Sarria

Sarria ©Panoramio Karp Panta

Esta vila medieval, situada sobre un outeiro e a beiras do río Sarria, foi un destacado paso de peregrinos desde a Idade Media malia que o seu nome non apareza mencionado no Códice Calixtino. Como un dato importante que avala a súa tradición xacobea sitúase o elevado número de hospitais para peregrinos situados tanto no núcleo como na súa contorna, algún dos cales aínda pervive na actualidade con outros usos.

O camiñante accede á vila polo barrio de Vigo de Sarria, entrada natural do Camiño de Santiago á localidade. Tras cruzar varias rúas con servizos chega á propia Rúa do Peregrino, onde se levantou un monumento en homenaxe ao camiñante. O romeiro salva o río Sarria pola Ponte Ribeira e deixa a man dereita a rúa do Malecón, lugar de paseo habitual dos veciños e onde se concentran un bo número de animados bares. Ao final da rúa vira á dereita cara á Rúa Diego Pazos e disponse a subir cara á parte alta do enclave pola Escaleira da Fonte. No alto, e xunto á antiga praza do Mercado (por celebrarse alí ata 1950 concorridos mercados) está a igrexa de Santa Mariña.

O actual templo substitúe desde finais do século XIX a unha obra románica anterior do século XIII, que se atopaba en estado ruinoso e da que tan só se conservan un debuxo da portada e un capitel. A igrexa, de planta de cruz latina, remata nunha agulla piramidal. No seu interior destacan algunhas obras como un cristo crucificado, a figura de San Xoán, patrono da vila, ou varias vidreiras policromadas.

O templo abre de 11.00 a 13.00 e de 17.00 a 21.00 horas. As misas do peregrino celébranse ás 19.30 horas. O edificio que se sitúa en fronte e que conserva certa inspiración modernista na súa fachada era o antigo casino, hoxe desaparecido.

O caminante avanza pola Rúa Maior, escoltada por un elevado número de albergues e bares, e deixa a man esquerda a Casa Vaamonde, de nobre traza, onde se sitúa desde 1920 o concello. Como recorda Arlindo López, excronista oficial de Sarria, ata os anos 70 era costume dar un bocadillo a todos os peregrinos que pasaban polo consistorio, unha práctica que se suprimiu tralo Xacobeo de 1993 cando a afluencia de romeiros comezou a ser masiva. Prosegue entón o camiño e xa se achega ao edificio do actual xulgado, onde outrora se situaba o Hospital de San Antón, unha das hospedaxes para romeiros da vila. Construído en 1592 por don Dionís de Castro y Portugal, clérigo da familia condal de Lemos, este hospital acollía aos peregrinos que volvían a Santiago e exhibían a Compostela.

Samos ©Panoramio Carlos Sieiro del Nido

Dábaselles unha esmola, luz, carne e sal e podían permanecer nel dous días. O hospital estivo en activo ata 1821. En fronte sitúase a sinxela igrexa de San Salvador, unha obra do século XIII pertencente ao gótico primitivo. Tanto neste espazo como no monasterio da Magdalena outrora enterrábase aos peregrinos que morrían chegados a este lugar. Uns metros a continuación o peregrino excede a prisión preventiva, na actualidade un recinto municipal con fins culturais e turísticos. Este edificio de corte neoclásico foi cárcere preventiva desde 1930 ata 1950.

Arlindo López destaca como estando de alcalde Joaquín Quiroga, na década dos 70 do século XX, púxose sobre o cartel da prisión unha táboa que remarcaba que ese era o albergue número 13. Varios romeiros durmiron alí. Cóntase unha anécdota dun camiñante alemán que foi a darlle as grazas ao rexedor por terlle dado acubillo pero que, cando estaba con el, díxolle: Pero verdade que durmín nun cárcere? Xunto a este edificio levántase un moderno cruceiro e un mirador desde o que contemplar a vila, unha panorámica afeada por dous elevados edificios que non a respectan. No outro lado da rúa levántase o valado da Casa do Batallón, que conserva parte dun vía crucis do século XVIII.

Dentro dese recinto, propiedade particular, levántase o único vestixio dunha fortaleza que presidía a localidade e que durante varios séculos foi a encargada de protexer aos peregrinos. Na actualidade tan só se conserva a torre do sureste, de 14 metros. A fortaleza, levantada no século XIII, e que chegou a contar con fosos, varios aposentos e un cárcere nos sótanos, foi destruída polos Irmandiños (serie de revoltas que tiveron lugar en Galicia contra a opresión señorial) no século XV e reconstruída pouco despois.

Parece ser que cara a 1730 deixou cumprir funcións defensivas. O camiñante renova a súa marcha en ascenso e tras cubrir unha pequena baixada xa se aproxima ao Monasterio da Magdalena, o monumento máis representativo de Sarria. Foi fundado cara o 1200 por uns frades italianos que se dirixían a Compostela e que solicitaron ao bispo de Lugo que lles permitise atender aos romeiros que ían a Santiago na ermida de San Blas de Vilanova.

O conxunto, levantado entre os séculos XIII e XIV, foi reconstruído no XVI. Esa pode ser a razón da mestura de estilos que conserva cunha fachada plateresca, un claustro gótico e a bela e barroca Porta dos Carros. A orde que mantiña o hospital desaparece no século XVI e os camiñantes son entón atendidos polos agustinos no Hospital de San Roque. Como curiosidade destacar que ao longo da súa historia, o cenobio funcionou como cárcere, cuartel ou almacén de leñas. A finais do século XIX comeza a ser atendido pola Orde e a Mercé que o rehabilita para fins educativos e pastorais.

A igrexa tan só é visitable en horas de culto (de luns a sábado ás 18.30 horas e, os domingos e festivos, ás 13.00 horas) e para acceder ao claustro deberase avisar na portería nun horario de 11.00 a 13.00 e de 16.30 a 19.00 horas. Fóra do trazado xacobeo, aínda que tamén con interese para os peregrinos, localízase a capela de San Lázaro, un templo do século XVIII situado na Rúa do Porvir, rúa onde se concentran os coñecidos anticuarios do enclave. Esta igrexa é o único vestixio dun antigo lazareto do século XV.