Castrojeriz

Castrojeriz ©Panoramio asanloj

O primeiro monumento que se atopan os peregrinos ao aproximarse a Castrojeriz (3 quilómetros antes do seu núcleo) son as ruínas do hospital xeral de San Antón ou San Antonio Abad. Este mosteiro, que estivo baixo protección real, foi fundado no ano 1146, a pesar de que os restos que quedan daquela impresionante construción son do século XIV.

Foi preceptoría xeral da orde dos antonianos e na súa igrexa, que era de tres naves, practicábase a cura do chamado mal de lume ou lume de San Antón, unha enfermidade moi estendida na Idade Media e que se producía por comer cereais con cornizó, un fungo desenvolvido no centeo. O Camiño de Santiago pasa por baixo dos dous belos arcos do pórtico elevado que protexía a entrada á igrexa, unha circunstancia que non é habitual ao longo do Camiño Francés.

Os peregrinos aínda poden distinguir a man dereita as dúas lacenas que hai no pórtico, onde os monxes deixaban alimento para aqueles peregrinos que cruzaban o lugar a horas intempestivas. Desde o verán do ano 2002 este antigo hospital para peregrinos converteuse nun refuxio privado, un dos de maior encanto de todo o trazado francés. Dous quilómetros despois, aínda que afastado do trazado xacobeo, localízase o convento de Santa Clara, con boa repostería artesanal. A misa diaria ten lugar ás 8.30 horas e a bendición do peregrino, ás 17.15 horas.

De volta á sirga peregrina, esta pasa por diante da colexiata de Santa María del Manzano, onde se observan distintos estilos. Comezada a construír en 1214 segundo os canons do estilo románico oxival, no século XV todas as súas bóvedas foron reformadas segundo o gusto gótico. No século XVIII levántase a propia capela da Virxe del Manzano, unha cripta para o enterramento duns condes e unha nova ábsida. Na actualidade alberga ao Museo de Arte Sacro da comarca (horario de verán, de 10 a 14 e de 17 a 20 horas). Unha lenda xacobea propagada pola localidade recorda como Santiago saltou sobre o seu cabalo branco desde o castelo do núcleo e foi a parar a unha maceira, en cuxo tronco oco se localizou a imaxe da Virxe venerada no templo, patroa de Castrojeriz a quen tamén Alfonso X o Sabio dedicou cinco das súas cantigas aludindo a prodixios atribuídos á súa intercesión.

Na porta da igrexa localízanse unhas ferraduras que a memoria popular identifica coas do cabalo do apóstolo no seu salto. Avanzado o camiño o romeu atópase cun novo templo, nesta ocasión, a igrexa de Santo Domingo, principalmente de estilo gótico e que posúe unha bela portada de estilo plateresco español da segunda metade do século XVI.

A esta altura, aínda que afastadas do núcleo a man esquerda -na parte baixa do pobo coñecida como «camiño dos franceses», polos peregrinos que por alí pasaban-, sitúanse as ruínas do convento de San Francisco, do século XIV. Uns metros máis adiante o peregrino localiza a man esquerda o solar do palacio dos Condes de Castro, un palacio de reis do que actualmente só se conservan catro torreóns e sucesivas casas medievais porticadas.

Tras proseguir camiño e pasada a praza do Fuero, ao romeu preséntanselle dúas opcións, ou ben virar á esquerda cara ao paseo Puerta do Monte ou ben continuar de fronte. Se segue a primeira opción atoparase a man esquerda con restos da muralla construída no ano 1212, a cal partía do castelo e percorría o casco do municipio.

Tamén se aproximará ao Museo Etnográfico, en cuxo interior se expón a colección de apeiros, ferramentas e máquinas tradicionais da comarca (horario de verán, de 10.00 a 14.00 e de 18.00 a 20.00 horas), e, avanzado o percorrido, á casa de Gutiérrez Bayona. Edificada a finais do século XIV, unha placa recorda que en 1521 o Consello Real de Castela, órgano consultivo da Coroa, residiu en Castrojeriz. Se opta pola segunda opción, a de seguir de fronte, o romeu atoparase coa praza Mayor, presidida polo Concello e cunha curiosa disposición alargada acorde coa condición de Castrojeriz como vila camiñeira.

Está formada por casas encostadas, construídas en diferentes épocas e porticadas nos seus costados. Máis adiante, e xa xunto aos camiñantes que optaron polo desvío, chégase á igrexa de San Juan. No século XVI Rodrigo Gil de Hontañón, arquitecto das catedrais góticas de Salamanca ou Segovia, levanta sobre outro anterior templo unha igrexa ao estilo gótico alemán. Con esveltas naves e columnas, no conxunto destacan o claustro do século XIV e un belo artesoado mudéxar.

Conta coa exposición permanente De Castrojeriz a Bruxas. Comercio y mecenazgo en el Camino de Santiago, un percorrido polos séculos XV e XVI que amosa o impacto do mercado da la e o dos mercadores da localidade burgalesa que participaron nel. O horario de verán da mostra é de 10.00 a 14.00 e de 17.00 a 20.00 horas. Como unha visita aparte, e elevada, quedaría o castelo, que tivo unha certa importancia nos primeiros séculos da Reconquista e cuxa primeira construción se remonta ao século IX.

Advírtense na fortaleza tres partes ben diferenciadas. Unha torre cuadrangular case oculta, sobre baseamentos romanos restaurados; a visigoda, durante a que se ampliou o castelo, e a parte medieval do século XIV. Conta cun bo acceso, aínda que todos aqueles que queiran subir deben saber que o tempo estimado é de 20 minutos.