Olveiroa-Fisterra

Baixada cara Cee na que os peregrinos observan por primeira vez o mar

Un dos tramos más belos do Camiño

Tras percorrer o pequeñou e encantador núcleo de Olveiroa e deixar atrás a pensión-restaurante As Pías o peregrino inicia carreiro pola pista asfaltada que abandona o pobo. Preto de 50 metros antes de enlazar coa estrada, a ruta se desvía cara a a esquerda, nas inmediacións dun lavadoiro. Crúzase entón un pequeñou regato e retómase carreiro por unha pista, moi estreita no seu inicio, que pica cara arriba ata un poste de alta tensión. A partir deste momento a vía enlaza coa senda que conduce ao encoro do Castrelo. Nunha curva, un mojón desvíá o peregrino cara ao carreiro que ascende o monte do Senón. Como inicial punto de referencia o camiñante tendrá unha fila de aeroxeradores.

Tras un desvíou á esquerda a ruta prosegue sobre pistas de terra firme ou pedregosa sobre a ladeira suroeste desta equitaciónña, nun dos tramos más belos do Camiño. As vistas sobre o ríou Xallas, que discorre encajonado na paisaxe, e dos bosques circundantes, son unha das primeiras gratificacións da xornada. En algún momento, e ante a ausencia de señales, o peregrino pode chegar a dubidar sobre se se equivocó en algún tramo. Non debe ter medo porque sen desviarse da pista chegará, pouco después de 2 kilómetros, e xa en descenso, ata unha ponte de pedra que salva o ríou de Hospital, no enclave coñecido como Vao de Ripas.

A partir deste momento, e sempre en ascenso, o itinerario alterna tramos de empedrado, carreiro pedregoso e terra compacta ata chegar a Logoso, núcleo cos primeiros servizos para peregrinos da xornada. A travesía avanza escoltada por un valo onde os camiñantes deixan varias mensaxes. En Logoso, un albergue con bar recibe aos peregrinos. En él sérvense almorzos desde as 06.00 horas e menús a 9 euros. A 200 metros da sirga peregrina se sitúa, además, o restaurante A Pedra, con almorzos e menú do díá o mesmo prezo. Nunha rápida travesía atravésanse as rúas desta pequeña aldea situada ao pé do monte Castelo e á sombra do castro de Logoso e xa se retoma o carreiro de terra que, sempre en ascenso, completará outra gran bela subida dun kilómetro de extensión. Desta forma chégase ao núcleo de Hospital, cuxo nomee derívase da existencia dunha antiga hospedaxe para peregrinos.

Levantado a comezos do século XIII, foi doado polo seu fundador ao cabido compostelán e destruído, no seu avance, polas tropas napoleónicas. O núcleo tan só bordéase aínda que no breve trazado polo mesmo os camiñantes adiantan un punto de información ao peregrino de recente construcción, con datos sobre os oríxenes das peregrinacións, paneis informativos e medios dixitais interactivos. Bifurcación cara a Fisterra ou Muxíá a saída de Hospital a vía enlaza coa estrada DP-3404. A man esquerda déixase o bar Ou Casteliñou, o último establecemento hostaleiro ata Cee, distanciado en 14 kilómetros. A panorámica vese afeada neste punto pola fábrica de hidrocarburos de Ferroatlántica. Crúzase entón a estrada e recórtase un pouco o traxecto por unha estrada antiga. 

A continuación xa se alcanza a rotonda onde se bifurcan as rutas que van cara a Muxía (dereita) e cara a Fisterra (esquerda). Unhas mouteiras indican o camiño. O paso nesta importante rotonda pode resultar perigoso. Neste caso o peregrino continúa cara a a esquerda, bordeando a fumarenta fábrica, a partir do arcén da CP-2303. O asfalto abandonarseá pola dereita, a partir dun carreiro marcado por un segundo mojón situado nunha curva (débese ter coidado e non continuar pola pista situada xunto ao primeiro mojón, que pode chegar a despistar) que conducirá ao camiñante cara a unha pista de amplas perspectivas, rodeada de piñeiros e eucaliptos. Nas inmediacións localízase o petróglifo de Pedra Ancha, con diversos motivos, entre os que se distinguen representacións de armas.

