O Cádavo-Lugo

Fotografía de Manuel Marras.

O albergue do Cádavo está situado xunto a unha igrexa, un centro sociocultural e un restaurante (Elixio). Só un pequeno paseo separa o camiñante do centro do pobo, dotado de todos os servizos: farmacia, centro de saúde, varios bares e aloxamentos alternativos, como o hotel Moneda.

Para comezar esta etapa o peregrino debe volver ao ámbito do albergue. Ten por diante unha longa camiñada que lle levará ata o casco histórico de Lugo. Deberá percorrer 31 quilómetros moi variados. Para empezar haberá que subir un porto, o último do Primitivo, o alto da Vacariza. Despois descéndese cara a Castroverde (un pobo con todos os servizos), camíñase sobre espléndidos sendeiros, atravésanse numerosos núcleos con certo encanto, pero sen máis axuda para o peregrino que algunhas fontes e máquinas de vending ata chegar á cidade da muralla, a capital deste Camiño en Galicia.

A etapa (31 quilómetros)

O Camiño segue dende o albergue do Cádavo polo núcleo, ben sinalizado por cunchas nas casas. Afástase do centro do pobo por unha estrada que se abre a man dereita cen metros máis abaixo do albergue. Só uns metros mais adiante, guiado por un marco, pisando unha estreita estrada, o peregrino encamíñase cara a Padreda. O Camiño é costa arriba antes e despois do paso por este pequeno núcleo composto por construcións tradicionais e que conserva os restos dunha igrexa en ruínas. Despois de Padreda remátase o asfalto. E comeza a suba cara ao alto dá Vacariza.

O último gran porto do Primitivo

O peregrino coroa o último gran porto do Primitivo (836 metros sobre o nivel do mar). Superou unha ascensión con ramplas duras e sombra intermitente sobre terra e pedra solta. Frechas amarelas e unha mouteira indícanlle a dirección. Debe continuar en paralelo á estrada, pola dereita. Quedan 131,706 quilómetros para Compostela e un bo treito ata Lugo. Uns metros máis adiante unha nova mouteira confirma a dirección e un panel próximo explica ao peregrino cal é a súa situación exacta.

O Camiño sinalizado é o que vai por Vilabade. A delimitación oficial indica que a opción xenuína é a que pasa por Vilalle, pero tamén precisa que esa ruta non existe na actualidade e en consecuencia non está sinalizada. O peregrino non ten outra opción que seguir por esta pista de terra, pedra e grava; a variante é obrigatoria.

Durante uns metros haberá que subir e despois toca baixar. En Galicia o chairo é un mito, salvo en contadas ocasións (e neses casos adoita durar pouco). A pista é ampla, rodeada de toxeiras. No verán balízana flores amarelas. A seguinte mouteira non tarda en aparecer. Se os vándalos respectaron a placa que indica o punto quilométrico, debería marcar o 131,255. A pista non permite perderse. Hai que seguila. Si poden perderse algunhas mouteiras, engulidos pola maleza.

Iglesia de Vilabade / César Rodríguez

A primeira encrucillada está situada no punto quilométrico 130,496. Unha mouteira indica que hai que seguir recto, entre piñeirais de repoboación. Un pouco máis adiante hai un novo panel da comunidade de montes desta zona, que axuda ao peregrino a orientarse. Tamén o fai outra mouteira uns metros máis adiante na xa coñecida pista. O peregrino chega a unha bifurcación ben sinalizada. Unha mouteira indica que hai que tomar o camiño da esquerda. É o punto quilométrico 130,081. Comeza o descenso. Non é moi pronunciado, pero tira dos xeonllos. O peregrino transita entre piñeirais. É un bo tramo para camiñar, e as árbores autóctonas empezan a deixarse ver. Aparece un desvío. E unha oportuna mouteira que di que non hai que collelo. É o punto quilométrico 129,236.

Visita a Vilabade

O peregrino segue baixando cara a Vilabade por unha ampla pista de terra e pedra, baixo a sombra dos piñeiros. Guiado por marcos. No punto quilométrico 128,886 vese, ao lonxe e a man esquerda, Castroverde. Un quilómetro antes de Vilabade, o peregrino accede a unha estrada. Encóntrase xunto ao santuario de Nosa señora do Carme. Alí pode encher a súa cantimplora -hai fonte- e repousar nas mesas e bancos diseminados baixo as árbores próximas ao templo. Tamén pode refuxiarse da chuvia. É o lugar perfecto para unha parada. Se se ten tempo. Lugo aínda queda moi lonxe.

Santa María de Vilabade merece unha visita. E pódese visitar normalmente de maio a mediados de setembro en horario reducido (2013, de 8 a 12 e de 18 a 20 horas). É un templo gótico que tivo no seu día un convento franciscano pegado. Deste edificio non se conservan restos. Pero a igrexa -Monumento Histórico-Artístico Nacional dende 1979- aínda loce espléndida. E conserva no seu interior un valorado conxunto escultórico barroco do século XVII. Tamén ofrece aos peregrinos un acubillo da chuvia baixo os arcos de medio punto do seu pórtico. Ao lado da igrexa está o pazo de Vilabade, edificado no século XVII e hoxe reconvertido en casa de turismo rural. Pódese conseguir información de como aloxarse alí por teléfono (+34 982313000 ou +34 637776737) e/ou na web de Turgalicia.

