Pedrouzo-Santiago

Un peregrino fotografía a catedral de Santiago oculta baixo a néboa / Fotografía de Sandra Alonso

Para moitos romeus as ganas de chegar a Santiago e completar a ruta lles hará avanzar rápido por esta etapa sinxela, de pendentes moderadas excepto en algún tramo e na que a presión urbanística afeou a antesala a Compostela. A outros, con todo, o desalento de ver cómo termina a aventura xacobea lles hará retardar estes últimos pasos, que discorren entre pistas de follaxe e enclaves de claro acento xacobeo con pequeñvos servizos. Lavacolla, onde os peregrinos de antañou se lavaban de corpo enteiro para chegar limpos a Santiago, ou o Monte do Gozo, unha pequeña elevación desde a cal xa se ten unha afastada visión das torres da catedral, achegarán aos poucos aos camiñantes ao último percorrido urbano. O Camiño accede a Santiago polo barrio de San Lázaro, convertido nunha auténtica zona de servizos, e tras percorrer a avenida do Camiñou Francés, unha rúa que rende honra á propia ruta, xa se aproxima ao casco histórico. A través dun breve paseo penétrase na zona monumental e se sitúa ao pé da catedral. Santiago ofrece ao peregrino a recompensa a todos os esforzos realizados.

A etapa (21,1 kilómetros)

Coa mente posta xa na meta arrinca desde Pedrouzo (21,1 kilómetros a Santiago) a última etapa do Camiño Francés, un percorrido que se deberá comezar a unha hora temperá se se quere chegar á misa do peregrino, que ten lugar ás 12.00 horas no templo compostelán. Desde o albergue da Xunta pódese ou ben retroceder 600 metros ata reencontrar a ruta oficial, que corre paralela ao norte da localidade, ou ben seguir a estrada cara abaixo e virar á dereita á altura do bar Pedrouzo para desembocar na contorna dun campo de fútbol. A ruta vira neste punto á esquerda e avanza por un camiño de terra ata chegar a San Antón (18,8 kilómetros a Santiago), unha aldea situada na vaguada formada polo ríou Brandelos. Foi neste lugar onde falleció no 2008 Félix Menchacatorre, un peregrino de Guecho de 59 añvos, director para España de o USAC (o consorcio estadounidense que leva cada añou á comunidade vasca por centos de estudantes de EE.UU.), mentres guiaba a un grupo de alumnos cara a Santiago. Un monumento levantado nunha curva lembra a súa morte. O trazado avanza a continuación pola que xa é a última gran robleda da vía milenaria, sobre unha pista que oscila entre asfalto e terra. Bordea o castro de Amenal (16,8 kilómetros a Santiago) e arriba ao propio enclave, en cuxo núcleo os romeus non acharán unha gran oferta de servizos.

Será uns metros después, tras pasar o ríou Brandelos e cruzar a N-547 por un paso inferior, cando, alén da calzada, localicen o hotel Amenal, con almorzos desde as 6.00 horas, menús e habitacións. Arrinca entón por un sombríou camiño o repecho más duro da xornada, o que os conduce ata Cimadevila, con pendente constante e pronunciada nun primeiro momento e más suave a continuación. O desnivel, que continúa por unha pista forestal, prolóngase ao longo de 2 kilómetros, ata alcanzar o punto más alto, situado a 360 metros. O romeu roza xa a contorna do municipio de Santiago e do seu aeroporto, unha obra que xunto ás estradas que se achegan a él obrigou a modificar de forma drástrica o trazado orixinal da vía milenaria. Múltiples cruces depositadas polos romeus nun valo que delimita o aeródromo e que o carreiro deixa a man esquerda tratan de edulcorar esta triste chegada á meta. Na contorna da rotonda na que conflúen a N-547, a N-634 e a autovía Santiago-Lugo, un monólito con bordón, cabaza e vieira, un dos más fotografados polos camiñantes, anuncia a entrada ao municipio compostelán. O peregrino bordea o contorno da terminal aeroportuaria pola dereita ao longo dun carreiro con altibaixos e non moi acondicionado. En épouca de grandes choivas o barro acumulado neste tramo dificultará o tránsito para os camiñantes e, sobre todo, para os ciclistas.