Según a tradición, neste lugar habitaba o Vaker ou Monstro de Hospital que devoraba aos peregrinos. Neste tramo os desniveis son leves polo que o traxecto convértese nun tranquilo paseo. Iso sí, a ausencia de árboles á beira do Camiño pode pasar factura no verán. Transcorridos case dous kilómetros desde a bifurcación Fisterra-Muxía, o peregrino alcanza o belo cruceiro de Marco do Couto, xunto ao que moitos peregrinos depositan pedras. Este fito, antigo marco xurisdicional, serve de división entre as parroquias de Buxantes e Dumbría. No enclave hai unha pedra gravada cunha inscripción referida ao Camiño Real. Primeira panorámica da ría e do cabo Fisterra A partir deste momento o camiñante proseguirá durante más de dous kilómetros por unha pista de bo firme e suaves oscilacións, con presenza gandeira, e durante a que se verá de fronte e cara á esquerda, ao longo de varios tramos, o belo Monte Pindo.

Santuario dás Neves

 Tras un xiro á esquerda o peregrino alcanza un dos lugares con maior simbolismo do Camiño a Fisterra. Trátase do Santuario dás Neves, un templo do século XV de planta rectangular e muros de cantería de granito. O seu atrio, con sombra, pode servir de descanso aos viaxeiros. A igrexa, xunto á que puido haber antañou un albergue para peregrinos, garda no seu interior un gravado coa silueta dun pé. A tradición reza que é a pegada dun peregrino francés que se dirigíá Fisterra e falleció no lugar. Fóra da mesma, moitos camiñantes depositan os seus recordos nun pequeñou altar. Este santuario é a meta dunha concorrida romería que ten lugar o 8 de setembro. Alén do Camiño, sitúase un área con mesas sen sombra e a coñecida como Fonte Santa, cuxa auga acrecenta, según a lenda, o leite das mulleres e do gando.

O itinerario inicia a continuación, en ascenso e nun continuo tobogán, un dos traxectos más solitarios da xornada. O percorrido penétrase polos montes de Pedras Loiras e A Cheda sobre un firme que alterna tramos de terra compacta e longos traxectos pedregosos e moi complicados para o tránsito ciclista. Nunha das baixadas se sitúa no verán unha barra espontánea, onde adquirir algunha galleta e bebida para repoñer forzas. Después de más de tres kilómetros desde o Santuario dás Neves chégase ás inmediacións da igrexa de San Pedro Mártir (século XVII), unha pequeña capela que foi lugar de culto desde fai moitos añvos. Dispón doutra nova fonte milagrosa que cura varias doenzas e que, según a tradición, mana de debaixo do altar. Este lugar también é meta dunha popular romería. Os veciños rezan ao santo para que lles cure as dores de cabeza e o reuma. Xunto á ermida, sitúase o denominado campo de San Pedro, con sepulcros megalíticos.

A lenda avala que nos arredores puido existir un pequeñou centro urbano que sería destruído pola invasión das tropas francesas no añou 1809. Empinado descenso ata Cee Tras leste pequeñou e rehabilitador descanso o peregrino retoma o Camiño e, después de 2,5 kilómetros, achégase ao desvíou que avisa que a 100 metros cara á dereita sitúase o coñecido Cruceiro dá Armada (247 metros). Merece a pena o desvíou xa que desde este punto de interés o viaxeiro tendrá, por primeira vez, constancia da bela franxa costeira da Costa da Morte, na que se alternan abruptas formacións rochosas e envexables areais. Desde este lugar o peregrino xa atisbará, además, a meta da etapa, o lendario Cabo Fisterra. Esta lendaria e agreste costa debe o seu nome aos numerosos naufraxios ocorridos na zona.

