Villafranca del Bierzo-O Cebreiro

Llegada a O Cebreiro / Fotografía de Óscar Cela

Chegada ao Cebreiro / Fotografía de Óscar Cela   Tras unir un bo número de pequenos pobos por unha pista paralela á N-VI, en xeral ben dotados de servizos, o trazado regresa á alta montaña. O Camiño entra na marabillosa e máxica Galicia pola porta grande. O Cebreiro é un dos sitios que quedan gravados a lume na memoria do peregrino. A ascensión, a condición de que se realice sen abafos, non é complicada. A quilometraxe pode resultar algo avultada para os romeus que cheguen xustos de forzas, xa que a escalada se reserva para o final. Estes sempre terán a opción de pór punto e seguido en calquera establecemento dos pobos da faldrá. Non lles faltarán posibilidades.

A etapa (29,6 quilómetros)

Xa alén do río, coa desaparición das últimas vivendas de Villafranca (185 quilómetros a Santiago), desaparecen á súa vez as beirarrúas. O peregrino avanza pola mesma estrada. Xusto á saída hai pequenos tramos nos que se creou un pequeno camiño natural polas pisadas dos romeus a beiras do asfalto, pero neste primeiro treito é inevitable sentir certa inseguridade xerada ao camiñar de ti a ti cos coches. No medio de montañas, verdes e poderosas, a estrada tócase coa A-6, a un nivel máis elevado. Desde este punto, o peregrino avanzará por unha pista incómoda. Sempre pola marxe esquerda desta vella vía de comunicación: polo dereito non hai sitio, e ademais hai risco de desprendementos. Por sorte, desde a apertura da autovía, esta estrada apenas é transitada por vehículos. O paseo, a beiras do río Valcarce, vai entrando en pequenas e tranquilas localidades. Apenas existen desniveis ata Vega de Valcarce.

O primeiro destes pequenos pobos é Pereje (180 quilómetros ao Cebreiro). No seu día contou cun hospital e un cárcere para peregrinos. O romeu deberá andar con ollo á hora de retomar a pista, xa que non existe paso de peóns. Tras un quilómetro e medio de marcha, sempre acompañado do río Valcarce, o camiñante atópase coa área de descanso de Trabadelo (176 quilómetros ao Cebreiro), situada 500 metros antes da entrada á aldea. Á saída deste pobo con tradición madeireira, unha pista ofrece un respiro do cansada pista.

Tras un novo paso baixo a autovía, no que hai que tomar á esquerda (ás veces está indicado con pedras no chan formando unha frecha), regrésase á marxe esquerda da A-6. Case 2 quilómetros máis adiante atópase un dos grandes puntos negros da etapa. A pista morre de forma moi perigosa, xusto nunha das saídas da autovía máis transitadas tanto por vehículos como por camións e autobuses. A estación de servizo Valcarce, na Portela, é toda unha referencia para os viaxeiros que saen ou chegan a Galicia sobre rodas. A súa cafetería permanece aberta as 24 horas do día. Conta con servizo de restaurante. Tamén conta cun hotel de tres estrelas. Hai un pequeno supermercado desde o que se despachan os produtos máis típicos do Bierzo. Desde a chaira do aparcadoiro adoitan operar vendedores que comercian con froita de tempada. Alén da estrada atópase o núcleo da Portela (171 quilómetros ao Cebreiro). Sitúase nun estreitamento natural. Durante a época feudal, os nobres esixían o pagamento dunha portaxe (imposto de paso) a todos aqueles camiñantes que desexasen entrar en Galicia. Crese que o nome deste pobo deriva do nome do imposto, suprimido a principios do XVIII por Alfonso VI.

Os veciños deste pequeno pobo levantaron unha estatua en honra do apóstolo Santiago cunha placa que indica as distancias a Santiago e a Roncesvalles. Á saída, o camiñante vólvese atopar con outra estación de servizo, algo máis humilde que a anterior. Despois dun tramo camiñando sobre a marxe esquerda da N-VI, aínda que xa sen pista, o romeu chega a un cruzamento no que debe tomar á esquerda en dirección a Ambasmestas (170 quilómetros ao Cebreiro). Cada vez é máis notorio que o Camiño de Santiago gaña altura, aínda que case sempre, desde o inicio da xornada, a través de falsos chairos. Vega de Valcárce (166 quilómetros ao Cebreiro) é a mellor opción para avituallarse de cara á subida. Esta poboación é a de maior importancia e tamaño. Conta cun gran número de servizos, desde farmacia ata supermercado, pasando por panaderías e caixeiros.

