Laza-Xunqueira de Ambía

Monasterio de Xunqueira de Ambía

Esta etapa pon a proba a resistencia dos camiñantes cunha subida ao monte A Travesa considerada por moitos como un dos repeitos máis duros de toda a Vía da Prata, longo e inmisericorde coas pernas. O esforzo, de todos os xeitos, vese recompensado en altitude con vistas inmellorables dos vales do lugar.

A xornada, bonita, e principalmente rural, dispón de servizos para peregrinos en dous puntos crave, Alberguería e Vilar de Barrio. No primeiro, cuxa orixe se liga ao Camiño, localízase un albergue e un dos bares máis auténticos da ruta. Vilar de Barrio, pola súa banda, aúna diversos restaurantes e un bo albergue, utilizado por moitos camiñantes para partir a etapa.

Nos últimos quilómetros, e tras un continuado descenso, os viaxeiros transitan pola chaira onde existiu durante séculos a agora desecada lagoa de Antela. A meta, coa impoñente colexiata de Santa María a Real, merece unha visita repousada.

A etapa (33 quilómetros)

A xornada arrinca en Laza, na praza da Picota -espazo con algún bar-, desde onde se inicia a marcha pola propia rúa da Picota. Unha segunda rúa, con bonito cruceiro, guía a vía cara á estrada OU-113, que conduce a Vilar de Barrio. O camiñante séguea cara á dereita nun percorrido urbano durante o que adianta diversos servizos, como unha panadería, o bar Descanso do Peregrino ou unha fonte.

Ao final do núcleo, prosegue pola beiravía ata que un sinal lle permite afastarse durante uns metros desta estrada. Desvíase cara á dereita por unha pista asfaltada en dirección Vilamea, Castro ou Tamicelas e salva por ela o río Támega. Acto seguido, a senda desemboca de novo na OU-113, pola que se retoma a marcha. Aos poucos o camiñante aproxímase a Soutelo Verde, primeiro núcleo intermedio. Antes de chegar á poboación un sinal conduce ao peregrino cara á esquerda, ata un camiño que avanza en paralelo á estrada. O viaxeiro entra desta forma no caserío do enclave, no que se atopa cunha inicial fonte e cun singular sinal que aclara que Selecta queda a 888 quilómetros. O porqué desta inscrición hai que buscalo na orixe granadina dun veciño do lugar. Como curiosidade cómpre destacar que en Soutelo Verde outro cartel puntualiza a distancia a Bos Aires, ao haber tamén un matrimonio arxentino residindo no núcleo.

Avánzase entre as casas, sálvase de novo o río Támega e déixase a man dereita a capela das Dores e un posterior peto dás ánimas cunha inscrición xacobea que data do ano 1813: "Pasaxeiro vas camiñando, socorre as almas que están a penar".

Ao final do enclave regrésase á estrada, que se toma a man esquerda pero tan só brevemente xa que, tras uns metros, a vía desvíase á dereita por unha cómoda pista de terra que despide ao val do Támega. Percórrense 2,5 quilómetros por este camiño -excédese unha coidada fonte a man esquerda-, e, con amplas vistas dos altos montes que rodean o lugar, chégase a Tamicelas, unha pequena aldea de Laza emprazada a 545 metros de altitude.

Arrinca a dura subida cara a Alberguería

Neste núcleo, que tan só se roza, é onde comeza o duro ascenso polo monte A Travesa que leva ao camiñante a gañar máis de 360 metros de altitude en pouco máis de cinco quilómetros. Xa a propia poboación atravésase en costa.

Un banco situado xunto á igrexa barroca da nosa Señora da Asunción (século XVIII), ao pé do Camiño (ou a boa área recreativa coa que conta o núcleo), permitirá ao peregrino tomar aire ante a dureza da inminente subida.

As primeiras ramplas avanzan entre curvas, e por unha pista de terra escoltada por sucesivos piñeiros. Máis arriba a vexetación despéxase pero o ascenso non se atenúa. Ao contrario, un terreo pedregoso, e un duro repeito, retardan aínda máis o camiñar. As vistas dos vales circundantes son extraordinarias e, en certo xeito, recompensan o continuado esforzo.

O desnivel mantense durante catro quilómetros aínda que a parte máis dura liquídase nos dous primeiros. Tras un tramo chairo, onde se poderá facer un descanso xunto a unha mouteira, a subida continúa aínda que dunha forma máis atenuada. Aínda así, a travesía faise longa na súa última parte.

