Cea-Castro de Dozón

Vista xeral do Monasterio de Oseira / Fotografía de Vítor Mejuto

Nesta xornada o camiñante deberá elixir se continúa camiño desde Cea polo trazado oficial ou pola variante que lle conduce ata o mosteiro de Oseira, magnífico cenobio considerado como o Escorial galego. Esta alternativa supón añadir más de 5 kilómetros ao trazado, con empinadas subidas e continuos desniveis, aínda que compensa pola beleza do percorrido inicial, que atravesa unha bela fraga, e pola posibilidade de poder visitar o soberbio conxunto, onde aún vive unha comunidade cisterciense.

Os camiñantes podrán comer e descansar no lugar, en un modesto albergue. Quen continúan pola outra alternativa, desde Cea ata Piñor, sufrirán no arranque uns kilómetros desalentadores aínda que tras pasar Carballeda penetrarseán por un tramo ascendente de bela factura, que discorre entre bosques e por monte pelado. En varias das aldeas atravesadas hai servizos para camiñantes.

A etapa cara a Oseira (19,5 kilómetros)

A xornada arrinca en Cea, localidade próxima á N-525, onde desde fai oito séculos elabórase un dos mellores e más saborosos pans de Galicia. Así, entre fornos artesanais e outros de nova factura (o enclave aglutina 17) e con cheiro a pan recién enfornado o peregrino dá os seus primeiros pasos pola praza Maior para continuar pola rúa Calvo Sotelo e iniciar travesía en ascenso pola rúa Lodairo, onde se honra cun monumento ás “panadeiras” do lugar. Tras o breve repecho, e a partir de belas mouteiras xacobeas, déixase a man dereita un campo de fútbol e chégase ao lugar onde se bifurcan as dúas variantes da etapa.

Quen desexe continuar polo itinerario más directo, e oficial, que prosegue cara a Piñor, deberán avanzar cara á esquerda mentres quen opte pola variante do mosteiro de Oseira, carreiro que supón añadir cinco kilómetros á travesía, con tramos de certa dureza, pero que compensa pola beleza do antigo cenobio, enfilarán cara á dereita. Por asfalto chegarán acto seguido ao Forno de Lodairo, de mediados do século XIX e o primeiro restaurado na localidade.

O peregrino afronta a continuación, e durante case catro kilómetros, un longo e belo carreiro en tendido ascenso, un auténtico túnel vexetal con sucesivos carballos. Trátase dun dos mellores traxectos galegos deste Camiño de Santiago. O firme, que avanza sempre de fronte pola Serra dá Martiñá (conta con numerosas señales sobre pedras e árboles) alterna tramos de terra compacta con outros moi irregulares e pedregosos que testemuñan que polo lugar pasaba o antigo Camiño Real. É posible que, tras un período de fortes choivas, o camiñante deba facer fronte a tramos embarrados.

Completado o agradecido carreiro, o viaxeiro vira á esquerda e accede xa por asfalto a péqueaña aldea de Silvaboa, para deixala a man esquerda e afrontar un novo repecho, co que gaña 40 metros de altitude. A ausencia de señales non deberá inquietar ao peregrino, sen pérdida ante a ausencia de cruces. Tras kilómetro e medio de percorrido, e xa en moderado descenso, alcanza o núcleo de Peles, con fonte e lavadoiro. Nun cruzamento de camiños, unha señao indícalle que vire cara á dereita para continuar pola OU-0406. Adianta entón un pequeñou regacho e aproxímase a un novo cruzamento, que deberá seguir de fronte. O camiñante se sitúa en a coñecida como Pena Veidosa, desde onde aún restan 2, 3 kilómetros para alcanzar Oseira.

Cara ao mosteiro de Oseira

O percorrido pola estrada conducirá aos viaxeiros ao lugar da Vencha, onde podrán admirar a man esquerda unha bela ermida, cun retablo do século XVIII, e unha pétrea imaxe gótica da Virxe. O camiñante, con todo, prosegue camiño e adianta unha majestuosa fonte que xa fai mención no seu escudo a Oseira. Desde unha curva que se enfila a continuación xa se adiviña un dos grandes tesouros pétreos da Vía de a Prata, o mosteiro cualificado por moitos como “Escorial” galego, e que a medida que se avanzan metros parece botarse encima do camiñante.