Albergue de Ruitelán

En Ruitelán, a terraza do Bar Omega, á entrada da aldea, é un bo lugar para tomar un descanso antes de comezar a ascensión. Outra boa opción é o Bar Rosa. En Ruitelán tamén se atopa o  albergue pequeno Potala e a clínica de masaxes de Nuria Agüera. A capela de San Froilán está construída sobre a cova na que se refuxiou este santo durante a súa vida de ermitán. Froilán decidiu abandonar o seu retiro espiritual. Cheo de dúbidas, introduciuse unhas brasas acendidas na boca e, ao non queimarse, lanzouse a predicar. Froilán faleceu no ano 900 sendo bispo de León. Hoxe en día é patrón de Lugo.

Cara arriba Desde Ruitelán a Las Herrerías apréciase que a pendente, sen chegar a ser pronunciada, aumenta de forma considerable. Coa compañía dunha bonita paisaxe a man esquerda, repleta de pescadores en busca de troitas, chégase tras cruzar unha ponte romana a este bucólico pobo do Camiño, que debe o seu nome a catro ferreirías nas que se traballaba este metal. O itinerario xacobeo cruza o alargado e tranquilo pobo pola rúa Camino de Santiago, onde se achan todos os servizos, nun agradable paseo. Tras pasar unha fonte, chégase a unha bifurcación que conduce ou ben á ruta do Molino Verde ou ben a La Faba. É esta última opción, sempre por terreo chairo e asfaltado, a que se deberá escoller.

Chégase entón ao barrio de Hospital, unha continuación do núcleo anterior que toma o seu nome dun antigo hospital creado en 1178 para peregrinos ingleses. Nada máis cruzar unha ponte de madeira e deixar atrás o cartel de Las Herrerías o itinerario xira bruscamente á esquerda, onde arrincan as primeiras ramplas de importante desnivel, que discorren sobre o asfalto e nas que os peregrinos deberán compartir camiño cos escasos coches que circulan polo lugar. A rampla mantense constante durante case un quilómetro ata que se chega a un cruzamento que invita (con indicacións e unha mouteira) aos camiñantes a abandonar a estrada e aos bicigrinos a continuar por ela.

Xa na senda, que conduce ata unha bela corredoira, a pendente dará un respiro aos camiñantes ata cruzar o arroio de Refoxo. Alcanzado este punto e, tras outro xiro á esquerda, arrinca unha firme subida en zigzag que os conducirá, entre castiñeiros e carballos e algún camiño sombrío, ata o seguinte alto. As ramplas non son excesivamente longas nin continuadas, aínda que a subida será constante, con firme desigual e abundancia de pedras. O ascenso –pásase de 760 metros de altitude no desvío a 921 metros en La Faba– a pesar de ser duro (o máis esixente da xornada) non o é tanto como se ten escrito, sobre todo, se se realiza con condicións climáticas favorables. O único que pesará en contra, ademais da mochila, é o cansazo acumulado e, no inverno, a ausencia de servizos e as xeadas no firme.

Tras albiscar unha pequena ponte medieval que permanece case escondida entre a vexetación, a senda alcanza La Faba (161 quilómetros ao Cebreiro), un pequeno núcleo en pendente que conserva unha boa arquitectura de montaña e no que os peregrinos poderán repor forzas. O lugar acolle unha bonita igrexa, dos séculos XVI e XVIII, con retablos barrocos e unha escultura en bronce do Santiago Peregrino. É neste templo onde o párroco do Cebreiro oficia ás 20.00 horas unha oración ecuménica con peregrinos de distintas relixións, como católicos, protestantes, budistas ou musulmáns. Tamén é xunto a esta basílica, no seu lado dereito, onde se localizan moitas sepulturas de peregrinos (o resto de veciños enterrábase á esquerda).

