O Acebo-A Fonsagrada

El lugar de O Acebo / C. Rodríguez

O Primitivo entra en Galicia polo alto do Acebo, a 1.100 metros sobre o nivel do mar, no medio de vistas esplendorosas que demostran aquela imaxe tradicional que falaba dun país de montañas vellas, suaves e redondas. Os peregrinos que iniciaron Camiño en Asturias tópanse na fronteira cun cambio. As vieiras utilizadas como indicadores da ruta cambian. Se ata agora era a parte estreita a que sinalaba por onde hai que seguir, agora é a parte ancha, a das raias, a que decreta por onde hai que ir.

Galegos e asturianos poden ser, como reza o dito popular, primos-irmáns, pero ás veces custa moito poñelos de acordo. Para desgracia dos peregrinos, que poden sentir certa confusión, polo menos nos primeiros quilómetros do percorrido en Galicia. Os peregrinos que van facer só a parte galega do máis antigo dos Camiños adoitan comezar a andar na minúscula localidade do Acebo (a 1.032 metros de altura). A forma máis sinxela de chegar aquí é por taxi dende A Fonsagrada ou dende Grandas de Salime, en Asturias. Ambas as dúas localidades non están enlazadas por transporte público.

A etapa (14 quilómetros)

No Acebo hai un bar-tenda de horario e prezos variables. Alí os peregrinos que inicien Camino poden estampar o seu primeiro selo na credencial necesaria para durmir nos albergues. E os que veñan de Asturias poden repoñer forzas tras a longa ascensión ao Acebo.

O Primitivo abandona O Acebo polas proximidades do bar. Por unha ampla pista de terra que evita ao peregrino transitar pola estrada que une Asturias coa Fonsagrada. Ao iniciar esta senda hai un panel que mostra os principais recursos turísticos deste concello, o máis grande de Galicia, un lugar con moita historia xacobea, que ofrece todos os servizos que necesita o camiñante, que transita agora por un tramo no que se aprecian boas vistas a un val profundo e ao monte poboado por piñeiros polo que se empeza a andar e Galicia.

O primeiro lugar que o peregrino visita tras o bar O Acebo é Cabreira, unha aldea sen servizos onde aparece unha nova cuncha-marco. O camiño segue á esquerda da xa máis que familiar estrada, que acompañou aos camiñantes dende a última etapa asturiana e renomeada como LU-701 dende o cruzamento da fronteira.

A pegada xacobea de Fonfría

Os pasos do peregrino lévano ata Fonfría, un lugar con historia xacobea e pasado castrexo (a civilización que existía en Galicia antes da súa romanización). Conta cunha igrexa, cemiterio, edificios de pedra -cos característicos tellados de lousa da provincia- pero sen servizos para o peregrino máis alá da fonte que dá nome a Fonfría, que segue manando. Un cartel de lousa anuncia a súa presenza á dereita da ruta. A pesar de certa confusión cos sinais -hai un marco no lado dereito da estrada- frechas amarelas e cunchas nas casas impiden ao peregrino, que transita por sendeiro e pista asfaltada, perderse.

Ao abandonar Fonfría o peregrino topa cunha advertencia, debe camiñar pola estrada, pouco transitada, pero perigosa. Por sorte hai un pequeno sendeiro de pedra e terra. E o tramo dura pouco. O Camiño volve xusto despois do letreiro que anuncia o fin do lugar. Unha cuncha e varias frechas amarelas anuncian o desvío a man esquerda. Un letreiro de madeira dá máis información: anuncia a presenza dun mesón, Os Catro Ventos, a un quilómetro. Trátase dun típico camiño de vacas. Ancho. Non asfaltado. Suave. Bastante chairo. Por momentos rodeado de árbores. Dos que gustan ao peregrino. E máis se ofrece ao final o premio dun café, un refresco ou unha comida. O tramo é unha pequena delicia. Co marco do punto quilométrico 165,990 os donos do mesón volven recordar -vía cartel- a proximidade do establecemento: prometen 500 metros. E cumpren. O descenso -tamén suave- devolve o peregrino á estrada. Debe cruzala. Para seguir Camiño ou para tomar algo no prometido mesón, un casarón de pedra e tellado de lousa que exhibe como reclamo dúas figuras xacobeas: senllos peregrinos a pé e en bicicleta. O refuxio Dos catro Ventos Os Catro ventos é un restaurante con boa reputación entre os que percorren a ruta. Presumen das súas carnes á grella, os seus pratos de caza -en tempada- e as súas sobremesas caseiras. Dan comidas de 13 a 16 horas e de 21.00 a 23.30. Pódese reservar (teléfonos: +34 982 340 151 y +34 639 267 969). Pecha os martes pola tarde. Como bar, de luns a venres está aberto de 10 a 23 horas. Os fins de semana de 10.30 a 23.30.

