Ourense-Cea

Ponte romana de Ourense / Fotografía de Miguel Villar

Etapa sen grandes atractivos monumentais pero que sí atravesa pequeñas aldeas con exemplos de arquitectura tradicional, belos carreiros arborizados e unha ponte de bellísima factura. Os camiñantes deberán elixir entre dúas variantes, a de Canedo, cunha durísima custa sobre asfalto, ou a de Tamallancos, con subida prolongada pero que recompensa cun dos mellores empedrados da Vía de a Prata en Galicia. A pesar de que non se adianta ningún albergue péqueosñvos núcleos atravesados sí contan con bares e algún servizo para peregrinos. Tras o repecho inicial a parte final da xornada suavízase. Quen desexe alongar a etapa un bo fin alternativo é Oseira, onde xunto ao seu magnífico mosteiro consérvase unha humilde hospedaxe.

A etapa (22 kilómetros)

A ponte romana sobre o ríou O meuñou, o coñecido en Ourense como A Ponche Vella, serve de inmellorable escenario para arrincar esta etapa con dobre vertente e que pica cara arriba. Este paso, monumento histórico-artístico nacional, data do século I. O seu arco central foi o más amplo de todas as pontes de pedra do imperio romano. Sobre estas pedras milenarias, e deixando a man esquerda a Ponte do Milenio, también de bela factura pero de recente construcción (2001), avánzase cara á avenida das Caldas, que discorre de fronte. Pasados varios cruces, e menos de 300 metros después da ponte (á altura dun parque), o camiñante deberá elixir por cuál dos dous posibles itinerarios cobre o traxecto ata Cea. Unha escultura de Nicanor Carballo con dúas frechas destaca ambas as variantes. O que segue de fronte discorre por Quintela a través da costa de Canedo en dirección a Amoeiro. Con todo, a dureza deste tramo –a pronunciada Costiña do Canedo elévase esixente por unha estrada con tráfico- provocó que moitos peregrinos optasen polo outro carreiro alternativo, que discorre por Cudeiro cara a Tamallancos, e que é más fácil para camiñar. As dúas opcións contan con tramos de considerable beleza.

A favor da Canedo acharseíá extensión, un kilómetro más curta, mentres que na variante de Tamallancos (a recomendada nesta guía) algo a ter en conta é a súa subida, igual de prolongada pero más tendida. As dúas variantes únense en A Casanova, dous kilómetros antes da chegada a Cea. Saída de Ourense pola variante de Tamallancos, se se prosegue cara a Tamallancos o camiñante vira cara á dereita e inicia un longo percorrido urbano pola avenida de Santiago, rúa con moitos servizos para peregrinos e talleres de reparación, que poden sacar dun apuro a algún ciclista. Tras cruzar unha ponte sobre as vías do tren (a antiga estación ferroviaria de Empalme está preto) o peregrino prosegue a súa traxectoria por calquera das dúas beirarrúas. Sen case indicativos xacobeos deberá seguir de fronte ata chegar á estación de servizo Velasco, tras a cal una señao guiará aos camiñantes á dereita cara á rúa Camiñou Real. Aún por asfalto a vía continúa durante medio kilómetro por este percorrido que lles situará ante un cruzamento coa N-525 sen paso de peóns. Séguese entón de fronte e comézase unha subida tendida e sen pausa que levará aos viaxeiros para ascender 260 metros de altitude durante os próximos kilómetros.

A costa iníciase a partir do Camiñou Real de Cudeiro (parroquia do concello de Ourense), traxecto con fortes repechos que desemboca na Praza de Soutelo. Neste espazo sitúase o propio Pazo de Soutelo, también chamado de Ribadeneira, datado no seu maior parte no século XVIII. No seu frontón recoñécese un escudo coas armas de coñecidos liñaxes galegas. A cidade das Burgas comeza a afastarse aos poucos ás costas dos camiñantes. O peregrino enfróntase a continuación a un novo desnivel sobre chan empedrado, aínda que uns bancos ideóneamente situados servirlleán de axuda na subida. Prosegue itinerario polo Camiñou Real Cudeiro Sur e afronta os tramos más empinados da xornada. Entre bonitas casas de pedra con motivos xacobeos alcanza a Praza de Ou Torreiro, onde descansa o belo conxunto formado pola igrexa románica de San Pedro, un cruceiro –coa figura dun peregrino- e a fonte contigua. Antigo camiño empedrado Tras o descanso, retómase a vía milenaria a través dun cruzamento con paso de peóns pola OU-150 para continuar de fronte.