Alberguería

Completado o esforzo a vía empalma de novo coa estrada (pola que deberían ter seguido os ciclistas) que, en suave ascenso, conduce aos camiñantes ata Alberguería, fito importante na ruta ao ter sido fundado no século XII para os peregrinos. Esta pequena aldea, hoxe en día case deshabitada, contou outrora cunha pousada para viaxeiros e cun hospital de caridade para o camiñante. Na actualidade dispón dun albergue e dun dos bares con maior personalidade deste Camiño, que se confirmou como unha parada case obrigatoria para os viaxeiros, máxime despois da esgotadora subida. Rexentados ambos por Luis Sandes, este amante do Camiño logrou instaurar neles, e facer que perdure, unha tradición. Desde o ano 1994 dálles a asinar aos peregrinos que pasan por alí unha cuncha, na que, xunto aos seus nomes, os camiñantes deixan un debuxo ou algunha frase escrita en diversos idiomas. Inmediatamente quedan colgadas nalgún dos poucos ocos existentes no albergue, xa que o bar se colgou o cartel de completo.

Tras a parada, a vía deixa a man dereita a igrexa parroquial, que data do século XVII e conserva unha talla de Santiago, e diríxese á Praza do Rolo, lugar onde desde o 2010 pódese contemplar o recuperado rolo ou picota de xustiza da localidade. En Galicia consérvanse moi poucos exemplares deste instrumento xudicial e de castigo, máis habitual noutras comunidades. De aí a importancia da súa rehabilitación no seu lugar de orixe, xa que durante moitos anos este poste de pedra formou parte do peche dunha horta.

Sáese do núcleo por un cómodo camiño de herba que corre o risco de acharse alagado. A vía mantén a subida, aínda que máis atenuada. Tras case un quilómetro e medio por este carreiro crúzase unha estrada local para retomar de fronte unha pista de terra. O peregrino prosegue gañando altitude mentres avanza coa estrada a man dereita. Tras varios metros, a ruta xa desemboca na OU-113. Cruza entón o asfalto vai por un camiño que, en ascenso, guía aos peregrinos á cota máis alta da xornada, situada a 970 metros de altitude. Unha gran cruz coroa o monte Talariño.

Continuado descenso ata Vilar de Barrio

Completada a subida, unha mouteira situada xunto á cruz guía aos viaxeiros cara á esquerda, ata unha pista de terra pola que se inicia un prolongado descenso. Aos poucos empézase a divisar alá no baixo parte da chaira da Veiga. No inverno haberá que ter coidado nalgúns tramos. Ao ser unha paraxe sombría algúns deles poden estar xeados.

Tras máis de 500 metros de baixada a vía desemboca na estrada OU-113, que se segue tamén durante medio quilómetro. Un camiño a man esquerda afasta de novo aos camiñantes do asfalto nun lugar onde uns carteis invitan a visitar a aldea do Veredo, aínda en reconstrución, emprazada a 250 metros a man esquerda da ruta. O lugar conta con fonte e árbores centenarias. Con todo a vía oficial obvia este desvío e prolóngase en descenso por unha pista de terra que, de novo, pode acharse enlamada.

A baixada mantense durante máis dun quilómetro ata que desemboca nunha pista asfaltada, que se segue a man esquerda. Desta forma continúase durante 400 metros. A continuación, outro sinal desvía a senda cara á dereita, ata un camiño de terra polo que prosegue o desnivel. Cuberto este tramo a ruta desemboca na estrada OU-114, que adentra aos peregrinos no concello e no propio núcleo de Vilar de Barrio.

Situado na comarca da Limia, este municipio vive economicamente da pataca e é coñecido por unha festa otoñal na que se rende tributo a este tubérculo. O enclave, con albergue, é utilizado por moitos peregrinos para partir a etapa.

Tras un breve percorrido urbano, no que se adianta algún hórreo, a vía chega á contorna da Praza do Toural, onde se localiza un parque infantil con asentos así como diversos comercios e restaurantes. Déixase a man esquerda a igrexa de San Pedro Fiz e a vía aproxímase a un cruzamento coa OU-1102. Desde este punto Xinzo de Limia (por onde prosegue a outra variante da Vía da Prata) queda a 15 quilómetros a man esquerda. Pero a ruta continúa de fronte por un tramo común coa OU-113, polo que se despide a poboación e durante o que se adianta unha fonte e un lavadoiro. Esta pista desemboca nunha bifurcación. Elixirase o carril da esquerda. Desta forma, e tras máis de dous quilómetros desde Vilar de Barrio, alcánzase Bóveda, poboación alargada que se cruza. A vía incluso pasa por entre dúas casas comunicadas. Neste núcleo, cunha curiosa fonte de 1922, atópase o casarón do Marqués de Bóveda de Limia, cabaleiro de Santiago, e unha capela fundada por el no templo parroquial.

Pola desecada Lagoa de Antela

Tras unha leve subida alcánzase Vilar de Gomareite, núcleo que se atravesa fugazmente por unha pista descendente, con hórreos ao pé do Camiño. Ao seu termo o peregrino toma unha estrada local cara á dereita. Desde este momento é posible que se sorprenda ante o rectilíneo da ruta, algo que lle recordará ás chairas de Castela.

