A compostela

@ Mónica Ferreirós

Que é a compostela?

En Vivecamino unha das preguntas máis frecuentes coas que nos atopamos é acerca deste documento. A compostela é un documento, outorgado polas autoridades eclesiásticas, que certifica ter completado polo menos 100 quilómetros a pé ou dacabalo (200 se se fai en bicicleta) do Camiño de Santiago. Expídese en Compostela a todos aqueles peregrinos que, mediante a credencial do Camiño debidamente selada, demostren o seu paso ordenado, por motivo relixioso ou espiritual -aínda que sexa en sentido de procura-, polos diferentes enclaves dalgunha das rutas xacobeas (serán válidas calquera delas). Aqueles que teñan completado o Camiño por outros motivos (lúdicos, deportivos…) poderán solicitar ao chegar a Santiago outra certificación coñecida como o certificado do peregrino.

No momento no que as peregrinacións ao sepulcro de Santiago Apóstolo comezaron a institucionalizarse, naceu a necesidade de acreditar dalgunha forma ter completado o Camiño. Á compostela precedérona unhas insignias con forma de cuncha de vieira que, ao ser facilmente falsificables, foron substituídas polas denominadas cartas probatorias, orixe da actual certificación oficial.

No século XVI, os Reis Católicos constituíron a Fundación do Hospital Real, que hospedaba gratuitamente durante tres días no edificio que hoxe ocupa o emblemático Hostal dos Reis Católicos aos peregrinos que presentasen a compostela. A fundación, envorcada na asistencia sanitaria aos camiñantes que chegaban a Compostela, converteuse no hospital máis importante de Galicia e, co tempo, pasou a ser a sede da escola médica de Santiago. Reinaugurado en 1954 como parador de turismo, o lugar, fiel á tradición que lle marca a historia, continúa ofrecendo almorzos, comidas e ceas aos dez primeiros peregrinos do día que se identifiquen coa compostela.

Cos anos, o Camiño de Santiago foi popularizándose cada vez máis. As mareas de peregrinos comezaron a chegar desde todos os recunchos do mundo e, con este fervor, multiplicáronse tamén as fraudes e falsificacións e xermolou na Igrexa o medo a que o sacrificio do camiñante para expiar os pecados se convertese nunha sorte de aventura lúdica que deixase ao carón as motivacións espirituais. Este é o motivo que leva ao Arcebispado de Santiago a establecer certos requisitos para lograr a compostela. Limitouse a concesión do documento a aqueles peregrinos que acudan á tumba do Apóstolo por razóns relixiosas seguindo as rutas a pé, en bicicleta ou dacabalo e non poderán solicitar a compostela aqueles que non teñan completado os últimos 100 quilómetros se van a pé ou dacabalo, ou os últimos 200 se o fan en bicicleta.

Quilometraxe necesaria

Tanto aos camiñantes como aos ciclistas xurdíronlles dúbidas sobre o punto exacto desde onde poden conseguir a compostela. A Oficina do Peregrino aclara que para aqueles que realizan as rutas a pé o mínimo de quilometraxe necesaria para obter o documento cóbrese, no caso do Camiño Francés, desde Sarria ou Barbadelo; no do Inglés, desde Ferrol ou Neda; no caso do do Norte, desde Vilalba ou Baamonde; no Primitivo, desde Lugo; e, no da Vía da Prata, desde Ourense. Ademais, tamén poderán recibir a Compostela aqueles camiñantes que realicen o Camiño de Fisterra-Muxía e que cubran como primeira etapa o percorrido que une ambas as localidades pola costa e, posteriormente, finalicen o resto das etapas ata Santiago. Desta forma tamén cubrirían os 100 quilómetros necesarios.

Para os ciclistas que realizan o Camiño Francés o mínimo (200 quilómetros) para conseguir este documento é Ponferrada; para os que realizan o Camiño Portugués, Póvoa de Varzim; para os do Camiño do Norte, Tapia de Casariego; para os que se achegan a Santiago polo Camiño Primitivo, Grandes de Salime; e para os que o fan pola Vía da Prata, A Gudiña (é no único caso no que se expide aos ciclistas que iniciaron percorrido dentro de Galicia).