A travesía enlaza co Camiñou Real Cudeiro Norte e afronta un dos tramos más belos da etapa ao discorrer sobre un valioso camiño empedrado. A subida é dura pero gratificante. Xira más arriba cara á dereita, polo Camiñou dá Costa e, como o seu propio nome en galego indica, pica cara arriba. Entre curvas de ferradura chégase a unha fonte con auga sen garantías sanitarias e ás proximidades de péqueaña ermida de San Marcos dá Costa. Para chegar a ela habrá que afrontar unha subida extra a man dereita. A pesar de que no alto se localiza un cruceiro e un miradoiro onde antañou se podría apreciar Ourense, na actualidade uns árboles impiden esta vista, o que resta atractivos ao esforzo añadido. Xa de novo sobre a vía, a subida mantense constante sobre o magnífico empedrado ata chegar xunto a un lavadoiro-fonte (sen garantías sanitarias) onde o firme cambia a asfalto. Acto seguido, a subida mantense pronunciada con pendentes longas.

O firme cambia de asfalto, sobre o que se avanza a un maior ritmo, a terra e grava miúda a partir de dúas desvívos á esquerda que evitan o núcleo de Povoadura. Nestes tramos, onde también hai fochancas e nos que, tras fortes choivas, pode acumularse o barro, o tránsito vólvese más incómodo. Mentres a man esquerda tense unha gran vista do xa afastado Ourense o terreo suaviza o seu pendente e alcanza o núcleo de Sartédigos, no que o peregrino avanza por casas diseminadas sen servizos. Pouco después un cartel anuncia que a 1.300 metros a man dereita da vía milenaria localízase Gustei, coa súa igrexa de Santiago. Este belo templo románico, do século XII, ten como patrón ao apóstol Santiago e conserva numerosos motivos relativos á peregrinación. A súa espadaña románica culmina nunha estatua sedente do apóstol.

Además, no Altar Maior destaca a existencia dunha imaxe de Santigo de granito policromado, do século XII, con bordón de peregrino, cuncha e un libro coa lenda "Sancte Iacobe ora prol nobis". Na porta da súa fachada principal unha inscripción lembra que a igrexa foi refuxio sacro, o que demostra o carácter de acubillo que tivo na Idade Media. A igrexa presenta unha única nave, con ábside rectangular e bóveda de medio cañón. A súa cuberta é de madeira. Prolóngase a subida Excédense varios chalés e continúá subida.O carreiro de terra desemboca, metros después, nunha pista asfaltada que se toma cara á esquerda para deixala a continuación pola dereita. Un camiño guiará aos transeuntes ata a estrada OU-0526, pola que tan só avanzarseá 60 metros. A esta altura os peregrinos xa alcanzaron os 450 metros de altitude, case 290 más que desde o arranque ás portas do ríou O meuñou.

Desvío hacia la derecha por un bonito sendero / Fotografía de Santi M. Amil

A man dereita arrinca un novo carreiro arborizado, ao comezo do cal se atopa o desvíou que conduce cara á Fonte do Santo. A lenda lembra que nesta fonte, cargada de simbología popular, apareció unha imaxe de San Benito. Transportada nun carro tirado por bueyes, a marcha se paró cando os animais detivéronse nun lugar concreto, pertencente a Sartédigos. No devandito emprazamento levantarseía posteriormente a capela de San Benito. A fonte foi recuperada fai añvos por a Asociación de Amigos da Ruta dá Prata de Coles. No cruzamento que conduce cara á fonte os peregrinos podrán ler unha recreación dun poema dedicado a Ítaca do poeta grego Kavafis, versionado co tema da peregrinación. En él anímase aos viaxeiros para aproveitar o camiño, a non consumir prazos e a gozar da experiencia.

Tras a positiva lectura o peregrino prosegue traxectoria por un carreiro que pode acharse embarrado e que dá paso a un posterior que se eleva entre rocas e que, xa por pista asfaltada, alcanza as primeiras casas de Outeiro dá Forca. Este lugar era un antigo refuxio de ladróns que asaltaban as dilixencias e aos peregrinos que pasaban polo camiño. Un cartel á súa entrada lembra este pasado e aclara que os camiñantes eran enterrados no barranco que se atopa nas inmediacións do pobo que delimita os concellos de Coles, Amoeiro e Ourense. O viaxeiro adianta as casas deste lugar sen servizos, pero con fonte e banco no camiño, e aún en leve ascenso, penétrase no concello de Amoeiro, no lugar de Vendanova. Continúa por unha pista asfaltada e arboredo ata que desemboca, pouco después, nunha intersección coa OU-0525. O peregrino se sitúa en o límite entre os concellos de Amoeiro (esquerda) e Coles (dereita). Seguirá de fronte por unha pista que pertence a este último municipio e que adianta unha residencia da terceira idade (A Carballa). Acto seguido continúa entre árboles e, nun cruzamento, segue de fronte para enlazar cunha pista de terra con surcos que, más adiante, pouco antes do paso dun regato, pode converterse –tras fortes choivas- nunha lameira. Pouco después, adivíñase a man dereita a estación de servizo de Tamallancos, moi anunciada ao longo da vía, e que conta con distintos servizos para peregrinos, como tenda, cafetería e restaurante (con menú do día e bocadillos) ou bañvos con duchas.