Decida continuar ou parar, o Camiño continúa á dereita do asfalto. Por un sendeiro sinalizado por un cartel e un novo marco. As vistas seguen sendo impresionantes. O tránsito por este tramo conduce a un novo lugar: Silvela, outra aldea sen servizos. Toca cruzar a estrada. Quedan 4 quilómetros para A Fonsagrada, di un cartel. Percórrense os primeiros metros cara á vila por un sendeiro situado á esquerda da LU-710. Achégase e afasta da estrada. E os marcos vixían que o peregrino non teña dúbidas cando se cruzan con pistas en aparencia máis atractivas que este anaco de Camiño.

A falsa encrucillada de Paradanova

O camiñante segue a vía protexido por un valo do asfalto. Chega a Paradanova, unha localidade, que dista só un quilómetro por estrada da Fonsagrada. Ten unha pequena capela. E unha fonte como a de Fonfría. Tradicionalmente era un lugar onde o peregrino tiña que decidir. Había dúas opcións: dirixirse á vila ou escoller a alternativa con máis encanto, pero que o condena a quedarse sen servizos de case ningún tipo ata Paradavella, 17 quilómetros máis alá: tomar a variante que pasa por Pobra do Burón, ata o século XIV capital municipal dun municipio que se estendía por terras asturianas e galegas, un lugar hoxe en decadencia, pero repleto de historia x. Chegou a ter catro hospitais. E un castelo. Hoxe a sinalización sobre o terreo non lle ofrece ningunha alternativa ao camiñante. Indícalle que debe deixar atrás esta aldea, tamén sen servicios,y cruzar outra vez a estrada.

Xa se ve A Fonsagrada no alto. Cara a alí camiña. Queda un quilómetro de suba que por sorte non hai que facer por estrada. Tras cruzar esta, ábrese unha pista de terra a man dereita. Arranca empinada. Entre árbores. Logo dodifica a súa dureza. Pero o ascenso é constante. Non hai cunchas. Tampouco frechas, pero o peregrino non ten perda posible. Tras deixar unhas colmeas a man esquerda -indicada a súa situación por un oportuno cartel e protexido o acceso ao recinto por un somier-porta (unha práctica bastante habitual no rural galego) o peregrino segue subindo. Pero xa non está na soidade do Acebo. Marcan o seu paso unha factoría madeireira e un par de naves. Chega a unha encrucillada, aparentemente non sinalizada. Ata que topa cun marco algo escondido. Este indica que toca un tramo de asfalto, pero non pola estrada de sempre, senón por unha secundaria ben arroupada por vexetación autóctona. Chega un novo cruzamento. E unha lea para o peregrino. Frechas amarelas indican que é posible coller dúas direccións. A estrada bifúrcase. Á vista están o instituto e o polideportivo da Fonsagrada. Cal elixir? Pois as dúas lévano á vila. Á dereita un oportuno marco con frecha amarela debería disipar as dúbidas. Non o fai.