Requisitos para obtela

O texto que inclúe a compostela, un documento ilustrado coa característica orla de follas de carballo e vieiras no que se escribe en latín o nome do peregrino, reza o seguinte: «O cabildo desta Santa Apostólica Metropolitana Igrexa Catedral Compostelá, custodio do selo do altar de Santiago Apóstolo, para que todos os fieis e peregrinos que chegan desde calquera parte do orbe da terra con actitude de devoción ou por causa de voto ou promesa ata a tumba de Santiago, o noso Patrón e Protector das Españas, acredita ante todos os que observen este documento que: (o nome do peregrino) visitou devotamente este sacratísimo Templo con sentido cristián (pietatis causa). En fe do cal lle entrego o presente documento referendado co selo desta mesma Santa Igrexa». A certificación está asinada polo secretario capitular da igrexa compostelá.

Unha vez que o peregrino chega a Santiago, pode recoller a compostela no novo Centro Internacional de Acollida de Peregrinos, situado na rúa Carretas, número 33, preto da praza do Obradoiro (981568846). Poderá solicitala calquera persoa física, incluso se é menor de idade, a condición de que vaia acompañada dos seus pais ou en grupo e teña capacidade para comprender a natureza espiritual ou relixiosa do Camiño. No caso de, segundo a Oficina do Peregrino, non ser o «suficientemente maduro», concédeselles un certificado especial cos seus nomes que acredite ter completado as etapas da ruta escollida. Para certificar a peregrinación de bebés ou nenos de moi curta idade adóitanse incluír os seus nomes na compostela dos seus pais ou do adulto que os acompaña.

O horario da Oficina do Peregrino é, en Semana Santa e desde o 1 de abril ata o 31 de outubro, de luns a domingo de 8.00 a 21.00 horas. No inverno (desde o 1 de novembro ata o 30 de marzo, excepto en Semana Santa), abre todos os días de 10.00 a 19.00 horas. A oficina pecha os días 25 de decembro e 1 de xaneiro. Os camiñantes que cheguen nesas xornadas a Santiago poderán recibir a compostela na sancristía da Catedral.

Outros documentos

Desde hai anos, moitos peregrinos non terminan o seu longo camiñar en Santiago senón que continúan percorrido ata Fisterra ou Muxía. Ante a gran cantidade de romeus que reclamaban un documento que acreditase que cubriron ambos os itinerarios, creáronse dous certificados específicos, non recoñecidos pola Igrexa e expedidos polos concellos. Trátase da fisterrá (creada en 1997), que se debe solicitar no albergue de Fisterra, e amuxiana, que se pedirá na Oficina de Turismo desta localidade costeira.

Ademais, desde o mes de xullo do 2013, tanto na Oficina de Turismo de Padrón (avenida Compostela, s/n) como no albergue municipal desta localidade, tamén se expide o diploma da traslatio xacobea, o documento que acredita que os peregrinos cubriron por mar o percorrido que realizou a barca cos restos do Apóstolo. Os romeus deberán partir do porto de San Vicente do Grove ou do de Ribeira e chegar a Padrón, facendo parada en, polo menos, dous concellos da ría de Arousa, onde deberán selar a carta náutica que acredita que realizaron tal ruta. En Padrón poráselles o último selo e daráselles de forma gratuíta este diploma.

Tamén en Padrón, e desde o 2010, recuperouse a credencial propia desta vila, que antigamente xa se lles expedía aos peregrinos e que desde ese ano foi rebautizada como pedronía. Con iso gañaba sentido ese dito popular de que o que vai a Santiago e non vai a Padrón, ou fai romaría ou non. Esta credencial dáselles a todas aquelas persoas que peregrinen de Santiago a Padrón ou que se trasladen desde calquera localidade da ría de Arousa á capital do Sar (vía marítimo-fluvial) ou desde calquera municipio distante de Padrón un mínimo de 18 quilómetros. A maiores, os peregrinos deberán visitar os lugares xacobeos da capital do Sar: a igrexa parroquial de Santa María de Iria-Flavia; a fonte do Carme, o Santiaguiño do Monte e o Pedrón. A peregrinación poderá completarse a pé, dacabalo, en bicicleta ou en calquera tipo de embarcación de pequeno ou gran calado. As primeiras, se é posible, deberán chegar ata o río Sar; as segundas, ao pantalán da Ponte, e os seus ocupantes continuar a pé o tramo ata a vila. Para obter a pedronía, os camiñantes deberán ter a chamada carta de peregrinación, que poderán descargar desde a web do Concello de Padrón (www.concellodepadron.org) e que deberán selar no municipio desde o que partan. Ao chegar a Padrón entregaráselles o certificado na oficina de turismo, no albergue dos peregrinos ou nas dependencias municipais.