Saint Jean Pied de Port - Roncesvalles

Saint Jean Pied de Port-Roncesvalles

A etapa máis dura do Camiño Francés

Esta etapa pirenaica, xornada inaugural para moitos peregrinos, é, sen dúbida, a más dura e espectacular de todo o Camiño Francés. Ramplas esixentes e un continuado ascenso elevan aos camiñantes desde os 180 metros de Saint-Jean-Pied-de-Port ata os 1.430 metros de altitude que coroan os portos de Cize. Unha dureza que se ve compensada por grandiosas vistas e paraxes naturais de gran encanto, que non deixan indiferentes aos romeus. De feito, Saint-Jean-Pied-de-Port se sitúa como o segundo principal lugar de partida cara a Santiago. Como puntos a favor de iniciar percorrido neste enclave se sitúan o propio encanto desta localidade francesa –unha das más belas da andaina xacobea–, o majestuoso da subida pola antañou coñecida como ruta de Napoleón –foi por onde entraron as tropas galas para invadir España– e o xúbilo de cruzar a pé a fronteira.

No inverno, ou con condicións climatológicas adversas, recoméndase de forma encarecida tomar un carreiro alternativo que transcorre a menor altitude polo val de Valcarlos e que avanza ata Roncesvalles paralelo á estrada nacional. En ningún caso débese ser ousado nin desobedecer as recomendacións das autoridades, xa que nos últimos añcontabilizar novas mortes de camiñantes desorientados. Diversos establecementos hostaleiros permiten acurtar a xornada, á que se aconsella chegar equipados de forma conveniente e con certa preparación física. Salvadas todas estas precaucións, a recompensa visual é incuestionable. O itinerario deixa exhausto ao esforzado peregrino aínda que é digno de ser experimentado.

A etapa(26 kilómetros)

Un elevado número de peregrinos arrincan o seu longo camiñar cara a Santiago en Saint-Jean-Pied-de-Port (781 kilómetros a Santiago), unha bela localidade francesa bañada polo ríou Nive. Á súa importancia xacobea únese o feito de que poucos kilómetros antes sitúase Ostabat, o lugar no que conflúen tres das grandes vías que transitan polo territorio francés (as que parten de Lle Puy, de Limoges e de Tours).

Na Idade Media moitos romeus xa se xuntaban en Saint-Jean-Pied-de-Port para afrontar xuntos a dura subida e posterior baixada ata Roncesvalles. Tras cruzar a Porta de Santiago, patrimonio mundial da humanidade e entrada histórica dos peregrinos ao enclave, a senda abandona o lugar pola céntrica e comercial Rue d'Espagne para saír do antigo recinto amurallado pola porta do mesmo nome. Neste punto, quen opte por chegar a Roncesvalles pola variante de Valcarlos/Luzaide (ruta que transita por asfalto e ao longo de moitos kilómetros polo arcén, a pesar de que no inverno é a opción más recomendada) deberá virar á dereita mentres quen non dubide en afrontar o bela pero esixente subida deberá continuar pola esquerda para, acto seguido, tomar á dereita unha estrada local cunha pendente sen paliativos dun kilómetro de extensión. Este repecho xa se atopa señalizado como Route de Napoleon, ao ser también a senda seguida polas tropas napoleónicas para invadir España. Nestes primeiros metros, onde se alternan as señales francesas GR (en vermello e branco) coas amarelas, recoméndase afrontar os duros desniveis con calma. Será necesario dosificar forzas, xa que os primeiros 20,5 kilómetros son de continuado ascenso.

Para repoñer energías e, como unha alternativa para aqueles que prefiran durmir más preto da subida e evitar Saint-Jean-Pied-de-Port, neste inicio sucédense diversas casas e caserívos con oferta de camas e algún avituallamiento, como o queixo de cabra local. Más ascenso Tras outro tramo de pendente sostida, ante a que convén levar un ritmo razoable e sen présas, e sempre por asfalto, alcánzase o pequeñou núcleo de Huntto (19 kilómetros a Roncesvalles), onde moitos peregrinos fan o seu primeiro alto. Cunha fonte e un bar e almorzos desde as 6.30 horas, o enclave rural da granxa Ithurburia, también inclúe un albergue con sitio para 32 persoas e diversas camas. Pouco después deste paréntesis o percorrido abandona por primeira vez o asfalto e penétrase por unha pista. O itinerario evita así unha gran curva da estrada aínda que, a cambio, o camiñante afrontará, sobre un camiño sinuoso, outro esixente desnivel. No alto, e xa de novo por asfalto, podrá repoñer forzas nunha fonte e revivir cun panel indicativo a pasaxe do Códi Calixtino relativo a este primeiros oito kilómetros de ascenso. A panorámica que brinda este miradoiro compensa o esforzo.