Cara a Tamallancos

O itinerario continúa de fronte ata achegarse a unhas naves empresariais e a un inmediato cruzamento coa N-525. Atravesado o asfalto arrinca a man dereita unha pista que guíá os peregrinos ata un lavadoiro e, acto seguido, ata o núcleo de Tamallancos, unha das paradas recomendadas da xornada. Neste lugar con servizos para peregrinos (varias fontes e o café-bar A túa taberna), os viaxeiros podrán admirar diversos exemplos de hórreos, ben conservados, e, baixo uns soportais, os distintos apeiros de labranza utilizados antañou. O bonito núcleo de casas de pedra, que xa pertence ao concello de Vilamarín, ofrece como principais puntos de interés a igrexa de Santa María e un majestuoso pazo barroco. A igrexa, do século XVI, foi levantada sobre un anterior templo románico. Desa primitiva épouca conserva o Agnus Dei que coroa o seu tellado. O pazo de Tamallancos é de mediados do século XVIII aínda que unha parte do conxunto parece anterior, probablemente do século XVI. De propiedade privada, non é visitable. O inmoble, con forma sensiblemente cuadrangular, dispón también de dous corpos saíntes no lado norte. A súa leira principal é de 15.000 metros cadrados. Conta con dúas hórreos de estilizada figura. O peregrino deixa esta población e encamíñase por unha pista asfaltada ata a veciña Bouzas, unha pequeña población cunha bela fonte na praza do pobo e que recibe aos viaxeiros cunha mostra da arquitectura tradicional galega. A man dereita, e diante dun parque con zona infantil, localízanse uns antigos pendellos, construcións tradicionais onde se celebraban as feiras e se exponían a cuberto as mercancías. Na etapa seguinte, no núcleo da Gouxa, os peregrinos tendrán a opción de volver recrearse cun novo exemplo. Crúzase a OU-0528, que atravesa o pobo e déixase a man dereita o Café Terradillos, con estanco.

A continuación se sitúa ao pé da víá moderna igrexa de Santiago. O traxecto avanza entón ata a N-525, que se cruza sen paso de peóns. Prosegue a continuación por un camiño que leva aos peregrinos xunto ao lavadoiro do lugar, cuxa fonte non ten garantías sanitarias. Pásase unha casa onde se saúda de forma curiosa aos camiñantes (con tres figuras) e vírase á dereita para proseguir cara a un alto onde descansan varias hórreos en estado ruinoso. Á dereita queda a estrada nacional, pero o Camiño vira cara ao sentido inverso e penétrase por unha longa pista de cemento en descenso. Ao seu fin o firme cambia bruscamente a terra para proseguir entre árboles, e de novo en ascenso, durante varios metros. Crúzase unha estrada local e tórnase de novo ao asfalto para chegar, más de 1,5 kilómetro después da saída de Bouzas a Sobreira. Este núcleo conta con outro bo pazo, o de Sobreira ou Rego. Datado no século XVIII conta cunha capela dedicada a San José, devoción imposta na épouca do seu construcción. Este pazo está illado, rodeado de prados e nun lugar onde se pode apreciar un pombal. Magnífico Ponche Sobreira O camiñante, con todo, bordea de forma rápida o núcleo e tras unha coller unha pista de terra a man esquerda prosegue avance –durante un breve tramo por asfalto- ata as inmediacións do admirable Ponche Sobreira, xoia medieval que separa os concellos de Vilamarín e Cea e onde merece a pena facer unha parada.

