Portomarín-Palas

Tramo próximo a Palas / Fotografía de Vítor Mejuto

É unha das etapas más artificiais do Camiño de Santiago en Galicia. Durante a primeira metade avánzase por carreiros totalmente pegados á estrada xeral. A segunda parte complétase sobre unha pista asfaltada por e para os peregrinos. O exceso de alquitrán equilíbrase coa maxia da pedra dalgúns recunchos como o cruceiro de Vos Lameiros ou os xacementos de Castromaior. Aínda que sobre o perfil non resulta unha xornada complexa, os romeus pódense atopar con algunha rampla considerable.

A etapa (25,4 kilómetros)

O Camiño de Santiago despídese de Portomarín (94 kilómetros a Santiago) pola avenida de Chantada. Tras cruzar unha pasarela sobre o Torres (afluente do ríou O meuñou), comeza a ascensión do monte San Antonio ao acubillo da vegetación ata chegar a unha gran fábrica de ladrillos á beira da LU-633. A partir deste punto a ruta xacobea continúa 8 kilómetros por un carreiro moi próximo e paralelo á estrada, por ambos os márgenes, coas incomodidades que leva cruzar a vía. Os narices advirten que o Camiño transcorre por diante dun par de granxas antes de chegar a Toxibo, un pequeñou núcleo no que chama a atención a nobreza dun hórreo particular. O carreiro prosegue en falso chairo. En algún tramo plantáronse uns pequeñvos arbustos entre o asfalto e a ruta para dotar ao peregrino de certa intimidade, aínda que con pouco éxito. O firme, de terra, pode embarrarse en épouca de fortes choivas. Después de atravesar un merendero con fonte lógrase un pequeñou respiro do tráfico rodado en Gonzar. En Gonzar (16,4 kilómetros a Pas) levántase a igrexa de Santa María, pechada durante gran parte do añou.

Neste núcleo, además dun albergue público e privado, también atópase o bar O Descanso do Peregrino, primeiro punto da etapa no que é posible repoñer forzas. Pola serra de Ligonde O seguinte sitio é Castromaior, que debe o seu nome a un castro (asentamento fortificado de orixe prerromano) e constitúe unha das visitas con maior interés cultural.O castro, sen gozar da fama doutros xacementos arqueológicos, é un dos mellor conservados. Para visitalo é necesario desviarse uns metros do camiño. A igrexa de Gonzar, de estilo románico, ten a súa orixe no XII. En Castromaior, Casa Maruja ofrece a posibilidade de pasar a noite a un prezo económico. O bar Ou Castro traballa con almorzos, bocadillos e menú do día. Ao abandonar esta pequeña aldea recupérase o carreiro paralelo á LU-633 ata chegar ao núcleo de Hospital, que, como deixa intuír, no seu día acogió un hospital de peregrinos. Os restos deste antigo centro médico non se conservan, pero tense constancia debido aos documentos históricos. Hospital, con gran parte do seu firme empedrado, conta cun pequeñou albergue público.

Pegado a él atópase o Restaurante Mesón Labrador con almorzos desde primeira hora. Á saída de Hospital o peregrino deberá atravesar unha ponte que pasa por encima da N-640, coller á esquerda e cruzar a vía cara a unha pista asfaltada e estreita, con pendente desfavorable e constante, que conduce ata Vendas de Narón (12,4 kilómetros a Pas), histórica localidade do Camiño, que no medievo era coñecida como Sala Regina. Sen abandonar a pista, o Camiño continúa ascendendo ata coroar a serra de Ligonde, que con sabiduría reparte entre as concas do O meuñou e do Ulla a abundante auga que cae na zona. No alto, o peregrino podrá gozar dunha sensacional panorámica. O Códi Calixtino indica que por eses montes «pululaban as prostitutas para engatusar aos romeus».