Reabastecerse en Castroverde

O Camiño descende de Vilabade cara a Castroverde pola estrada. Non é posible perderse. Varios marcos indican a ruta. E esta non se aparta da vía principal. Toca asfalto. Pero pronto chega o sinal que advirte da proximidade do bo e moderno albergue público desta localidade dotada de todos os servizos básicos que necesita un peregrino e que tivo dous hospitais no pasado.

Queda un quilómetro. Hai que percorrelo por esta estreita e pouco transitada estrada. O peregrino chega ao núcleo urbanizado de Castroverde (en todo o concello hai algo menos de 3.000 habitantes). Unha cuncha e dúas frechas indícanlle que debe xirar á dereita. Hai beirarrúa. E o albergue está a uns pasos. Se quere seguir Camiño debe facelo de momento pola rúa principal desta localidade coñecida pola súa torre medieval, último punto de avituallamento do peregrino antes de chegar ao centro de Lugo. Só uns metros máis alá do cruzamento que leva ao albergue, o peregrino debe cruzar a rúa e abandonala. A súa ruta segue por un sendeiro que se abre a man esquerda. Ségueo. Deixa atrás unha cementeira. Chega a unha estrada que o sitúa moi preto outra vezde a rúa principal de Castroverde. E dos bares. E dos supermercados (a trinta metros hai un, Alimentación Serra, onde fan bocadillos). E das farmacias...

O Camiño segue outra dirección. xira á esquerda e logo á dereita. Toma unha pista ascendente. Pronunciada. Leva ata a igrexa e a casa do concello. Se se queren repoñer víveres ou forzas, é o momento. Tamén se se quere selar a credencial. Ao lado do concello está o restaurante A Lenda, o máis prestixioso de Castroverde. Dan un menú por 7,5 euros. E pode comer un prato único por 5. Todos os días. Tamén dan de comer na próxima grellada Pereira. Xusto ao lado do local, na rúa Campo da Feira, hai un supermercado Día. E na cafetaría Roma, xa na rúa principal, fan bocadillos.

O Camiño toma unha interesante pista pasados o concello e o centro de servizos comarcal. Ampla e sombreada, pasa baixo unha fermosa fraga e conta pouco despois cunha fonte. Dende esta pista vese, ao lonxe, a torre que identifica este pobo. Pouco despois o peregrino encontra un marco que lle confirma a ruta. Hai que descender polo sendeiro da dereita, baixo a sombra de castiñeiros. Os seus pasos diríxense á estrada. Hai que cruzala con moita precaución e pasar, guiados por un marco (punto quilométrico 124,850) e unhas frechas, por debaixo doutra. O descenso, por estrada, é pronunciado. E non ofrece dúbidas. O peregrino encamíñase cara a Souto de Torres. Os seus pasos pisan asfalto durante un tramo no que o rodea a espléndida vexetación autóctona. Intérnase polo pequeno núcleo de San Miguel del Camino, cuxo nome suxire moito sobre o seu pasado xacobeo.

No punto quilométrico 123.939 comeza un dos mellores tramos do peregrino. Remátase a pista asfaltada. O peregrino chega a unha bifurcación. O marco indica que hai que coller a senda da esquerda. Costa abaixo encamíñase cara a Souto de Torres. E goza ao camiñar entre prados, regatos, bosques de carballos e castaños, vexetación de ribeira... Vólvese á estrada pouco despois dun quilómetro. O peregrino chega a un cruzamento. Á esquerda un poste anuncia a veciñanza da área recreativa do río Recesende. O Camiño vai pola dereita. Costa arriba. Por moi pouco tempo. Só 200 metros máis arriba ábrese un precioso sendeiro a man esquerda. Hai que tomalo para chegar a Souto de Torres, onde un cruceiro chama a atención do peregrino e unha máquina de refrescos ofrece, ostentosa, a súa mercadoría.

De alí, sen posibilidades de perda, o Primitivo segue rumbo oeste cara a Vilar de Cas, outra poboación de Castroverde con bastante encanto pero sen máis servizos que senllas máquinas de café e de refrescos. Están moi ben integradas no Camiño. Dentro dun cortello que non desmerece co ámbito. Á fin e ao cabo esta ruta aspira a ser patrimonio da humanidade. Hai que coidala. As ruínas de Soutomerille O peregrino abandona este pobo por estrada. Séguea ata chegar a un cruzamento. O Camiño continúa pola dereita. Ao lado do preceptivo marco un letreiro de madeira ofrécelle a posibilidade de desviarse un anaco do tramo oficial e visitar, tras 800 metros de sendeiro, as ruínas de Soutomerille. Paga a pena admirar os restos deste espoliado templo prerrománico -restaurado en época barroca- dedicado a San Salvador. E logo non hai que desandar a ruta. Engánchase con ela máis adiante. Sen perderse nada relevante. Paga a pena.