Antes de penetrarse no cenobio, sálvase primeiro o ríou Oseira, bordéase o modesto albergue xestionado polos monxes cistercienses que aún viven no lugar e percórrese unha rúa con fonte e bares enfrontados. Nun deles, Venezuela, os viaxeiros podrán almorzar con tostas de pan de cea ou tomar varias racións, petiscos ou bocadillos. Unha arcada xa conduce entón ao camiñante cara ao principal activo turístico do municipio, o mosteiro fundado en 1137 pola Orde de San Benito e que merece unha visita repousada. O complexo, que amaneció ao século XX prácticamente en ruínas, después de que un lume arrasáseo no século XVI, sufrió na última centuria unha gran rehabilitación, impulsada principalmente polos monxes que retornaron ao lugar en 1930, nunhas obras de mellora que lles valeron mesmo destacados recoñecementos. O conxunto, con diversos períodos de luces e sombras, atesoura variados estilos e caprichos arquitectónicos ideados por reis e abades e executados por algúns dos artistas más virtuosos da épouca.

Tras os seus muros escóndense auténticos tesouros, como unha igrexa de estilo románico ojival, a fachada do século XVII, adornada con escudos e imáxenes, ou a Escaleira de Honra, de estilo herreriano. Entre os seus claustros sobresaen o dos Pinácus, de estilo renacentista ou o das procesións ou “dous Medallóns”, caracterizado polos corenta medallones situados na parte alta. A relación do cenobio, que se incorpora á Orde do Cister en 1545, co Camiño de Santiago remóntase á Idade Media, un período onde era común nos mosteiros o auxilio aos peregrinos.

Además de sanar a alma, os monxes de Oseira axudaban a curar os esixidos pés dos camiñantes, con diversos ungüentos ou emplastes elaborados na botica monástica, outra das dependencias más destacadas do recinto. A entrada ao recinto realízase a través dunha visita guiada. Nos días laborables, os pases son ás 10.00, 11.00, 12.00, 15.30, 16.30, 17.30 e 18.30 horas (en otoñou e inverno cancélase o último pase), e durante os domingos e festivos, ás 12.45, 15.30, 16.30, 17.30 e 18.30 horas. Fronte á entrada do mosteiro se sitúao Museo Liste, na actualidade pechado, pero que durante añvos acogió un pequeñou aínda que valioso museo etnográfico de propiedade privada con antigos apeiros e instrumentos de traballo e da vida cotiá da Galicia rural. O recinto ocupa unha antiga hospedaxe para peregrinos.

Duro repecho

Realizada a visita, o peregrino deberá coller aire para afrontar o duro repecho que preséntase a continuación. Unha abrupta costa de cemento, que se collerá cara á dereita e coa que se adiantará un lavadoiro, permitirlleá, xa no alto, gozar dunha das mellores vistas do cenobio.

A pista continúa pero o camiñante deberá estar atento ás frechas amarelas e desviarse cara a un carreiro de firme moi pedregoso e irregular, co que se inicia un dos tramos más esixentes da xornada. Sempre en ascenso, e nun avance ao que non se ve fin, o itinerario alterna tramos de diversa anchura e de desigual terreo, co que se gañan 170 metros de altitude, ata os 820. A empinada subida desemboca nunha estrada secundaria que conduce ao peregrino en descenso, primeiro a través de asfalto e, tras un desvíou á esquerda (señalizado no chan), a partir dun carreiro moi pedregoso e irregular, ata Vilarello, un lugar sen servizos para camiñantes que se bordea e déixase a man dereita.

Cincocentos metros a continuación, e también a partir de indicacións amarelas situadas no chan e en postes telefónicos, abandónase de novo o asfalto. A vía se desvía cara a a dereita e penétrase por un corredor de escasa anchura, que obrigará ao camiñante para avanzar encajonado entre silvas e toxos. A dificultade deste tramo concéntrase na súa estreiteza e no propio firme, con algúns metros que se precipitan en baixada sobre pedras e rocas. Tras deixar a man dereita un arroio, o traxecto continúa cara a a esquerda en leve ascenso (nun tramo de gran beleza) ata alcanzar o seguinte enclave, Carballediña, unha aldea á que se accede a man esquerda tras cubrir un breve intervalo pola estrada OU-0404.

O peregrino percorre rápidamente este enclave rural, pertencente xa ao concello de Piñor, no que se suceden hórreos, unha fonte de auga potable e dous bancos nos que descansar. Entre novos hórreos e cunha panorámica da contorna más ampla, o camiñante despídese do núcleo, a partir dunha ampla curva cara á esquerda e salva por asfalto un pequeñou regacho. Unha señao situada sobre un muro lle desvía pouco después cara á dereita e lle guía en subida ata un novo cruzamento, que deberá tomar á esquerda, en dirección A Corna / N-525. Outro ascenso achégalles a continuación a Outeiro de Coiras, último enclave da provincia de Ourense. Xunto a unha casa, unha nova señao ínstalle a acometer un empinado xiro á dereita polo que se despide do lugar.