O cruceiro de Vos Lameiros

Un xeneroso descenso leva ao peregrino á Previsa, concello de Monterroso, e a Vos Lameiros, un dos puntos más destacados da etapa. Vos Lameiros conta cun dos cruceiros más singulares, famosos e fotografados de Galicia. Levantado en 1670, a súa singularidade reside no seu dobre cara. Por unha banda está representado Cristo crucificado. Polo outro, a Virxe das Dores. Na base, por unha banda, unha caveira e uns ósos; no lado oposto, unha escaleira, unhas tenazas e uns cravos, símbolos do Descendimiento. Ligonde (8,4 kilómetros a Pas) é o núcleo más poboado da etapa (80 habitantes). Os seus aires nobres aún aprécianse no firme empedrado, e é que esta pequeña localidade ofreció aloxamento a monarcas da talla de Carlos I e Felipe II. Hoxe día conta co albergue privado Fonte do Peregrino e, xusto á saída do núcleo, o albergue municipal Escola de Ligonde, con fachada de pedra. Desde este punto o Camiño atravesa por unha das maiores dificultades técnicas da etapa, xa que se aparta da estrada por un carreiro a man esquerda en forma dunha empinada rampla. Para evitalo, é posible continuar sobre o asfalto, que nuns metros volve enlazar coa ruta. Atravésase un pequeñou regato e, por unha pendente, éntrase en Airexe (6,4 kilómetros a Pas). A man dereita atópase Casa Mariluz, cunha privilexiada terraza para gozar dun almorzo desde as 6.30 horas. Airexe presume do seu conxunto histórico formado por un sarcófago semiantropoide medieval, a igrexa de Santiago, con restos románicos e sepulcro, un cruceiro e unha casa reitoral.

Na parte más elevada atópanse o resto dos aloxamentos e servizos. Tras tomar un cruzamento á esquerda, hai un pequeñou descenso que conduce a un lavadoiro abandonado para que a pista volva empinar uns metros ata o descenso cara a Portos, primeira localidade do concello de Palas de Rei. A igrexa de Vilar de Doas Na Paso de Formiga, decorado cunhas esculturas xigantes destes artrópodos, ofrecen desde almorzos (abre todos os días ás 7.30 excepto no inverno) ata chuletones pasando por pratos combinados e bocadillos. También pódese comer no albergue Casa A Calzada, que traballa cun menú do díá 9 euros. Un pouco más adiante, un panel informa do desvíou cara a Vilar de Doas. Aínda que o Camiño de Santiago non toca a igrexa monástica de Vilar de Doas, o seu evolución está totalmente ligada á ruta. En 1931 foi recoñecida como monumento nacional. Foi un dos principais centros de operacións dos cabaleiros da Orde de Santiago, quen á súa morte eran enterrados no lugar.

No verán, unha guía realiza visitas guiadas de forma gratuíta. En tempada baixa permanece pechada, pero Jesús, o sacristán, estará encantado de abrir o templo a todos aqueles que o desexen. Para contactar con él: 982 153 833 / 669 544 009. Calquera dos dous aclarará as dúbidas dos peregrinos más curiosos. Non deixen de preguntar polas súas excepcionais pinturas góticas. O peregrino segue avanzando pola estrada ata chegar ao núcleo de Lestedo, no que destaca a reitoral de Lestedo, na beira dereita.  Nació como hospital de peregrinos, sirvió como vivenda para os curas da parroquia e hoxe funciona como magnífica casa rural que conta ata cunha biblioteca. Un pouco más adiante, a igrexa, rodeada do cemiterio, convive cun bonito cruceiro. Xusto á beira, un pequeñou campo de fútbol de césped. No lugar de A Brea, un mesón aos pés do Camiño indica que o romeu debe coller á esquerda e penetrarse por un carreiro chairo que conduce ata a marxe esquerda da N-547. Ao alcanzar o alto do Rosario, nos días más claros o peregrino podrá gozar por primeira vez das vistas do pico Sacro, monte moi próximo que informa da proximidade da capital galega. A última aldea que atravesa o Camiño de Santiago antes da súa chegada a Pas é a de Rosario. Crese que debe o seu nome á oración dos romeus ao chegar a este punto como agradecemento pola súa fortuna durante a viaxe e como señao de alegría por a cada vez más próxima Santiago.Ao finalizar o firme lousado da aldea, unha pista de grava miúda conduce directamente ao complexo de Vos Chacotes.

En bicicleta

O repecho inicial ata a fábrica de ladrillos pode resultar moi duro, aínda que chegados a este punto as pernas dos peregrinos xa adoitan estar curtidas. Unha ampla porcentaxe desta etapa transcorre sobre pistas asfaltadas polas que apenas transitan vehícus. O resto, salvo contadas excepcións, realízase por carreiros de terra, ás veces algo estreitos (pode resultar incómodo para adiantar aos romeus a pé). Xa chegando a Vos Chacotes, o chan empedrado na Brea hará sufrir aos traseiros más doloridos.