Panorámica desde A Fonsagrada. Foto: Manuel Marras

A Fonsagrada

De calquera xeito o peregrino se achega á Fonsagrada. E un cartel a man esquerda invítao a tomar polbo. Un mesón anuncia na parede dun edificio esta tradicional e apreciada vianda do mar. E un pouco máis adiante unha vieira confirma que os pasos dados non foron en balde. O peregrino está no bo Camiño. Só uns metros máis alá se divisa, xa no núcleo da Fonsagrada, a pensión Manolo, tamén restaurante. Ten menú do peregrino anunciado na porta. E pouco despois está a pulpeira O Caldeira. É a rúa Burón. Xa está no centro da vila. A un paso da Casa do Concello e de todos os servizos dos que non puido gozar dende que antes de cruzar a fronteira con Asturias. Ten á súa disposición farmacias, restaurantes, bares, aloxamentos, un centro médico e tendas. O albergue público queda fóra do centro, a un quilómetro e medio costa abaixo, no núcleo de San Xoán de Padrón. Convén telo en conta á hora de facer plans de aprovisionamento.

A variante por Pobra do Burón

A simple vista, non lle resultará doado ao peregrino dirixirse á Pobra do Burón. O que foi antigamente lugar máis poderoso da montaña está esquecido pola sinalización. Pero a ruta que leva cara ás súas ruínas é oficial. Recoñéceo a delimitación efectuada pola Xunta. Tamén é espectacular. Dino os peregrinos que a realizaron aínda a custa de quedar sen os servizos da Fonsagrada. Como dirixirse cara a alí? Pois por onde agora as cunchas sinalizan a ruta dende Paradanova cara á capital municipal, é dicir, cruzando a LUNS-630 e subindo por unha pista ata chegar a un serradoiro.

A Fonsagrada vese á esquerda. Dende o cruzamento coa estrada que leva cara ao norte aos núcleos de Candaido e de Lidín el Camino segue cara ao noroeste, por unha paisaxe dominada pola vexetación autóctona, cada vez máis pechado. O peregrino transita, sen apenas indicadores, por unha congostra (a tradución ao castelán converte esta preciosa palabra en «camiño estreito rodeado por pedras») que atravesa un bosque de carballos e bidueiros. Ao fondo do val debe cruzar o río da Pobra. E despois emprender un suave ascenso cara ao núcleo. Que atopará? Pois o ámbito natural desta variante é sobresaínte; o estado do Camiño, deficiente; e Pobra do Burón, un lugar fascinante, apenas a sombra do que foi, pero que sorprende o peregrino cos restos do seu esplendor.

A Pobra do Burón. Foto: Manuel Marras

Do castelo queda unha torre. Do seu pasado xacobeo, os restos do hospital da Trinidade. Si conserva a súa igrexa, un templo dedicado a Santa María Magdalena, e unha capela dedicada a San José. Tamén exhibe un curioso na rúa. Á entrada do pobo está a praza de Mao Tse Tung. E hai vías nomeadas en honor a Lenin, ao Mariscal Zukov e a Igor Stravinski. É parte do legado de Enrique Fernández, un veciño benfeitor e con moita iniciativa que intentou que Pobra do Burón saíse do seu histórico letargo. Neste singular enclave, que foi escenario da rodaxe da historia do home lobo Romasanta (película discreta de Paco Plaza coa famosa Elsa Pataky no reparto) non hai servizos para o peregrino. Se elixiu esta variante deberá volver á Fonsagrada para buscar aloxamento e provisións. Ou talvez pode desprazarse ao próximo establecemento rural chamado A Casa da Bastida. É unha antiga casa de labranza moi antiga reconvertida en apartamentos rurais. Os teléfonos de contacto son (+34) 982 340 438 e (+34) 692 247 69.

Dende Pobra do Burón a Hospital de Montouto

O Primitivo non volve cara Á Fonsagrada dende Pobra de Burón. Segue Camiño, no que sería unha nova etapa, equivalente á que vai da capital municipal ata O Cádavo, cara ao sueste. A ruta pasa por Xestoso de Riba -outro núcleo sen servizos e que ten o único tramo de asfalto ata Hospital de Montouto-, supera os altos de Xestoso e Carballal e descende pola aba este da Serra do Hospital ata o lugar onde se reúnen as dúas variantes do Primitivo ao seu paso polo concello da Fonsagrada. É un traxecto duro. E a sinalización non é perfecta. É posible perderse. Quen dixo que o Camiño non era unha aventura? Pois aquí, na variante por Pobra do Burón, teñen a proba do contrario.