Astorga-Foncebadón

Dos peregrinos antes de llegar a Rabanal del Camino y empezar la subida

Nesta etapa de transición o camiñante afrontará duas partes ben diferenciadas. Unha primeira, de pouco más de 20 kilómetros durante a que atravesará, pola chaira paramera e con desniveis case imperceptibles, diferentes núcleos da xenuína comarca da Maragatería. Terra de arrieros e mercadores, esta zona también conta cunha arquitectura particular e cunha especialidade gastronómica excelsa, o seu famoso e copioso cocido maragato. 

Os seus diferentes núcleos contan con servizos de restauración aínda que, entre medias, convén ir provisto de auga e alimentos ante a escaseza de fontes e sombras. Un belo núcleo con todo tipo de oferta e que emerxe de súpeto do Camiño é Rabanal do Camiño, unha alternativa nocturna se o tempo pouco apracible desaconsella afrontar a inmediata subida ata Foncebadón, de gran dureza climática. Desde Rabanal, o camiñante arrinca con forza o ascenso aos montes de Lleón, barreira natural entre a comarca maragata e O Bierzo.

Neste tramo ascenderseán de golpe 280 metros de altitude, ata os 1.430, unha subida que, con todo, non será demasiado esixente para o camiñante. No primeiro tramo da etapa os romeus podrán optar por unha pequeña variante que parte de Murias de Rechivaldo por asfalto e achégaos a Castrillo de Polvazares, quintaesencia da maragatería. Trátase dun pobo moi coidado e de gran encanto, pero que sumará un kilómetro máis á vía. Se se chega con forzas recoméndase esta alternativa.

A etapa (26,1 kilómetros)

Después dun almorzo no que será case imposible privarse dalgún dos doces que caracterizan a Astorga (260 kilómetros a Santiago), o camiñante enfila esta atractiva etapa que o penetra na comarca maragata e achégao aos poucos aos montes de Lleón.  A partida faise dende a rúa San Pedro da capital astorgana. Tras percorrer menos de medio kilómetro por ela crúzase a N-VI a través dun paso de peóns e avánzase cara á LLE-142, estrada de dobre sentido e certo tráfico que conduce ata Castrillo de Polvazares. Pola beirarrúa ou por un paseo paralelo ao asfalto os romeus arrincan a camiñada e exceden dúas cruces enfrontadas.

A da dereita é de madeira e ten incorporada unha vieira xacobea mentres que a da marxe esquerda evoca aos peregrinos identes (aqueles que unen ao significado da peregrinación o dun camiño interior que os leva a atoparse co seu vocación cristiá), un recordatorio moi repetido ao longo de todo o Camiño Francés. Pásase por diante dunha residencia de anciáns e accédese ao término municipal de Valdeviejas, a cuxo núcleo accederase por un desvíou á dereita indicado na estrada. Se se segue por este cruzamento os camiñantes achéganse a esta pequeña localidade con albergue veciñal e lavadoiro que xa en século XV tenía un hospital de peregrinos. Con todo, a ruta principal non se desvía e segue de fronte nun avance rectilíneo.

Pouco después, e tras unha leve baixada, os peregrinos deixan a man esquerda a ermida do Ecce Homo, un templo da Idade Media remodelado no século XVIII onde os romeus podrán comprar e selar a credencial. Nesta bela igrexa houbo antaño un pozo que axudaba aos peregrinos para saciar a súa sede. A lenda lembra cómo unha muller que se dirigíá Santiago detívose en él para coller auga coa mala fortuna de que o seu fillo cayó no seu interior. Invocando a nai ao Ecce Homo, as augas comezaron a crecer, salvando ao raparigo. Tal e como lembra a memoria popular, parece ser que este feito inspira a inscripción que se conserva na ermida: «Bota esmola, viaxeiro, a este santo Ecce Homo e ao instante verás cómo saes da lameira».

Variante cara a Castrillo de Polvazares

O carreiro deixa atrás a ermida e continúa por un paso elevado que salva a A-6, a autovía de o Noroeste, que desde esta etapa ata Galicia acompañará ao romeu en diversos tramos. Acto seguido, e a través dunha pista bastante estreita anunciada cunha cruz, discórrese pola marxe dereita do asfalto en dirección a Murias de Rechivaldo (22,4 kilómetros a Foncebadón). Pero antes de chegar a este núcleo os romeus aún deberán encadear tres cruces consecutivos sobre a LLE-142 e salvar a canle do ríou Xerga. Chégase entón, case catro kilómetros después, a esta bonita aínda que pequeña población con servizos coa que se entra de cheo na comarca maragata.  

No enclave aún pódese apreciar a construcción propia dos antigos arrieros a partir das casas de pedra de mampostería que contan cun gran portalón, no seu día necesario para poder gardar os carros. Destaca no lugar a igrexa parroquial de San Esteban coa súa característica espadaña e a imaxe de san Roque peregrino venerada no seu interior. A vía salva a localidade pola rúa-camiño que discorre pola súa esquerda, e na que os romeus acharán mesóns e un importante albergue privado. Xa con Murias ás súas costas, reencóntranse co carreiro paralelo que avanza pola marxe dereita do asfalto sen ningún tipo de desnivel.

