A historia de Santiago o Maior, patrón de España e Galicia

Hoxe toda España está de celebración - aínda que en comunidades como a galega a festa é máis representativa - debido á festa patronal en honra de Santiago Apóstolo. Con todo, coñecemos ben ao chamado "Santiago o Maior"? Neste artigo repasamos, nunhas cantas liñas, a vida de Santiago Apóstolo e a historia da súa tumba que deu orixe a Santiago de Compostela.

Quen era Santiago Apóstolo?

Santiago o Maior é o nome que a tradición cristiá púxolle a Santiago de Zebedeo (para non confundilo con outro discípulo), fillo de Zebedeo e Salomé, irmán de Juan o Apóstolo e un dos doce apóstolos que non abandonaron a Jesús segundo o Novo Testamento. Nacido en Betsaida (Galilea), dise que xunto ao seu irmán, a súa nai, Salomé, tamén foi seguidora de Jesús. Santiago foi un dos primeiros seguidores de Jesús que sentiron a necesidade de acompañalo como discípulos, cando estaba a pescar no lago de Genesaret xunto ao seu irmán. Segundo conta a Biblia, tanto Santiago, como Juan ou Simón Pedro, son os discípulos de Jesús que máis confianza e trato teñen co devandito. Santiago é testemuña dalgúns dos milagres realizados por Jesús, como a resurrección da filla de Jairo, a transfiguración de Jesús ou a súa aparición a beiras do lago de Tiberíades, xa resucitado.

Santiago Apóstolo e Jesús

Como chegou a España?

Santiago foi enviado á predicación tras o Pentecostés, cruzando o mar e chegando a Hispania (actuais España e Portugal), obxectivo da súa viaxe. Tras pasar as Columnas de Hércules - nome co que antigamente se coñecía o Estreito de Xibraltar - Santiago o Maior comezou a súa predicación en Gallaecia, nome co que os romanos identificaron Galicia e pártea norte de Portugal. Por suposto, esta é unha das teorías da súa chegada a España, pois outros aseguran que a súa chegada foi por Tarraco e comezou a súa predicación polo Val do Ebro.

Segundo a tradición, o Apóstolo Santiago conseguiu que a súa mensaxe calase na poboación, obtendo varios discípulos en España que continuarían evanxelizando na península cando Santiago regresou a Xerusalén. Sete foron os que seguiron os pasos de Santiago, os Varons Apostólicos, estando todos xuntos cando no ano 40 a Virxe María apareceuse a Santiago o Maior en Caesaraugusta.

Segundo a tradición, pouco antes da morte de María, esta recibe a visita de Jesús resucitado. Pídelle estar rodeada dos apóstolos no día da súa morte, pero todos estaban a predicar repartidos polo mundo. Desta forma, Jesús permítelle a María aparecerse aos apóstolos, para advertirlles da súa propia morte. Tras a súa aparición a Santiago en Caesaraugusta no Pilar (actual Zaragoza), Santiago Apóstolo regresaría a Xerusalén para atoparse con María, lugar do que non regresaría.

A lenda da súa tumba

Segundo conta a tradición, Santiago atoparía a morte á súa volta a Xerusalén, entre os anos 41 e 44, a mans de Herodes Agripa I, rei dos xudeus e neto de Herodes o Grande. A pesar da súa morte en Xerusalén, os seus discípulos conseguirían conservar o corpo e trasladalo polo Mar Mediterráneo ata Galicia, onde o enterrarían en Iria Flavia.

Tumba de Santiago Apóstolo

Moito tempo despois, sobre o ano 813, durante o mandato do Rey de Asturias Alfonso II o Casto, un eremita cristián díxolle ao bispo galego Teodomiro que vira unhas luces sobre un monte deshabitado. Ao investigar o lugar, atoparon unha tumba de orixe romana onde se descubriu un corpo decapitado. Alfonso II o Casto ordenou construír unha capela sobre a tumba, sendo a máis antiga orixe da Catedral de Santiago de Compostela.

Con todo, o recoñecemento oficial como a tumba de Santiago non chegaría ata moito tempo despois. En 1589 o corsario inglés Francis Drake quixo conquistar Compostela despois de desembarcar na Coruña, polo que o arcebispo acordou co Cabildo da Catedral ocultar os tesouros máis importantes da mesma. Estes tesouros foron ocultados detrais do altar da capela maior, a uns 30 metros de profundidade, segundo as escavacións realizadas na Catedral en 1878 e 1879 por Antonio López Ferreiro.

Nestas escavacións "recentes", púidose atopar debaixo da Catedral de Santiago de Compostela, un mausoleo romano co resto de tres persoas: debido á tradición e ao número de corpos, identificáronse con Santiago e os seus discípulos Atanasio e Teodoro. O Papa León XIII nomeou unha Congregación para analizar os restos e, aínda que os documentos enviados a Roma non lle convenceron, enviou a Monseñor Agostino Caprara investigar este descubrimento no terreo. Tras a confirmación de que o maior dos corpos atopados fora decapitado, a resolución da Congregación foi publicada o 25 de xullo de 1884, na que o Papa León XIII chamaba á peregrinación a Santiago de Compostela.

En cando ás probas arqueolóxicas, púidose coñecer a existencia previa dunha necrópole dolménica e un cemiterio romano. Sábese que Compostela era unha necrópole precristiana, pero isto non axuda a resolver ou desmentir o misterio sobre a tumba de Santiago. A tradición cristián asegura que é o descanso de Santiago o Maior, pero cientificamente non se puido resolver se efectivamente é Santiago ou calquera outro mártir cristián de importancia.