Estella

Fotografía cedidas por el Archivo de Turismo «Reyno de Navarra»

Esta cidade monumental, asentada na faldra do Montejurra (o monte santo dos tradicionalistas) e bañada polo río Ega, é unha das grandes urbes da ruta francesa. Na súa orixe foi un pequeno poboado chamado Lizarra (freixo), nome polo que aínda é coñecida en vasco. A finais do século XI, e mentres se configuraba a ruta xacobea, nace a nova cidade de Estella para facilitar aos peregrinos a posibilidade de pasar a noite nela.

Na súa decidida intención de promocionar o itinerario cara a Santiago, o monarca Sancho Ramírez decide no ano 1090 que o lugar se rodee de murallas para a súa protección e que tamén se levante nel un castelo.

Ademais, concédelle un foro (privilexio), baseado no de Jaca, que autoriza a instalación de francos, homes exentos do pagamento de impostos, o que fomentará a actividade comercial e o enriquecemento do núcleo. Na actualidade, os camiñantes que penetren polas empedradas rúas do barrio de San Pedro, seguindo o trazado da antiga Rúa dos peregrinos, poderán recordar as orixes desta cidade xurdida ao calor do Camiño de Santiago e comprobar como a descrición que Aymeric Picaud, autor do Códice Calixtino, realizou dela hai dez séculos aínda segue vixente.

"Estella é cidade de bo pan, excelente viño, moita carne e peixe e toda clase de felicidade". O seu amplo patrimonio monumental, os seus diversos servizos adaptados aos camiñantes e as súas propostas gastronómicas deixarán ao romeu con bo sabor de boca.

En Estella, máis aló da propia visita patrimonial, hai algúns praceres do día a día nos que tamén pode participar o peregrino. Un deles, moi vistoso, é o animado mercado dos xoves, que «toma» a Praza dos Fueros de 9.00 a 14.00 horas.

Ademais, e xa nun aspecto máis larpeiro, outras das paradas obrigadas son as pastelerías pódense probar as típicas alpargatas de Estella (pastel de follado), coas rocas do Puy ou as cunchas do Camiño.

No aspecto lúdico Estella celebra o 25 de maio a tradicional romaría da Virxe do Puy, mentres que se o romeu visita a cidade a finais de xullo atoparaa engalanada como na Idade Media coa celebración da súa Semana Medieval.

O venres anterior ao primeiro domingo de agosto comezan, ademais, os sete días das súas animadas festas patronais. Nelas un día sinalado é o domingo, cando asisten á procesión do santo todos os homes vestidos de branco, con alpargatas, faixa e pano colorados.

O desfile relixioso termina coa panada, na que os homes bailan ordenadamente ao ritmo dunha marcha de Wagner mentres cobren o traxecto entre a igrexa de San Pedro da Rúa e o Concello. Durante eses días hai peches de vacas novas e o coñecido baile da eira, danza característica de Estella na que as parellas pasan por ritmos distintos e no que destaca o son das gaitas e o redobre do tamborileiro.