Faro de Fisterra

Na paraxe, no que o dueñou é o mar, sobresaen os seus cantiis; a súa bela franxa costeira de praias inmensas (o areal de Ou Rostro ou a de Carnota son tan só dous exemplos); os seus santuarios simbólicos (o célebre e agora dáñado santuario dá Virxe dá Barca de Muxía); os seus hórreos de grandes dimensións (Lira ou Carnota); e os distintos pobos de sabor mariñeiro que salpican a súa extensa área. Algúns deles, como o de Corcubión, son de bellísima factura. Nesta zona emprazábase o Finis térrea dos romanos, o fin do mundo coñecido. O faro de Fisterra serve de ideóneo colofón a unha zona inhóspita e atrayente, azoutada por sucesivos temporais. De novo na vía milenaria, o camiñante inicia a continuación un duro descenso, rompepiernas e de bastante desnivel. O firme, moi pedregoso, dificultará en extremo a baixada aos ciclistas.

Iso sí, a cambio da esixencia, o peregrino también verseá recompensado coa beleza da baixada e coa grata sensación de aproximarse cada vez más ao mar e á inmediata Cee. No pronunciado descenso o viaxeiro se podrá volver recrear co Monte Pindo e a ría de Corcubión. Na recta final da baixada uns peregrinos de Paracuellos do Xarama levantaron un altar á Virxe, imaxe a que novos camiñantes adornan con flores e pedras. Neste punto a vía retoma o asfalto tras un primeiro xiro á esquerda e un segundo á dereita que se aproxima, aún en forte descenso, ata Vos Camiñvos Chans, onde, a man esquerda, queda un albergue. A ruta, con todo, prosegue cara á dereita, por a rúa Campo do Sacramento, e penétrase na localidade de Cee, núcleo más poboado dos que conforman a Costa da Morte e o que conta con maior número de servizos. Os peregrinos poden partir a etapa e descansar nesta vila, con varios albergues e unha dinámica vida diaria, reforzada durante o verán.

Percorrido pola costa

O itinerario urbano por esta localidade mariñeira, onde non se deberá deixar de visitar a igrexa parroquial de Santa María de Xunqueira e o pazo de Cotón, continúa por a longa rúa Magdalena ata desembocar no agradable e cómodo paseo marítimo. Desta forma chégase á veciña localidade de Corcubión, un dos núcleos de maior encanto de toda a zona. De feito, o seu casco antigo está declarado conxunto histórico-artístico.  A entrada a Corcubión faise pola beirarrúa que bordea a costa, carreiro onde se anuncian xa os primeiros aloxamentos. Tras completar o núcleo central do paseo marítimo, onde será difícil para os viaxeiros non inmortalizar a estampa, a ruta se desvía cara a a zona antiga a partir dunha señales situadas detrás duns asentos con mosaicos e motivos xacobeos. También localízase un mojón a esta altura, na praza de Castelao, que anuncia que restan pouco más de 13 kilómetros para alcanzar o cabo de Fisterra.

O itinerario prosegue entón por cálea San Marcos ata chegar á igrexa parroquial de mesmo nome, declarada Ben de Interés Cultural. O seu estilo principal é gótico mariñeiro aínda que conta con construcións barrocas e neogóticas. O camiñante excede un cruceiro e xa enfila, pola rúa das Mercedes, cara ao Campo do Rolo, praza con mesas cubertas e parque infantil. A saída de localidade é de gran beleza xa que se produce a partir dunha calzada empedrada que ascende encajonada entre dous muros e desde onde se volverán a ter belas perspectivas da ría de Cee e Corcubión.  O repecho continúa, curto pero pronunciado. Uns asentos descubertos a man esquerda permiten facer un descanso. Uns metros a continuación alcánzase a aldea de Vilar, con casas de belas galerías.

