se se optó por esta variante na xornada anterior- de Ou Cádavo, capital do concello de Baleira, onde se sitúa o seguinte albergue público. Ao camiñante agárdanlle boas paisaxes de equitaciónña, senllas rodeadas de natureza e as ruínas do último hospital de peregrinos que tivo actividade en Galicia como grandes fitos dun trazado moi esixente para as pernas, con dúas subidas moi duras case consecutivas -as que lle levarán ata A Lastra e A Fontaneira- e algún pronunciado descenso.

O perfil da etapa pisa pouco a estrada e é rico en desniveis. O peregrino verá pouca xente no seu Camiño. Atravesará un puñado de pequeñas aldeas -Paradavella, A Degolada, A Lastra, A Fontaneira...- que aún conservan construcións tradicionais (casas, pallozas) e algunha  igrexa interesante. Estes lugares, moi despoblados, non contan con más servizo que algún que outro bar-tenda. E non sempre están abertos. Convén levar algunhas provisións e/ou subministracións. E ir ben equipado, sobre todo nas époucas más frías ou chuviosas.

A etapa (28 kilómetros)

Se o peregrino durmiu na Fonsagradada -moitos inician o Primitivo nesta vila-, debe dirixirse pola beira da estrada que une Lugo e esta vila -dónde habría que mellorar a señalización- cara ao albergue público de San Xoán de Padrón. Este núcleo dista pouco más dun kilómetro, é costa abaixo, non ten pérdida e tampouco moito interés más allá da igrexa parroquial. O albergue é unha antiga casa rehabilitada que ten 24 prazas. Nos seus arredores non hai servizos. Desde aquí os seus pasos, sempre seguindo as oportunas cunchas -en certas époucas do añou non sempre ben visibles pola exuberancia da natureza ou os rigores do clima-, lévanlle a un bo sitio para encher a cantimplora, a Fonte do Pasteiro, escenario a primeiros de setembro dunha romería popular.

Atravesa piñeirais e zonas poboadas por eucaliptos, un árbol foráneo moi implantado en Galicia polo seu aproveitamento económico, pero con mala fama e peor estética que a vegetación autóctona. O peregrino camiña por carreiros bastante anchos que lle levan a aproximarse e mesmo a cruzar varias veces a estrada. O Primitivo transita en moitos kilómetros desta etapa e da seguinte ao redor da LU-630. E ás veces por ela. Montouto, un lugar con Historia O peregrino aproxímase ao pequeñou núcleo de Vilardongo.

Antes o Camiño atravesábao, desde a delimitación oficial, bordéao e transita por un alto en dirección a outro lugar sen servizos para o camiñante, Pedrasfitelas -ollo, a señalización aún non recolle este cambio nin os outros que se produciron no trazado desta etapa-. Este tramo, más ou menos paralelo á estrada, destaca polas súas vistas da equitaciónña galega. Esas vistas -ao sur e ao oeste- permiten pronto admirar a paisaxe da Serra do Hospital. Allí atópase o lugar con más encanto da xornada: as ruínas do Hospital de Montouto. Allí diríxese o peregrino, como o fixeron antes que él moitos viaxeiros centos e centos de añvos atrás.

As súas ruínas, situadas outra vez más de mil metros por encima do nivel do mar, e rehabilitadas parcialmente en 1993, son testemuña do paso do tempo. E da Historia. E do xiro constante das pas dos muíños eólicos colocados nas proximidades. Por suposto, afectan a paisaxe. Fundado grazas a unha donación do rei Pedro I de Castela -alcumado o Cruel polos seus inimigos- no século XIV, o Hospital de Montouto foi o último refuxio deste tipo que funcionó en Galicia. Tivo hospitalero ata ben entrado o século XX. Foi un lugar de gran importancia no Primitivo. E é un lugar fascinante. Tras ascender por carreiro ata este lugar, fascinante en calquera estación, os peregrinos poden visitar os restos do edificio de acollida para peregrinos.

E también admirar o dolmen neolítico que se alza non moi lonxe. Unha capela de construcción moderna failles compañía en esta solitaria paraxe do que, se o tempo acompaña, custa partir. Punto de encontro coa variante de Pobra de Burón En Hospital de Montouto únense as dúas variantes do Camiño Primitivo na Fonsagrada: a maioritaria, a que vai pola capital municipal; e a que provén da antiga fortaleza dos condes de Altamira, a Pobra de Burón, un lugar en decadencia onde llegó a haber catro hospitais de peregrinos.