Laguna de Antela

Tras medio quilómetro, outra mouteira invita ao viaxeiro a trazar un xiro cara á esquerda e a transitar durante case 3,5 quilómetros por unha uniforme e recta pista de terra, que converte este tramo en interminable. O peregrino percorre neste punto a clásica Lagoa de Antela, desecada nos anos 50. Este humidal foi un dos máis importantes e maiores de España. Ocupaba unhas 3.600 hectáreas e en épocas de augas altas chegaba a ter sete quilómetros de longo e seis de ancho, aínda que variaba dependendo da tempada. A súa profundidade oscilaba entre os 60 centímetros e os 3 metros. Actualmente quedan tan só algunhas charcas, pero aínda gardan interese natural. Entre as circunstancias que aconsellaron a súa desecación estaban os obstáculos que supuña para os traballos agrícolas e os perigos de saúde que levaba para os ribeirenses, pola súa humidade constante.

A obra de desecación iniciouse en 1958, dous anos despois de que fose declarada de interese nacional para sanear a zona e crear novos terreos de cultivo. Canalizouse o río Limia nun tramo de 6,6 quilómetros e creouse a canle principal ou emisario (outros 7,5 quilómetros). Construíronse ademais dez quilómetros de canles de drenaxe e desaugadoiros terciarios da desecación. Ademais do ecosistema, o proxecto levou por diante algúns elementos patrimoniais.

Tras o monótono andadero, de fácil tránsito, e que tan só nunha zona próxima a unha fábrica pode acharse encharcado, unha mouteira desvía a senda cara á dereita, ata outra recta pista que cruza unha estrada local e que, en subida, alcanza as primeiras casas de Bobadela.

Os peregrinos deberán estar atentos ás indicacións. Un sinal situado sobre unha casa desvía a vía cara á dereita por unha rúa que, en ascenso, condúcelles ata unha praza, con fonte desecada e asentos do Xacobeo, e cara á saída do núcleo. A continuación arrinca un tramo de bela factura que gaña novos metros a partir dunha pista escoltada por carballos. Sáese a unha estrada local e continúase por outro carreiro que se inicia á súa esquerda. Tras outro breve tramo desembócase nunha segunda estrada, que se segue a man esquerda. A sinalización neste punto non é moi visible (a frecha está nunha árbore), algo que pode xerar confusión no camiñante. Acto seguido chégase a Padroso, xa pertencente ao concello de Xunqueira de Ambía, un enclave bucólico con diversos hórreos. O peregrino non deberá confundirse ante as erróneas frechas situadas en postes e que contradín ás mouteiras oficiais.

Case á saída da poboación, unha placa recorda que nela naceu o escritor Bieito Ledo Cabido, creador dunha coñecida editorial de Vigo e editor da Enciclopedia Galega Universal.

Belas vistas antes da última baixada

A vía entra entón, en leve subida, por un carreiro de bosque que pode acharse enlamado debido á auga que pasa desde un pilón e que dá paso a unha bela paraxe de vexetación baixa.

Aínda en suave ascenso chégase a un camiño que discorre entre peñascos e desde onde se terá unhas magníficas vistas da zona. A travesía supera neste punto os 700 metros de altitude. Comeza a continuación o último descenso da xornada, que se deberá acometer nos seus primeiros tramos con cautela e protección.

Xa máis abaixo o desnivel suavízase e a ruta introdúcese nun belo carreiro que guía ao viaxeiro cara á pequena aldea de Cimadevila, que non se toca. Antes de chegar a ela, xusto no lugar onde se sitúa unha fileira de hórreos, o itinerario torce á dereita e prosegue durante máis de medio quilómetro por unha bonita senda que desemboca na OU-0110. Crúzase a estrada, déixase a man esquerda unha nave e continúase en leve baixada por outra cómoda pista durante case 800 metros. A continuación xa se alcanza Quintela, poboación que se percorre fugazmente pola OU-0110. Desde este punto o albergue queda a menos de 1 quilómetro.

Aos peregrinos tan só lles restará seguir por unha pista asfaltada que arrinca a man dereita e que lles conduce ao refuxio, situado 300 metros antes do propio núcleo de Xunqueira de Ambía.

En bicicleta

Os ciclistas deberán ser precavidos e non internarse por dous tramos de difícil cobertura.

Desde Laza recoméndase que continúen trazado ata Alberguería pola estrada OU-113, nun percorrido que, de todos os xeitos, suporá un duro esforzo. A subida, que zigzaguea por esta montañosa cóbrese con sucesivas curvas de ferradura nas que a pendente media é de 7%, chegando incluso a ter ramplas do 10%.

O ascenso pola vía oficial, que arrinca en Tamicelas e rube polo monte A Travesa, é intransitable a dúas rodas. Un segundo trazado que se aconsella cubrir tamén por asfalto é o último ascenso da xornada, o que segue ao paso polo núcleo de Padroso. Desde este lugar recoméndase enlazar coa OU-0110.