Tras cruzar a estrada AC-552 a través dun perigoso cruzamento sen paso de peóns alcánzase o lugar do campo de San Roque, onde se sitúa un albergue para peregrinos xestionado pola Asociación Galega de Amigos do Camiño de Santiago. Primeiro por asfalto e, tras realizar un xiro á dereita, por un carreiro de terra, iníciase un descenso que avanza rodeado por piñeiros. Os camiñantes atoparán en él un revitalizador lavadoiro para remojar a cara. Tras a baixada retómase de novo a mencionada estrada no lugar de Amarela. A ruta prosegue polo arcén esquerdo e adianta outro lavadoiro e unha fonte con auga non tratada sanitariamente. O traxecto que se desliza a continuación reviste certo perigo ao continuar a vía por o estreito arcén esquerdo. Chegada unha curva, deberseá cruzar o asfalto para penetrarse por unha pista que discorre, nun principio sobre asfalto e logo sobre terra, e coa que atallan as sinuosas curvas da AC-552. Aún así, pouco antes da entrada a Estorde, o camiñante volverá a continuar traxecto por este asfalto.

Aos poucos descéndese ata a zona da praia, que brinda de novo aos peregrinos belas instantáneas da costa. Esta localidade, a pesar do seu reducido tamañou, é un lugar habitual de verán. Pasado o restaurante-hotel Praia de Estorde e o concorrido cámping situado enfronte, ante o peregrino xa se presenta o cartel do término municipal de Fisterra. Por un tramo de asfalto evítase, pola esquerda, a rotonda que dá acceso á autovía dá Costa da Morte. Pouco después o camiñante accede ao núcleo de Sardiñeiro, con varios aloxamentos e restaurantes, en, cuxo inicio, a señalización, non demasiado exposta, pode levar a confusión. Tras o cartel municipal a vía continúa por un desvíou á dereita. Habrá que fixarse en que, a continuación, deberseá proseguir cara á esquerda, por diante dunha fila de casas (a frecha está nun muro). No percorrido localizarseá algunha construcción de exaltación xacobea. Tras un novo cruzamento coa xeral o traxecto discorre pola esquerda da mesma ata volver desembocar nela. Metros después, e a man dereita, o itinerario inicia un ascenso polas rúas Nova e de Fisterra.

Sáese de Sardiñeiro por un tramo que segue o antigo Camiño Real e evita a estrada. O peregrino goza deste traxecto e aproxímase a un miradoiro sobre o cabo. Acto seguido volve cruzar a AC-552 e, nun descenso pronunciado, que pode resultar esvaradío, achégase á ideílica e solitaria cala de Talón. Este areal de area branca e augas case verdes é un dos preferidos polos fisterráns que foxen da masificación estival. Tras observalo desde o alto –ou non resistirse e baixar e darse un bañou-, o camiño regresa en ascenso ata a estrada xeral, asfalto que de novo abandonarseá aproximadamente medio kilómetro después para descender ata a longa praia de Langosteira, de tres kilómetros de extensión. Lugar de repouso do peregrino, bañarse nas súas augas forma parte case do ritual dos camiñantes chegados a Fisterra.

Na baixada, o peregrino aún atópase no núcleo de Calcoba, con diversos servizos turísticos, como o hotel A oén do Mar ou os restaurantes Praia dá Serra e Calcoba. Ao comezo do areal se colocó fai añvos un monumento a Camilo José Cela, o premio Nobel de Literatura galego que pasó longas tempadas e guardó unha gran vinculación con esta zona. De feito, o escritor inmortalizó a esencia desta costa na súa obra Madeira de Boj. Unha placa lembra unha frase do literato: «Finisterre é a última sorriso do caos do home asomándose ao infinito». A partir deste punto os camiñantes poden proseguir camiño pola praia ou polo propio itinerario marcado, que discorre en paralelo ás dunas e aos poucos afástase por un carreiro con fontes e mesas onde comer ao aire libre. Tras pasar unha ponte o Camiño xa enlaza cun tranquilo paseo marítimo que leva aos peregrinos ata a vila de Fisterra. Unha vez cuberta toda a extensión da praia chégase ao barrio de San Roque, onde se localiza un dos restaurante más afamados do núcleo, o Tira do Cordel.