Máquinas de vending en Vilar de Cas / César Rodríguez

En Gondar, tras cruzar o río Romeán pola ponte da Pallota, comeza o territorio do concello de Lugo. E repítese a paisaxe de Vilar de Cas. É unha aldea dun puñado de casas que aínda conservan a arquitectura tradicional. Alí houbo no pasado un hospital de peregrinos. Hoxe hai un par de puntos con máquinas de vending, peor disimuladas que as de Vilar de Cas. O camiño chega a este lugar por estrada. E abandónao por estrada. Un marco marca o punto quilométrico 115,932. O peregrino «fai cumio» entre dúas canteiras. A súa ruta segue pola estrada. Agora custa abaixo. Ata que un sendeiro rodeado por unha carballeira ofrece a posibilidade de deixar de pisar asfalto. Volverá a el. Primeiro ás súas proximidades. Circulará por unha pista de terra paralela á estrada e, para o seu desgusto, un desvío provisional -que leva varios anos impoñendo a súa lei- obriga a circular durante algo máis dun quilómetro polo arcén da transitada e perigosa LU-550.

Despois deste tramo déixase atrás o lugar de Carballido e o peregrino obtén un respiro. Camiña en paralelo a un pequeno regato, nunha paisaxe dominada por ameneiros e prados, ben sinalizado. Pouco despois, unha vez pasado o núcleo Das casas da Viña, o camiñante aproxímase ao cruzamento da estrada LU-550 coa autovía A-6. Nun ámbito bastante degradado, debe atravesar este vial por un viaduto. Os seus pasos lévanlle polos núcleos xa periurbanos e sen encanto de Castelo de arriba e Galegos de abaixo.

Chegada a Lugo

O Camiño entra na zona urbana de Lugo tras cruzar o río Rato -un afluente do Miño- polo barrio da Chanca. Cando o deixa atrás, o peregrino pasa por debaixo da vía do tren. Costa arriba. Ve un cartel ao outro lado dunha das estradas que circunvalan a cidade da muralla. Debe atravesala e subir por unhas escaleiras situadas entre unha casa en ruínas e varios exemplos de mala arquitectura desarrollista (Os ciclistas, como indica un cartel situado a man dereita, deben tomar a estrada), As escaleiras esconden un pequeno tesouro para o camiñante, un plano do Primitivo ao seu paso por Lugo. E a situación dos sitios da cidade que paga a pena ver. Edificios de interese. Monumentos. Museos. As portas da muralla. E onde conseguir máis información.

Subida a trintena de chanzos que conforman a escaleira, o peregrino tópase cunha cafetaría que anuncia o selado da credencial e expón na súa cristaleira o mapa do primitivo en Galicia. Nuns metros, un sinal nun poste indica a ruta correcta. O peregrino está na Rolda das Fontiñas, Nada máis cruzar a rúa, o mesón O Cincuenta e Seis ofrece un menú do peregrino a 10 euros. Ao lado mesmo un desvaído cartel co xubilado pelegrín disipa calquera dúbida que puidese ter un camiñante que transita pola beira esquerda dunha praza sosa, sen graza nin atractivo, pero bautizada como Praza do Camiño Primitivo.

Toca subir. É un esforzo máis para unhas pernas que traballaron moito nesta etapa. Por sorte a costa é breve, «misericordiosa», ou así a cualifica un peregrino inglés. Marcan a ascensión varios bares e restaurantes (Viñoteca Lubre- menú a 10 euros. Tamén o Lar de Adrián). A paisaxe urbana non é a máis esplendorosa. Pero un pouco despois de ambos os dous locais, xa se enxerga a muralla. Antes de chegar ao monumento fundamental de Lugo, hai que pasar por un pequeno túnel, algo cochambroso. Un cartel confirma ao peregrino que vai ben. Outro indica a proximidade do único albergue de peregrinos de Lugo. E un terceiro anuncia a situación dun supermercado a man esquerda. Curioso, dende o Camiño pódese entrar ao aparcadoiro.

La muralla de Lugo / Óscar Cela

Ao outro lado da rúa, un marco «oficial» marca a porta da milenaria muralla que debe cruzar o camiñante. Alguén lle arrancou -como a outros moitos- a placa que indica o punto quilométrico. A porta de San Pedro ou Toledana foi erixida polos romanos. E foi recontruída no século XVIII. Está situada no mesmo sitio polo que o rei Alfonso II, o primeiro peregrino, fixo a súa entrada cando viaxou por primeira vez a Santiago para darlle carta de natureza ao futuro mito xacobeo. Tras cruzar esta porta, a man dereita o peregrino pode subir á muralla e percorrela. Se segue recto só uns metros, na seguinte bifurcación, a man dereita, debe tomar a Rúa das Noras, alí está o albergue público, un edificio de baixo e dúas plantas presidido pola imaxe do Pelegrín. Xusto ao lado hai un bar, pero nin bares nin servizos de ningún tipo faltarán ao peregrino en Lugo, unha cidade coñecida pola súa excelencia gastronómica. O lema turístico máis popular da cidade é «E para comer, Lugo».