Quen foi Santiago

Apóstol Santiago / @ Xosé Castro

Míralo en Amazon En stock. Envío gratis.

Parche / insignia concha de vieira jacobea y Cruz de Santiago

5.95€

amazon.es

Na Biblia alúdese habitualmente a el baixo o nome de Xacobo, termo que pasou ao latín como Iacobus e derivou en nomes como Iago, Tiago e Santiago (sanctus Iacobus). Santiago de Zebedeo ou Santiago o Maior foi un dos primeiros discípulos en derramar o seu sangue e morrer por Xesús. Membro dunha familia de pescadores, irmán de Xoán Evanxelista -ambos os dous alcumados Boanerges (‘Fillos do Trono’), polos seus temperamentos impulsivos- e un dos tres discípulos máis próximos a Xesucristo, o apóstolo Santiago non só estivo presente en dous dos momentos máis importantes da vida do Mesías cristián -a transfiguración no monte Tabor e a oración no horto das Oliveiras-, senón que tamén formou parte do grupo restrinxido que foi testemuña do seu último milagre, a súa aparición xa resucitado a beiras do lago de Tiberíades. Tras a morte de Cristo, Santiago, apaixonado e impetuoso, formou parte do grupo inicial da Igrexa primitiva de Xerusalén e, no seu labor evanxelizador, adxudicóuselle, segundo as tradicións medievais, o territorio peninsular español, concretamente a rexión do noroeste, coñecida entón como Gallaecia. Algunhas teorías apuntan a que o actual patrón de España chegou ás terras do norte pola deshabitada costa de Portugal. Outras, con todo, debuxan o seu camiño polo val do Ebro e a vía romana cantábrica e mesmo as hai que aseguran que Santiago chegou á Península pola actual Cartaxena, desde onde enfilou a súa viaxe ata a esquina occidental do mapa.

Tras recrutar aos sete varóns apostólicos, que foron ordenados bispos en Roma por san Pedro e recibiron a misión de evanxelizar en Hispania, o apóstolo Santiago regresou a Xerusalén, segundo os textos apócrifos, para, xunto aos grandes discípulos de Xesús, acompañar á Virxe no seu leito de morte. Alí foi torturado e decapitado no ano 42 por orde de Herodes Agripa I, rei de Xudea. Os supostos testamentos relatan que, antes de morrer, María recibiu a visita de Xesús resucitado, a quen lle pediu pasar os seus últimos días rodeada dos apóstolos, que se atopaban dispersos por todo o mundo. O seu fillo permítelle que sexa ela mesma, a través de aparicións milagrosas, a que avise aos discípulos e, desta forma, a Virxe faise presente sobre un alicerce de Zaragoza fronte ao apóstolo Santiago e os sete varóns, episodio hoxe venerado na basílica de Nosa Señora do Pilar.

Foron estes sete discípulos, relata a lenda, os que, tras escaparse aproveitando a escuridade da noite, trasladaron o corpo do apóstolo Santiago nunha barca ata Galicia, onde arribaron a través do porto de Iria Flavia (actual Padrón). Os homes depositaron o corpo do seu mestre nunha roca -que foi cedendo e cedendo, ata converterse no Sarcófago Santo- para visitar á raíña Lupa, que entón dominaba desde o seu castelo as terras onde agora se asenta Compostela, e solicitarlle á poderosa monarca pagá terras para sepultar a Santiago. A raíña acusou aos recentemente chegados de pecar de soberbia e enviounos á corte do veciño rei Duyos, inimigo do cristianismo, que acabou encerrándoos. Segundo a tradición, un anxo -noutros relatos, un resplandor luminoso e estrelado- liberou aos sete homes do seu cativerio e, na súa fuxida, un novo milagre acabou coa vida dos soldados que corrían tras eles ao cruzar unha ponte. Pero non foi o único contratempo co que se toparon os homes. Os bois que lles facilitou a raíña para guiar o carro que transportaría o corpo de Santiago a Compostela resultaron ser touros salvaxes que, con todo, tamén milagrosamente, foron amansándose sos ao longo do camiño. Lupa, atónita ante tales episodios, rendeuse aos homes e converteuse ao cristianismo, mandou derrubar todos os lugares de culto celta e cedeu o seu palacio particular para enterrar ao Apóstolo. Hoxe eríxese no seu lugar a catedral de Santiago.

Non foi ata oito séculos máis tarde, no ano 813, cando un ermitán chamado Paio alertou ao bispo de Iria Flavia, Teodomiro, da estraña e potente luminosidade dunha estrela que observou no monte Libredón (de aí o nome de Compostela, campus stellae, ‘Campo da Estrela’). Baixo a maleza, ao pé dun carballo, atopouse un altar con tres monumentos funerarios. Un deles gardaba no seu interior un corpo degolado coa cabeza debaixo do brazo. Ao seu lado, un letreiro rezaba: «Aquí xace Santiago, fillo do Zebedeo e de Salomé». O relixioso, por revelación divina, atribuíu os restos óseos a Santiago, Teodoro e Atanasio, dous dos discípulos do Apóstolo compostelán, e informou do descubrimento ao rei galaico-astur Alfonso II o Casto, que, tras visitar o lugar, nomeou ao Apóstolo patrón do reino e mandou construír unha igrexa na súa honra. Pronto se estendeu por toda Europa a existencia do sepulcro santo galego e o apóstolo Santiago converteuse no gran símbolo da Reconquista española. O rei de Asturias foi só o primeiro de toda a marea de peregrinos que viñeron despois al Camino Santiago.

A autenticidade dos restos do apóstolo Santiago xerou, con todo, non poucos e acesos debates e meticulosas investigacións. O inverosímil traslado -pola dificultade que supón – do corpo do discípulo de Jesús ata chan galego é só unha das moitas lagoas dunha tradición que se move entre o rigor histórico e as lendas máxicas. Estudos arqueolóxicos demostraron que Compostela era unha necrópole precristiá, pero xamais se practicaron investigacións científicas sobre os restos que custodian os muros da Catedral, ata o punto de que algúns investigadores incluso atribuíron tales reliquias óseas a Prisciliano de Ávila, o bispo hispano acusado de herexía.

Con todo, a historia dos ósos do Apóstolo non acaba aquí. Unha vez descubertas e honradas cun templo cristián, as reliquias non pararon quedas moito tempo. Segundo a tradición oral, no século XVI tiveron que ser escondidas para evitar a profanación dos piratas que ameazaron a cidade compostelá tras desembarcar no porto da Coruña (maio de 1589). As escavacións levadas a cabo a finais do século XIX, ao perderse a pista dos restos de Santiago, revelaron a existencia dun agocho -dentro da ábsida, detrás do altar principal, pero fóra do edificio que construíran os discípulos- de 99 centímetros de longo e 30 de ancho, onde se ocultaron, e se perdeéron, durante anos, os ósos do Apóstolo. En 1884 o papa León XIII recoñeceu oficialmente este segundo achado.