Este paso sobre o ríou Barbantiñou conta cun único arco lixeiramente apuntado, con multitude de marcas de canteiro. A súa orixe posiblemente remóntase aos séculos XIII ou XIV, según dedúcese dunha inscripción. Se reconstruyó no século XVIII. Tras cruzar varias casas abandonadas e un hórreo también descoidado proséguese por terra, e después por asfalto, ata a aldea de Faramontaos, lugar sen servizos. Antañou, con todo, parece ser que houbo en él unha hospedaxe para peregrinos. Este núcleo, en forte pendente fórmase con casas asentadas sobre rocas e en él áchase a antiga capela do Priorado da Abadía Cisterciense de Oseira, cun escudo do século XVIII pertencente ao mosteiro e coa cheminea da casa dos monxes. A aldea abandonarseá por un camiño en ascenso, moi pedregoso e que pode resultar incómodo para unhas pernas xa cansas. Tras esta subida chégase a un mojón xacobeo cun ilusorio cartel (non oficial) que destaca que restan catro kilómetros ata Cea. Queda algún más polo que convén ir con tranquilidade. A partir deste punto arrinca un belo tramo arborizado que deixará más dun kilómetro después aos viaxeiros nas primeiras casas de Biduedo. Tras un xiro á dereita e después de adiantar un lavadoiro o camiñante deberá proseguir un tramo pola OU-0456 para achegarse a este núcleo.

A vía tan só bordéao pero quen se penetre en él podrán visitar a capela de San Pantaleón e un peto de ánimas cun relevo de San Antonio de Padua e o Ninñou Jesús. No núcleo, onde también localízase un pazo cun importante escudo de armas, cobra singular valor o seu disposición urbanística. En él concéntranse tres “lugares acaseirados”, edificacións destinadas a servir de vivenda para unha ou más familias que se ocupaban antañou da gestión de terras de cultivo. A través dun portalón accédese a un patio central ao que dan varias vivendas individuais. Carreiro final Pero, como se decía, a vía milenaria tan só roza o núcleo. Chega a un cruzamento coa N-525 e atravésaa para continuar pola beirarrúa da dereita. Adianta entón un supermercado con estanco e o bar A Carballiza e xa se desvía cara a a dereita por un novo camiño. Desde este punto quedan, agora sí, catro kilómetros ata o fin de etapa. O camiñante afronta en primeiro lugar un carreiro de terra estreito que avanza en paralelo á nacional, que se deixa a man esquerda, e que desemboca nunha pista que se afasta un pouco más do asfalto.

Chegados a un cruzamento queda a man dereita o anunciado Pazos Aloxamento Rural, con moitos servizos para camiñantes e prezos especiais para os que acudan con credencial. A pesar das esvaecidas frechas amarelas pintadas no chan, que poden levar a confusión, o peregrino deberá seguir de fronte por un traxecto arborizado que, en lixeiro ascenso, salva un arroio e cruza posteriormente unha estrada local para continuar de novo cara a adiante. Nun itinerario pedregoso, arboledo e de bela factura achégase ata A Casanova, onde un conxunto de lavadoiro-fonte con indicacións xacobeas recibe ao camiñante e anímalle a seguir camiño ao destacar que tan só quedan 2 kilómetros para o fin de etapa. Neste pobo o peregrino atopará o primeiro dos fornos tradicionais de Cea, a vila do bo pan. O forno de Maruja serve de antesala ao que vendrá después. De novo por un camiño sobre terra, que serpentea e pode acharse embarrado, e tras deixar a man dereita un solitario cruceiro, o viaxeiro cruza más adiante a OU-0405 e xa se achega ás primeiras casas de Cea (cabeceira municipal do concello de San Cristovo de Cea), a cuxo núcleo tan só restan 700 metros. Adianta o apropiado bar Ruta dá Prata, deixa a man dereita un colexio, salva por un paso inferior a vía rápida que conduce á localidade, sobe un pequeñou repecho, xira a man esquerda e, a partir da rúa do Matadoiro, descende cara a un hórreo próximo a unha ponte sobre un arroio.

Aos poucos penétrase polo valioso conxunto etnográfico de Cea coas súas casas tradicionais, a súa hórreo en forma de L e os seus fornos de pan. Seguindo as frechas amarelas, quen desexe acudir ao albergue deberán virar á esquerda (está ben indicado) mentres que os que prefiran continuar seguirán ata a Praza Maior, cunha esvelta torre do reloxo. Como broche á etapa tan só quedará probar este pan moreno con denominación de orixe.

En bicicleta

A longa subida inicial, cun traxecto que durante o primeiros oito kilómetros pica cara arriba, supondrá un esforzo extra para os ciclistas. O trazado, con todo, é bo. Tan só a saída en costa de Faramontaos, moi pedregosa e desigual, pode provocar que se baixen da bicicleta.