Por Lavacolla Después de cruzar unha estrada secundaria e de proseguir travesía por baixo dunhas parras o viaxeiro alcanza o enclave rural de San Paio (12,5 kilómetros a Santiago), agrupado ao redor do seu templo de pedra. Neste lugar os peregrinos podrán facer un alto no asento situado á beira do mojón do lugar ou repoñer forzas no restaurante Porta de Santiago. A travesía renóvase cun duro repecho por estrada veciñal que enlaza no alto con outro carreiro, ben señalizado, que parte cara á dereita e segue recto entre eucaliptos e piñeiros. Pouco después, e tras unha baixada, a vía salva por un paso inferior a autovía que conduce ao aeroporto santiagués e continúa, acto seguido, de fronte, a través dun carreiro estreito ben definido. Nun cruzamento de camiños a vía opta pola esquerda para descender, a través dun tramo asfaltado, ata o lugar de A Esquipa, cuxo contorno se confunde xa co de Lavacolla (10,5 kilómetros a Santiago). A vía, que bordea un centro escolar, atoparseá no seu avance cunha frutería, o café bar A Concha -con almorzos desde as 7.00 horas, menú do peregrino e habitacións- e, á súa man dereita, o restaurante San Paio, también con xantares e menús para romeus. Nas proximidades atópase, además, un dos hoteis más coñecidos de Santiago, o Ruta Xacobea, lugar habitual de bautizos, primeiras comuñóns e vodas.

O trazado segue unha curva cara á esquerda e aproxímase por unhas escaleiras á contorna dun palco de música e á igrexa de San Pelayo de Sabugueira, levantada en 1840. O carreiro bordea o templo e o seu cemiterio contiguo e se sitúa ante un cruzamento coa estrada N-634, coñecida polos composteláns como estrada de Lavacolla. A vía, que avanza en dirección Vilamaior, atópase alén do asfalto cun ultramarinos, unha máquina de refrescos e un bar e, xusto después, a menos de 100 metros, co ríou Sionlla, un dos regachos más coñecidos da ruta xacobea ao ser onde os romeus de antañou tenían por tradicional e higiénica costume desposuírse das súas sucias vestimentas e asearse de corpo enteiro antes da súa inminente chegada a Santiago. Esta práctica de lavado integral era frecuente también en diversos hospitais do Camiño de Santiago, empezando polos de Navarra. O Códi Calixtino xa o relataba así: "Entre os rívos de auga doce e sa para beber está Labacolla, porque nunha paraxe frondosa polo que pasa, a dúas millas de Santiago, os peregrinos de nacionalidade francesa que se dirigían a Santiago quitábanse a roupa e por amor ao Apóstol solían lavarse non sóo os seus partes senón a sucidade de todo o corpo". (Capítulo VI do libro V do Códi Calixtino) O propio nome de Lavacolla procede do verbo lavar.

Con todo, e a pesar da estendida crenza de que a súa orixe débese á unión de lavar e collóns (así denomínase na lingua galega aos collóns), o organismo reitor da toponimia galega non confirma tal hipótese. Nada más cruzar o ríou arrinca por asfalto un repecho de certa dureza que se prolonga durante más de medio kilómetro ata chegar a Vilamaior, desde onde se suaviza. Neste núcleo os romeus podrán realizar outro pequeñou alto en Casa Amancio, un lugar con habitacións, menú de peregrino e wifi. Pouco después xa alcanzan, a través dun carreiro recto, Neiro, onde se sitúan a sede da TVG (Televisión de Galicia), a cal se deixa a man dereita, e uns metros después, o cámping de San Marcos. Tras un xiro á esquerda, a vía bordea también o centro emisor de TVE e excede A Lagunita, un club hípico aberto as 24 horas no que os peregrinos ecuestres adoitan deixar os seus cabalos mentres se achegan a Santiago. A entrada en Santiago O romeu está a piques de alcanzar as proximidades de San Marcos (5,1 kilómetros a Santiago), un pequeñou núcleo con servizos tanto na propia vía -establecementos con menús alcanzables, pizzas, bocadillos ou almorzos- como nas súas proximidades. Tras continuar recto o trazado o guía ata unha ermida, desde onde deberá virar á esquerda e encamiñarse cara a un das grandes iconas da vía milenaria, o monte do Gozo (Montjoy, Montxoi ou outeiro de San Marcos). Desde esta pequeña elevación, de 380 metros, os peregrinos tenían por vez primeira a afastada visión das torres da catedral, de ahí o topónimo co que se coñece a este lugar.