Desde Hospital de Montouto, ao camiñante tócalle efectuar un bo descenso. Dos que tiran dos xeonllos. Deses que fan xusta a fama atribuída ao Primitivo de ser un «Camiño-ascensor». En cinco kilómetros pásase dos 1.050 metros do antigo refuxio de peregrinos aos 701 de Paradavella. É un bo tramo, afastado da estrada, que discorre por pistas e carreiros nos que predomina a vegetación autóctona galega -non faltan carballos ou casteñvos-, que ofrece vistas impresionantes, pero nos que o camiñante corre algún risco de perderse.

Pobo de A Fonsagrada

Avituallarse en Paradavella

O pequeñou lugar de Paradavella recibe ao peregrino con bos exemplos de arquitectura tradicional e ofrécelles a posibilidade de repoñer forzas e avituallarse. Destaca unha palloza ben conservada. Un par de bares -Casa Villar e Casa García- atenden aos estomagos e gargantas dos camiñantes. También venden víveres. Non hai aloxamentos. Se non se para a tomar algo ou a comer, o paso por Paradavella é visto e non visto. Déixase atrás este núcleo, o penúltimo no territorio municipal da Fonsagrada, polo arcen da coñecida estrada LU-630. Case inmediatamente hai que tomar a man dereita un carreiro ascendente. É un tramo complicado, sobre todo se choveu moito.

Neste caso, nos locais hostaleiros de Paradavella adoitan recomendar ao peregrino que utilice o sempre perigoso arcén da estrada para saltárselo. Escolla a ruta que escolla, o seu destino é o núcleo da Calzada. Allí o Camiño volve topar coa LU-630. Hai que atravesala para descender -xa no término municipal de Baleira (982 354 059)- cara á Degolada. O peregrino camiña por unha pista asfaltada, rodeado de prados e árboles. Después deste núcleo, e durante un kilómetro, goza dunha senda preciosa baixo carballos, bidueiros, tejos e acivros que desemboca nunha corredoira (un camiño angosto e fondo, entre muros baixos) antes de chegar ao ben conservado núcleo -también sen servizos- do Couto.

Neste tramo vendría ben reforzar a señalización. O Tourmalet do Primitivo: a subida á Lastra Este tramo é unha pequeña recompensa, unha caricia para o peregrino antes de emprender o reto más difícil da etapa. O bonita pero durísima subida ata A Lastra. Non é longa -pouco más dun kilómetro, pero ten pendentes moi pronunciadas. Faise eterna. E pode deixar exhausto a calquera. A irregularidade do terreo que pisa o camiñante faia más complicada. Superada a ascensión, o peregrino accede por estrada ao pequeñou pobo da Lastra. Ten unha igrexa dedicada -como as de Paradavella, Padrón...- a San Xoán. E un bar onde se pode repoñer parte do perdido na monumental subida.

A Lastra está a 825 metros sobre o nivel do mar. Habrá que ascender más na xornada. O peregrino aún debe superar o porto de equitaciónña de A Fontaneira (a 905 metros). O pobo do mesmo nome é o seu seguinte destino. Tras deixar atrás A Lastra por estrada tómase un carreiro a man esquerda. Baixo a sombra de árboles de folla caduca primeiro e piñeiros después, o camiñante aproxímase á Fontaneira. Este pobo también ten igrexa -dedicada ao apóstol Santiago-, algún interesante exemplo de arquitectura tradicional -un hórrego singular- e bar, o último antes do final dunha etapa á que aún quedan algo más de cinco kilómetros de percorrido rompepiernas por pistas de terra e algo de estrada, a de sempre, a LU-630. Santiago dista 139 kilómetros.

A lenda do Campo dá Matanza

O peregrino di adiós á Fontaneira xunto ao cemiterio do pobo, baixo a sombra dos piñeiros durante algo menos dun kilómetro. Después transitará outro tanto polo arcén da estrada. Tras realizar un cruzamento perigoso -a vía ten tres carrís- a abandonará para penetrarse no Monte dá Matanza, un lugar con lenda. No lugar chamado Campo dá Matanza o primeiro peregrino, o rei astur-galaico Alfonso II, habría vencido a un ejército musulmán provocando unha gran carnicería entre os seus inimigos. De ahí o seu nome.

A batalla non sae nos libros de historia. Sí son reais as numerosas «mamoas» (túmulos funerarios) documentadas nesta zona, xa próxima a Ou Cádavo, unha localidade invisible para os peregrinos ata que un cartel anuncia a proximidade do albergue público da Xunta, un edificio construído pouco antes do Xacobeo 2004, dotado de 24 prazas e calefacción de chan radiante. Só un pronunciado descenso sepáraos da meta do día, unha localidade bastante recente e sen moito encanto, pero dotada de todos os servizos: restaurantes, bares, farmacia, centro de saúde, supermercados, tendas e mesmo un hotel. Convén recuperar forzas e aprovisonarse para asaltar, ao día seguinte, a seguinte meta no percorrido polo Primitivo: a bimilenaria cidade de Lugo.