Durante o percorrido os romeus podrán contemplar cara á súa dereita Castrillo de Polvazares (19,3 kilómetros a Foncebadón), gran exemplo da arquitectura maragata, coas súas rúas empedradas e casas blasonadas. O enclave foi declarado conxunto histórico-artístico. A pesar de que o trazado orixinal da ruta xacobea non pasa por esta localidade, a súa beleza ben merece un pequeñou rodeo, que supondrá pouco más de 1 kilómetro. Para chegar ao lugar deberseá proseguir desde Murias pola LLE-142 durante pouco menos de catro kilómetros. Tras a visita, onde también se podrá probar o coñecido cocido maragato do lugar, unha pista agraria ben indicada permite aos viaxeiros enlazar de novo coa vía milenaria preto de Santa Catalina de Somoza.

Catedral

Novas aldeas maragatas

A ruta principal, con todo, non se despraza ata Castrillo. Continúa camiño polo carreiro paralelo á estrada nun avance rectilíneo. Coa silueta do monte Teleno recortando o horizonte, arrinca o ascenso para o camiñante, que nestes primeiros kilómetros é moi leve, case imperceptible. De feito, ata o seguinte alto tan só afróntase un pequeñou desnivel de 100 metros de altitude. Escoltado por monte baixo e vegetación esteparia, e algunha aciñeira solitaria, o peregrino salva unha intersección coa LLE-142 e excede un área recreativa, sen fonte e con bancos ao descuberto.

A vía triplícase nun curioso avance. Á esquerda discorre a estrada, polo centro progresa o carreiro de grava miúda branca para romeus e á dereita marcha unha pista agraria de terra vermella. Desta forma se chega, a través dun desvíou á dereita, a Santa Catalina de Somoza (17,3 kilómetros a Foncebadón), pequeñou núcleo de claro pasado xacobeo. De feito, e a pesar de que do hospital da Virxe das Candeas xa non se conserven restos, está documentada a histórica hospitalidade do enclave cara aos peregrinos. A vía aproxímase á contorna da igrexa parroquial de Santa María e atravesa o enclave a través da rúa Real, onde se sitúan dous albergues e varios bares. Para aqueles que necesiten salvar unha urxencia, un destes refuxios inclúe unha máquina con vendas e demás complementos para primeiros auxilios.

Á saída do enclave o camiño recupera o discorrer paralelo á estrada. Trátase de catro kilómetros sen sombras nin fontes ao longo dos cales o romeu, en ligerísimo ascenso, tan só acha uns bancos ao aire libre e unha cruz de importantes dimensións que lembra a unha peregrina falecida no 2011. Después de cubrir un pequeñou tramo pola mesma estrada o camiño xa se penetra a partir dun desvíou á dereita no Ganso (13,1 kilómetros a Foncebadón), enclave que no século XII xa contaba cun hospital para peregrinos e mosteiro. No núcleo, no que se conservan algunhas casas teitadas, de cuberta de palla, moi similares ás pallozas, a igrexa está dedicada a Santiago e no seu interior pódese contemplar unha talla do século XVI do Apóstol vestido de peregrino.

A sirga peregrina atravesa o núcleo, adianta o bar-merendero A Barraca, outro establecemento de curiosa estética cowboy (chamado propiamente así, Mesón Cowboy), xira á esquerda, pasa xunto ao templo e a unha fonte de auga potable (na entrada hai dúas sen garantías sanitarias) e xa se despide do mesmo tras adiantar o único albergue da localidade.

Ascenso más perceptible

Xusto á saída retómase a pista de terra paralela á estrada que avanza sen ningún tipo de incidencia, salvo algún cruzamento cun camiño local e os sucesivos pasos baixo tendidos oéctricos.

Neste tramo é también reseñable a compañía dos primeiros bosques de carballos e piñeiros que, con todo, non achegarán sombra aos sofocados peregrinos. Después de adiantar un área recreativa con cruz e mesas ao aire libre, os camiñantes continúan o seu prolongado avance por este carreiro que, en ocasións, elévase con respecto á estrada, mentres que noutros tramos ponse a niveis de asfalto ou se afasta de novo de él. Aos poucos, además, o ascenso faise más perceptible. Desde os 870 metros de Astorga, o peregrino xa supera os 1.050 metros. Tras deixar a man dereita o desvíou que conduce ata Rabanal Vello, o camiño estréitase e pasa sobre o arroio das Reguerinas. Menos de 100 metros después afástase do asfalto e encamíñase por unha senda de terra con moitas pedras que ascende a partir de sucesivas curvas entre carballos.