Ascéndese entón polo paseo ata a cruz de Baixar, un cruceiro de granito do século XVI, e xa se enfila en línea recta, pola avenida da Coruña ata a contorna do concello. Proséguese camiño pola rúa Santa Catalina e enlázase coa rúa Real, onde se localiza o albergue municipal e unha oficina de turismo. É neste inmoble onde se dará aos esforzados camiñantes a Fisterrá, o documento expedido polo concello que acredita cubrir o percorrido desde Santiago. Final subida cara ao faro Á etapa tan só quédalle o último tramo, o de maior carga simbólica. Tras percorrer as principais callejuelas en costa desta localidade de recios mariñeiros e pescadores, cuxo núcleo antigo creció en forma de anfiteatro sobre o porto, o peregrino non debe poñer fin á xornada sen cubrir o curto traxecto de pouco más de 3 kilómetros que aún resta para chegar ao lendario cabo. A ruta continúa desde a Rúa Real cara á praza dá Constitución e, acto seguido, ata a praza de Ara Solis, onde se sitúa a igrexa barroca do Nosa Señora do Bo Suceso (século XVIII).

Pouco después o peregrino xa enlaza coa estrada que leva ata o cabo. Como primeiro monumento achará a man dereita a igrexa de Santa María dás Areas, un dos puntos de maior interés da localidade, de longa tradición xacobea. De feito, no lugar se localizó o antigo Hospital de Peregrinos dá Nosa Señora do Rosario, do que xa se ten constancia no século XV e do que case non quedan restos. A orixe da ermida, situada na saia do monte, remóntase ao século XII. Románica en orixe e cunha única nave, ao edificio primitivo fóronselle adherindo co paso dos séculos varias capelas e unha sacristía. O templo, de gran riqueza artística, xa era na Idade Media un centro devocional ao albergar no seu interior, na capela barroca do Santo Cristo, a venerada imaxe do Cristo da Barba Dourada, á que a tradición atribúe poderes milagrosos e ao redor da que xurdiron unha serie de lendas. A más estendida lembra cómo a imaxe foi roubada por uns mariños ingleses que se viron sorprendidos por un dos recorrentes temporais que azoutan a zona pero que neste caso se habría producido a modo de castigo.

Tan só libráronse de él cando arroxaron a imaxe ao mar, rescatada después por pescadores da zona. Ao Cristo atribúenselle varios milagres como a conversión duns mouros que habían desembarcado preto do templo coa intención de profanalo. Igrexa e imaxe centran unha das principais tradicións da Semana Santa galega. No domingo de Pascua celébrase no seu atrio a festa en honra ao Santo Cristo, cunha representación da Resurrección. O templo, influenciado polas correntes arquitectónicas aplicadas na Catedral de Santiago, dispón, do mesmo xeito que outras igrexas de peregrinación, dunha Porta Santa. Tense constancia que no século XIV se concedíá aqueles peregrinos que a atravesaban certas indulxencias. Esta igrexa también foi un dos destinos nos que certos presos flamencos podían redimir as súas penas durante a Idade Media. Para librarse da condena debían peregrinar a Santiago, Fisterra ou San Andrés de Teixido.

Tras esta parada na igrexa, xunto á que localízase un cruceiro gótico, o camiñante prosegue rumbo cara ao cabo polo estreito e perigoso arcén. Supera un monumento ao peregrino e tras varias curvas chega ao considerado en épouca romana o Finis Terrae, o fin da terra. O lugar, na actualidade parada turística, dispón de varias tendas de recordos e un bar. Como lugares de interés áchanse o faro e os promontorios desde onde os peregrinos contemplan o atardecer. O faro, que comenzó a funcionar en 1853, era o principal punto de recalada para os buques que venían desde o Océano Atlántico a Europa. Protegía unha das costas más perigosas, a Costa da Morte, onde ao longo da historia naufragaron un sinfín de barcos.