Muxía

Muxía ©Panoramio Enrique Fernandez Marcote

A tranquilidade desta vila costeira, situada en pleno corazón da Costa da Morte, tan só se ve alteirada pola bravura do mar e polos temporais que azoutan con forza esta parte do litoral galego. A zona, de abruptos cantís, foi testemuña de numerosos naufraxios e traxedias marítimas ao longo da súa historia.

De feito, no 2002 Muxía foi unha das localidades que resultou máis afectada pola vertedura do petroleiro Prestige, afundido fronte á costa galega. Aínda con esta herdanza latente, Muxía converteuse nun importante foco de veraneo e nunha das metas máis destacadas de peregrinación. O principal fito turístico é o santuario da Nosa Señora da Barca, un auténtico monumento de pedra aberto ao mar. Do mesmo xeito que Fisterra, converteuse nunha meta desde a que os peregrinos ansían ver caer o día e gozar sobre as rocas do atardecer. O templo viuse, con todo, arrasado durante o Nadal do 2013 por un incendio provocado por un raio, que destruíu a cuberta e o interior do magnífico santuario.

A orixe do maxestoso templo, que se asoma sobre o mar, pérdese nos séculos. Crese que unha inicial igrexa debeu existir no lugar no século XI aínda que as primeiras referencias á actual basílica remóntanse ao século XVI. De planta de cruz latina, o seu estilo é barroco. No santuario mariano un punto de referencia eran os seus retablos. O terrible lume do 2013 esnaquizou a principal xoia escultórica do santuario, o retablo barroco do altar maior, do ano 1717.

A casa reitoral que hai xunto á igrexa e o campanario independente datan do século XIX. Desde a Idade Media este lugar converteuse en destino emblemático para moitos dos peregrinos que chegados a Santiago proseguían rumbo cara ao considerado «fin da terra». A súa significación xacobea remóntase tamén a eses séculos, cando se estendeu a crenza de que a Virxe María acudira ao lugar nunha barca de pedra para dar ánimos ao Apóstolo Santiago na súa predicación polo noroeste da Península, un feito que vincula ao santuario coa Virxe do Pilar de Zaragoza.

En setembro este lugar acolle a romaría da Barca, unha das máis famosas e multitudinarias de Galicia. Ata este recuncho costeiro acoden fieis desexosos de adorar á Virxe e comprobar as virtudes que se lle atribúen ás pedras do lugar, como curacións milagrosas e desexos realizados.

Enfronte do templo, consérvanse varias pedras simbólicas, situadas no medio dun roquedal batido polas ondas. Entre elas a máis coñecida é a pedra de Abalar, que para a tradición cristiá é a barca na que a chegou a Virxe a Muxía. Os seus prodixios relaciónanse coa fertilidade. Este conxunto tamén se viu danado por un temporal a inicios do 2014. Preto dela sitúase A Vela, tamén coñecida como Pedra dous Cadrís, que sería a vela petrificada da divina embarcación.

Muxía ©Panoramio Rosaflor G.

Os fieis deben pasar nove veces baixo a súa superficie para curar lumbalxias. Próxima tamén está O Timón, a terceira peza conservada en pedra da lancha da Virxe. Garante a fertilidade ás mulleres. Máis próximo ao centro de Muxía sitúase a igrexa de Santa María, un fermoso e pequeno templo situado sobre unhas rocas ao amparo do Monte Corpiño. Con orixes no século XIII e trazos góticos e do románico de transición, dispón dun campanario situado fose do templo. Desde o seu interior accédese á capela do Rosario, de finais do século XIV e estilo gótico.

Case enfronte deste templo, pero máis cerca do litoral, os peregrinos poden contemplar outro dos grandes atractivos do núcleo, de gran singularidade. Trátase dos sequeiros de congro, herdeiros dunha tradición centenaria e os únicos que quedan en funcionamento.

Das cinco instalacións que chegou a haber na localidade só quedan dúas, unha que mantén o proceso de curación artesanal e outra xa inactiva que a non moi longo prazo podería converterse nun centro de interpretación para que os visitantes poidan coñecer todo o proceso, incluso aprender a técnica, e, por suposto, cociñar e probar o saboroso peixe.

Aínda que as referencias máis antigas á exportación de congro curado dos sequeiros de Muxía e doutros portos da Costa da Morte datan do século XVII, hai investigadores que aseguran que no século XVII xa era importante a pesqueira do congro e que dese século proceden as técnicas de salgadura e secado que se utilizaban para poder atender a demanda das localidades do interior. Hoxe en día o maior consumidor do congro secado nesta localidade é Calatayud (Zaragoza).

O congro seco adoita prepararse en potaxe de garavanzos. Celebracións Muxía é coñecida pola romaría que acolle no segundo fin de semana de setembro (excepto cando este segundo domingo é o día oito, que entón pasa ao seguinte) e que conduce a miles de romeiros ata o santuario da Virxe da Barca e xunto á Pedra de Abalar. Desde hai séculos, este enclave de peregrinación mariana é tomado durante eses días por decenas de miles de persoas. Uns, para gozar da esmorga e as verbenas que duran ata o alba, e outros, para cumprir cos ritos relixiosos.

A antigüidade da celebración parece que vai unida á data de fundación da primeira capela (cara ao século XII). Moitos acoden ao santuario a abalar a Pedra de Abalar e a pasar por baixo da Pedra dos Cadrís, das cales se pensa que teñen propiedades curativas.