Percorre a continuación un carreiro que irá progresivamente gañando metros (ata 100) nunha tendida subida que, con todo, pode pasar factura a unhas pernas xa esixidas. Este itinerario alterna tramos favorables de terra firme con diversos intervalos de chan pedregoso ou moi embarrado, que dificultará o tránsito. Además, a sucesión de subidas e baixadas obrigará ao peregrino a efectuar cambios de ritmo que alongarán a xornada.

Pola provincia de Pontevedra

Tras unha última subida más moderada o peregrino desemboca na Gouxa, primeira localidade pontevedresa desta variante do Camiño, enmarcada no concello de Dozón. A vía milenaria pasa por diante dun dos principais reclamos do lugar, os seus antigos pendellos, construcións tradicionais onde se celebraban as feiras e se exponían a cuberto as mercancías. O camiñante podrá descansar no interior dalgún destes alpendres. O itinerario encamíñase entón cara á parte traseira dunhas casas, onde se sitúa un bar.

A Gouxa

Un estreito corredor lles guíá continuación ata unha estrada, que se atravesa, e cara a un novo carreiro de terra que avanza de fronte. Trátase dun dos traxectos más intransitables da etapa ao acharse a senda moi embarrada e encharcada, un hándicap non necesariamente relacionado cun período de choivas. Salvado o escollo, tómase un desvíou cara á esquerda más favorable que leva ao camiñante, a través de sucesivas pistas, ata Bidueiros, lugar con lavadoiro e fonte. Á saída do mesmo un cruzamento pode levar a confusión, ao “esconderse” a señao nun muro. En calquera caso, o peregrino non se perderá xa que ambos os camiños conducen ata a estrada nacional.

Se se segue a frecha, o camiñante continuará recto por unha pista asfaltada que lle conduce ata San Martiñou e desemboca, tras un breve percorrido por entre as súas casas, na N-525, a estrada que acompañá o viaxeiro desde Ourense. Por ela “coroa” o alto de San Martiñou (818 metros de altitude) e descende entre curvas cara ao inicio de Castro de Dozón, nun traxecto que se alongará más dun kilómetro.

A etapa cara a Piñor (14,8 kilómetros)

Quen desexe continuar cara a Piñor, ou ben poden iniciar camiño polo percorrido que también leva a Oseira (ascender pola rúa Lodairo e no momento da bifurcación das dous variantes proseguir á esquerda), ou ben iniciar marcha pola rúa Calvo Sotelo e continuar de fronte. Pouco después, déixase a man esquerda a capela neogótica da Saleta, construída en 1908, e destino en setembro dunha importante romería relixiosa e popular. Arrinca entón un tramo común coa estrada OU-0406, que penetra aos camiñantes no concello de Piñor.

O itinerario por este municipio permítelles enlazar de forma rápida, e por asfalto, varias pequeñas aldeas, sen demasiado patrimonio pero con algúns servizos para facer un parada. O peregrino enfila cara a Porto do Souto e, á súa saída, prosegue cara a Cotelas, onde, a pesar de que o itinerario convide a facer un rodeo xunto a un ríou, pódese continuar en ascenso por estrada. Neste lugar se sitúa un dos establecementos con más servizos para camiñantes. Trátase da vinoteca-café Ou Refuxio, un lugar onde poder comer e descansar e onde se ofrece un servizo de taxi para peregrinos. Aún no pobo, déixase a man dereita o desvíou que conduce cara a Oseira e se continúa de fronte pola OU-0402.

A vía milenaria acurta o percorrido por esta estrada con dous atallos. O primeiro, lles desvía en descenso á dereita, cara ao lugar da Mirela, desde onde parte unha senda que abandona durante uns metros o asfalto. A continuación, e tras salvar un caudaloso ríou de mesmo nome por unha ponte medieval dun só arco e adiantar unha fonte de auga con garantías sanitarias, o itinerario colle rumbo cara á esquerda por un tramo de terra de firme moi desigual, que lle levará en ascenso –e, metros después, xa de novo pola estrada- ata Piñor. Esta localidade, onde un lavadoiro e unha fonte pública, aún con simbología fascista, recibe aos camiñantes, conta con diversos servizos de gran utilidade para camiñantes como o inicial Bar Piñor, unha carnicería, unha farmacia ou o centro de saúde. No enclave os camiñantes non se deben confundir ante a errónea direccionalidad das cunchas xacobeas emprazadas na beirarrúa, e que indican cara ao sentido contrario.