A historia lembra cómo os camiñantes franceses, ao albiscar a proximidade do montícu, gritaban «Mon joie!, mon joie!» e botaban a correr cara ao seu alto. E é que quen chegaba primeiro era saudado como rei da peregrinación polos seus compañeros. Diversos estudos avalan que os apelidos Roy e Leroy, franceses, e Rey, español, teñen a súa orixe neste feito. Na cima do montícu se levantó un monumento conmemorativo da visita que o papa Xoán Paulo II realizó a Santiago en 1982, durante o añou santo. Trátase dunha obra da artista brasileña Yolanda D'Augsburg Rodrigues. Sobre unha base pétrea elévase unha impoñente escultura con cruz e cuncha, custodiada polas figuras de dous peregrinos. O pedestal está ornamentado con distintos gravados que reproducen de forma iconográfica a visita do pontífice a Compostela. O monte do Gozo, reconvertido desde o Añou Santo Compostelán de 1993 en zona residencial para peregrinos e visitantes, así como en espazo de gozar e encontro, sitúa xa ao romeu no inicio do tramo urbano que o levará ás portas da catedral santiaguesa. Con Santiago ao alcance da vista, unha pista asfaltada bordea pola esquerda este complexo turístico do Monte do Gozo, que inclúe o albergue con más capacidade da ruta (400 prazas), diversas habitacións, un cámping e un restaurante e, tras entroncar cunhas escaleiras –que os ciclistas evitarán ao continuar por estrada-, alcanza o inicial barrio de San Lázaro.

Crúzase entón unha rotonda, que salva a autoestrada AP-9, e que achega aos fatigados peregrinos ao parque Camiño da Concordia, co que se lembra a concesión do premio Príncipe de Asturias 2004 á vía milenaria. Nesta zona axardinada se levantó también pórtaa itineris sancti Jacobi, escultura do artista compostelán Cándido Pazos coa que se trata de simbolizar que a porta do Camiño de Santiago xa se abre á cidade do Apóstol. Esta zona que atravesa o peregrino experimentó un gran crecemento nos últimos añvos.Nela localízanse o palacio de Congresos e Exposicións e diversos centros administrativos do Goberno galego, como a Dirección Xeral de Montes, que ocupa un dos edificios con más historia da contorna, o antigo hospital de San Lázaro (leprosería), rehabilitado no século XIX. Uns metros después, e tras adiantar diversos establecementos onde se pode comer a prezo módico, os romeus atoparseán coa capela de San Lázaro, de mediados do século XX. Proseguen entón pola propia avenida do Camiñou Francés, chamada así ao ser a porta de entrada da vía milenaria, e después de zigzaguear a través de varias curvas desembocan no barrio de Vos Concheiros, onde se situaban os postos que vendían as cunchas de vieira aos peregrinos recién chegados.

Esta tradición fixo que aos romeus también coñecéseselles popularmente na cidade como concheiros. En Santiago Tras ascender uns metros chégase a péqueaña praza de San Pedro, onde se levanta un cruceiro e desde onde xa se mostran ao camiñante as rúas empedradas e edificios monumentais do corazón do enclave. Báixase entón pola rúa de San Pedro, de asfaltado irregular, que reúne varios dos restaurantes e bares más populares e tradicionais da capital galega, e chégase á encrucillada da Porta do Camiñou, de significativo nome, unha das históricas entradas á antiga cidade amurallada. Unha vez superado este último paso, a ruta penétrase no casco histórico a través da rúa Casas Reais, onde antigamente situábase o gremio de cambiadores de moeda e na que os camiñantes descubrirán a impoñente capela das Ánimas, para desembocar, acto seguido, na praza de Cervantes, primeiro gran espazo histórico de encontro e comercio da cidade e sede ata finais do século XVIII do Concello. As torres da catedral álzanse majestuosas ante a orgullosa mirada dos romeus, que ven cumprida o seu peregrinación. Tan só restarllesá descender uns metros más pola rúa da Acibechería (lugar onde se concentraban os múltiples artesáns de o acibeche) e deixar a man dereita a impoñente fachada do antigo mosteiro de San Martiñou Pinario (séculos XVII-XVIII), que esconde un dos claustros más impresionantes de Galicia.

A catedral se sitúa xusto enfronte, á esquerda do camiñante, o cal, se segue a senda tradicional, deberá acceder ao templo por esta porta, a de A Acibechería, coñecida xa no Códi Calixtino como porta Francígena. Na actualidade son moitos, con todo, os romeus que optan por demorar uns pasos más a chegada. Atravesan o arco de baixada á praza do Obradoiro e enfróntanse desde allí á espectacular e desbordante fachada barroca do templo. Tan só durante os añvos santos os peregrinos deberán optar por entrar á basílica pola Porta Santa, situada na praza da Quintana, que permanece aberta só durante devanditos períodos. Fin do Camiño.

En bicicleta

Aínda que non conta con grandes dificultades orográficas, o percorrido deste tramo final pode resultar complicado para os ciclistas en algún tramo, como na empinada e rochosa subida desde Amenal ata Cimadevila. O Camiño supera pequeñválesvos e rívos e esta sucesión de subidas e baixadas endurece o percorrido e dificúltao tras unha épouca de fortes choivas. No carreiro que bordea o contorno do aeroporto compostelán de Lavacolla é posible que os ciclistas teñan que botar pé a terra ante a imposibilidade de seguir traxecto.