A historia recorda, a partir dunha placa, como foi neste lugar onde faleceron de peste un grupo de camiñantes alemáns. Á saída do lugar haberá que fixarse no firme, cuxas grandes laxas de pedra dan fe dunha antiga calzada romana –se as nevadas dan unha tregua, poderá apreciarse a roca tallada na súa superficie–, así como levantar a vista e comezar a outear os bosques atlánticos da zona e alá no alto, o cume. E é que neste tramo de paisaxe montañosa, no que abundan os pasteiros, as árbores practicamente xa desaparecen. A ausencia de sombras pode castigar aos peregrinos nos días de máis calor, aínda que, a cambio, as fermosas vistas e o despexado campo de visión, que aumenta a sensación de estar preto da meta, inflúe nunha percepción máis favorable da pendente.

Laguna de Castilla

A subida, ademais, comeza a suavizarse mentres se achega a Laguna de Castilla (a menos de 2 quilómetros do Cebreiro), o último pobo de Castela e León no Camiño. O pequeno enclave, situado xa a 1164 metros, e no que unha palloza anuncia as edificacións típicas da zona de montaña, conta cun bar e albergue adxunto (La Escuela) que en tempada alta abre á primeira hora e serve tantos almorzos como comidas e ceas, e mais conta con diversos accesorios para peregrinos, como ponchos. No caso de que estes establecementos estean pechados (no inverno) e para os camiñantes que necesiten avituallarse, hai enfronte do bar unha máquina de bebidas e outra de refrescos que pode sacar aos peregrinos dun apuro. No pobo, que conta con tres hórreos de planta cadrada, tamén hai unha fonte. Á saída do núcleo, nunha bifurcación que pode despistar, débese estar atento á mouteira indicativa e seguir polo camiño situado á esquerda. Sen ser pronunciado, o carreiro continúa pola media ladeira dunha serra e aos poucos gaña altitude.

Albergue de peregrinos en Laguna de Castilla

Setecentos metros despois de Laguna xa aparece a mouteira (ten a inscrición “Os Santos”) que avanza a entrada a Galicia e que especifica que quedan 152,5 quilómetros ata a meta. Outrora había no lugar unha ermida que marcaba o límite entre León e Lugo. Desde este momento e ata Santiago haberá un panel indicativo cada 500 metros (excepto na variante da ruta que enlaza Triacastela con Sarria por Samos) nunha especie de conta atrás que animará aos camiñantes. Catrocentos metros despois a senda xacobea tamén se despide da comunidade de Castela e León cun esborranchado monólito de pedra que marca a entrada en Galicia. Xa só falta o último esforzo para coroar a etapa e acceder ao esperado O Cebreiro. Tras o quilómetro final, o camiño pasa por diante dunha casa de pedra deshabitada e chega a un monumento ao peregrino, coñecido como monumento ao Gaiteiro, co que se recorda unha lenda medieval que fala dun camiñante alemán que se extraviou entre as montañas e puido chegar a este enclave guiado polo son dunha gaita. Na cima as vistas non deixarán indiferente a ninguén. Tras as fotos de rigor e pasar por diante dun cruceiro, o itinerario xa accede ao enclave pola parte traseira da igrexa Santa María a Real do Cebreiro.

En bici

Precaución á saída de Perexe e á chegada á estación de servizo da Portela. Cruces moi perigosos. Desde A Portela abandónase a pista para compartir estrada cos poucos coches que transitan pola vella N-VI. Primeira parte da etapa cómoda, pero desde Ruitelán comezan os falsos chairos e, á saída de Las Herrerías, as ramplas empinadas. Á saída de Las Herrerías, varios indicadores recomendan aos ciclistas seguir pola estrada ata O Cebreiro. Dáse algo de rodeo, pero o firme acompaña. Só se recomenda ascender ata O Cebreiro polo Camiño orixinal aos ciclistas máis expertos, xa que algunhas pendentes son moi acusadas e hai tramos nos que o firme non acompaña. Só a combinación de forza e pericia evitarán ao bicigrino ter que baixarse da bicicleta para empuxar.