Capela da Peregrina de Arenteiro

O itinerario non reviste dúbida. Continúa de fronte nun rápido deambular por Albarona, Fontelo e, tras proseguir cara á esquerda, ata Arenteiro. Esta aldea dispón do Bar Ojea, onde facer un descanso, e, metros después, dun de contornas más propicios para facer un descanso. En él sitúase a bela capela da Peregrina, a súa pequeña igrexa barroca acolle dúas imáxenes de Santa María, unha delas vestida de peregrina e outra a lombos dunha mula co Ninñou Jesús en brazos guiada polo apóstol Santiago.

A ermida é do século XVII aínda que se reformó en 1974. Neste lugar atopábanse os camiñantes da Vía de a Prata cos que antañou chegaban a Galicia polo Camiño Portugués, desde a zona de Melgaçou. No lugar celébrase en setembro outra destacada romería. O percorrido continúa por a mesma estrada ata chegar ao inmediato lugar da Ponche, onde a vía cruza o ríou Arenteiro. Se o camiñante achégase á canle podrá contemplar a vella ponte medieval de pedra conservado no lugar.

Acto seguido, a senda abandona o asfalto tras virar á dereita e picar cara arriba por un estreito carreiro de terra que sitúá o peregrino nas primeiras casas do lugar de Ou Reino. O percorrido por este enclave sen servizos mantén sempre a inclinación. Entremedias, atravesarseá a OU-154. Ao final do lugar o camiñante desemboca na N-525. Crúzaa e continúa por o arcén ata que se desvíá man esquerda cara á capela da Milagrosa, de estilo neogótico. A vía deixa o templo a man esquerda e se desvía á dereita por un carreiro de terra, bastante pedregoso, que, de novo, mantense en tendido ascenso ata chegar a un paso elevado sobre a estrada que enlaza a N-525 e a autoestrada AG-53.

Capilla de la Peregrina

De novo por un camiño en costa cóbrense novos tramos ata adiantar varias casas e seguir de fronte. Chégase así a un novo cruzamento coa estrada nacional. O peregrino se sitúa en este punto en Carballeda e deixa a man dereita a igrexa de Santa María. O percorrido continúa por a estrada ata que se desvíá man esquerda por un carreiro de terra en descenso que conduce ata un arroio para, acto seguido, iniciar un prolongado ascenso por unha vía pedregosa, aínda que de bela factura. No alto leva a un carreiro que progresa en paralelo á autoestrada. Tómase á dereita e abórdase unha importante inclinación. Como é habitual noutros tramos do Camiño de Santiago que avanzan en paralelo ao asfalto, os peregrinos foron colocando cruces sobre un enreixado.

Bela subida

Tras a subida, sálvase por unha ponte a autoestrada e se continúa itinerario pola OU-0403. Cincocentos metros después, tómase un desvíou á dereita que conduce, a partir dun firme de terra –tras fortes choivas pode acharse embarrado- a un dos tramos más sobresalientes da xornada, que se prolonga durante más de 2 kilómetros. En continua subida supéranse os 800 metros de altitude. A continuación, enlázase cunha pista de terra que aún pica cara arriba aínda que entre unha paisaxe más aberto.

O peregrino xa se sitúa en este punto na provincia de Pontevedra. Iso sí, aún deberá continuar percorrido durante más de 2 kilómetros por unha bonita travesía, entre paraxes de vegetación baixa, mentres allá no baixo xa empeza a adiviñar Castro de Dozón. Á etapa tan só restarlleá o descenso, moito más brusco que a subida. En pouca distancia descéndense más de 100 metros de altitude. Primeiro por carreiros de terra e, tras salvar de novo a autoestrada, por asfalto, chégase á rúa principal da localidade, onde se sitúan os principais servizos.

En bicicleta

Se se segue pola variante de Oseira hai algún tramo que revestirá gran dificultade para os ciclistas. Trátase da subida inmediatamente posterior á visita ao mosteiro, moi empinada e de firme desigual e pedregoso, e a baixada posterior a Vilarello onde tendrá dificultades para facer rodar a bicicleta polo estreito corredor.

Se se prosegue cara a Piñor tan só pode atopar algunha dificultade na subida anterior a Piñor, onde, de todos os xeitos, también pódese chegar por estrada. Nesta variante moitos kilómetros fanse por asfalto polo que para os ciclistas tradúcese nunha rápida travesía.