Os ciclistas deberán continuar por estrada ante a dificultade de seguir por este itinerario, o cal, de todos os xeitos, volve conectar tras a subida co asfalto. O camiñante avanza xunto a un valo adornado con decenas de cruces de madeira, construídas e depositadas no lugar polos miles de peregríns que pasaron por él. Esta é unha costume propio de toda a ruta xacobea. Tras o ascenso, e más de medio kilómetro de cruces después, desaparece o aramado e o carreiro volve estreitar para continuar en paralelo á estrada.

A man esquerda situábase ata outubro do 2013 o coñecido como carballo do Peregrino, un majestuoso árbol centenario que achegaba xenerosa sombra a dous bancos e que se imponíá a beira mesma da ruta milenaria. Con todo, o fonte vento dun temporal puido con esta icona do Camiño.

Rabanal do Camiño, posible final

O camiñante afronta un pequeno tramo por asfalto e regresa pouco después ao camiño paralelo. Deixa a man esquerda a ermida do Cristo de Beira Cruz e, no cruzamento contiguo, elixe o carreiro (ben señalizado) que conduce pola dereita ata a empedrada rúa Real de Rabanal do Camiño (5,9 kilómetros a Foncebadón). Este bonito pobo, onde os romeus acharán todo tipo de servizos ao centrar prácticamente o Camiño a súa actividade económica, pode ser un bo fin de etapa para aqueles peregrinos cansos ou, en xeral, para tódolos camiñantes que prefiran non facer fronte ao rigoroso clima que caracteriza o inmediato ascenso.

O frío, a néboa e, no inverno, a neve son propios de Foncebadón, lugar de equitación situado a 1.430 metros e onde aínda restan case 6 kilómetros. Rabanal do Camiño, que no Códi Calixtino era o fin da novena etapa (Raphanellus), foi un núcleo destacado na historia xacobea ao acoller durante a Idade Media varios hospitais e igrexas, levantados polos monxes templarios, e ao converterse nun punto de reunión para aqueles romeus que ían enfrontarse ao próximo monte Irago. Da súa arquitectura relixiosa aún pódense contemplar a capela de San José (século XVIII), cunha imaxe do apóstol Santiago no seu interior, e a igrexa da Asunción (do século XII), que conserva o seu ábside románico e que foi declarada ben de interese cultural.

Última subida

Quen opte por continuar camiño, pasará diante do último templo e de distintos servizos de restauración para chegar por asfalto, e xa nos arredores, a un lavadoiro e a unha fonte contigua. Arrinca entón un carreiro de terra adecuado para os peregrinos pero que, en ocasións, solicitará que presten atención ao seu camiñar. Flanqueada por carballos e tras un lixeirísimo ascenso, a vía aproxímase a unha nova intersección coa LLE-142.

Foncebadón

Chegado este punto, recoméndase aos ciclistas continuar ascenso cara á dereita e por estrada ante o complicado de proseguir polo camiño de terra que deberán emprender os camiñantes. Estes cruzan a estrada e penétranse por un estreito carreiro que os afasta do asfalto e que os conduce despois dunha prolongada subida de máis de medio kilómetro ata unha nova intersección co asfalto. Crúzase a estrada e se continúa de fronte por un camiño un pouco más ancho que avanza por encima dela. Chégase más de 1 kilómetro después a uns bancos nos que descansar ou acubillarse para emprender de novo, e sempre en ascenso, os kilómetros restantes da etapa. A montaña, sobre a que gañan terreo os piornos, os enebros e as xestas, comeza a brindar aos camiñantes vistas prodixiosas dos montes próximos e, cara a atrás, de toda a comarca.

A pesar de que os peregrinos se enfrontan á parte más dura da subida, os desniveis non adoitan superar o 6%. O carreiro prosegue baixo o tendido oéctrico ata descender de novo ata o asfalto, que se deberá percorrer durante outros 400 metros para chegar ao inhóspito Foncebadón, último pobo maragato asentado sobre un collado. A pesar de que o núcleo áchase prácticamente despoblado, aún mantén a sirga en perfecto estado. Unha ancha pista pedregosa que se desvía cara a a esquerda conduce aos exhaustos camiñantes ata o albergue parroquial.

En bicicleta

Os ciclistas liquidarán o itinerario desde Astorga ata Rabanal do Camiño sen ningunha dificultade salvo na subida que sucede ao arroio das Reguerinas, onde, no canto de por a vía principal, recoméndase continuar por estrada ante a dificultade de avanzar por esta pista ascendente con moitas pedras. Pero, en xeral, a xornada transita por grandes chairas sen case desniveis.

A alternativa de continuar camiño por estrada también se volve obrigatoria en Rabanal do Camiño. De feito, quen non precisen acceder ao pobo poden rodealo por estrada e evitar así as súas rúas empedradas. A posterior subida ata Foncebadón también deberseá facer só por asfalto. O complicado das pistas e o empinado dalgúns ascensos desaconsellan aos ciclistas seguir a vía orixinal. Por estrada a inclinación é moito más tendida.