"En territorio todavía de os vascos, o Camiño de Santiago pasa por un monte moi alto, denominado Port de Cize, ben por ser a porta de España ou porque por ese monte transpórtanse as mercancías dun país a outro. Ten oito millas de subida e outras oito de baixada: a súa altura, en efecto, é tanta que parece palpar o ceo coa súa propia man. Desde o seu cume pode verse o mar británico e occidental así como os confíns de tres rexións: Castela, Aragón e Francia" (Capítulo VII do libro V do Códi Calixtino).

Pouco después, e tras cubrir un terreo más chairo, chégase ao enclave hostaleiro do que depende devandito establecemento, o refuxio de Orisson (17,45 kilómetros a Roncesvalles), unha boa opción para quen queira partir a etapa ou facer outro descanso. Desde este punto, no que se especifica que non se pode acampar, e ata Roncesvalles non habrá novos emprazamentos con servizos. A paisaxe ábrese con impoñentes ondulaciones e vegetación alpina mentres o camiño continúao seu ascenso con regularidade durante case 4 kilómetros. Chégase entón a outra das paradas obrigatorias da etapa, a crista rochosa sobre a que se descansa a Virxe de Biakorri (13,18 kilómetros a Roncesvalles), protectora dos pastores da zona, e á que os camiñantes adornan con diversas pezas e recordos.

Desvíou a Roncesvalles

Pola mesma estrada, e entre prados alpinos nos que o vento impide escoitar o propio camiñar, déixase a man dereita o desvíou á pista de Arnegi (estrada que se deberá tomar se se quere enlazar coa variante que discorre por Valcarlos), para continuar durante pouco más de dous kilómetros ata o que é o segundo tramo por pista da xornada. Abandónase o asfalto xunto ao alentador fito de pedra que xa indica Roncesvaux/Orrega (9,5 kilómetros a Roncesvalles). O carreiro excede acto seguido a cruz Tribault e outro refuxio de pedra para ascender durante pouco más de 1 kilómetro ata o collado de Bentarte onde se sitúa a fonte de Roldán (8 kilómetros ata Roncesvalles), último punto de auga da etapa. Esta fonte lembra ao xeneral de Carlomagno derrotado nestas terras no século VIII. A través dunha pista que discorre por un hayedo e paralela ao enreixado de arame que actuaba como límite fronteirizo alcánzase o mojón que anuncia a entrada do itinerario en Navarra. O peregrino deberá estar atento ás indicacións dunha señao de madeira que o dirixe pola dereita cara a Roncesvalles. Resta pouco más de 1 kilómetro para chegar ao refuxio de Izandorre, construído como salvagarda para os camiñantes en apertos. Ante calquera emerxencia, un sistema de comunicacións os conectará co 112. Dous kilómetros después coróase o Collado Lepoeder (4,7 kilómetros ata Roncesvalles), situado a 1.430 metros, cota máxima da xornada. Desde este punto, e se a néboa non o impide, xa se pode visualizar a próxima e pequeña Roncesvalles.

Variante curta ou ruta asfaltada

O camiñante enfróntase entón a dúas opcións. Se elixe a variante da esquerda, case medio kilómetro más curta, chegará de forma directa, aínda que con fortes pendentes, ata o fin da etapa. A pesar de que está ben señalizada coas marcas GR, é necesario ter en conta que con néboa non é a opción más recomendada ante a posibilidade de perderse. Se se segue pola dereita, iniciarseá por unha pista asfaltada un anhelado descenso de 4 kilómetros que conduce ata o alto de Íañeta, onde a lenda sitúá Batalla de Roncesvalles que popularizó o Cantar de Roldán.

Na epopea épica da Chançon de Roland nárrase e mitifica a derrota que a retagarda do ejército carolingio sufrió no seu regreso a Francia tras unha expedición a Zaragoza. Esta gran primeira derrota de Carlomagno, na que falleció Roldán, o seu sobriño, conmovió á nación francesa. No lugar de Íañeta se levantó un monólito en recordo do héroe francés así como a moderna capela de San Salvador. Inaugurado en 1965, o templo lembra a existencia dun antigo mosteiro que daba asistencia desde o añou 1071 aos peregrinos medievais. Á etapa só réstalle un último esforzo. Os camiñantes deberán pasar xunto a un Centro de Migración de Aves, para, de novo entre haxas, descender polo fondo da vaguada e seguir o curso do ríou Otezul ata alcanzar a ansiada Roncesvalles. O primeiro edificio que lles sae ao camiño é o albergue de peregrinos.

A etapa en bicicleta ata Roncesvalles

Esta etapa, a más dura sen contemplacións, tan só é apta para os ciclistas más rodados. Aqueles non expertos que opten pola variante de maior altura é probable que empuxen a bici durante a maior parte das esixentes subidas. Por iso aconséllase –do mesmo xeito que para os camiñantes durante a épouca invernal– continuar ata Roncesvalles pola variante de Valcarlos que discorre durante o seu maior tramo por asfalto, xa sexa por estradas principais ou comarcais,  aínda que nalgúns kilómetros también penétrase por pistas. Esta opción xa se elixe á saída de Saint-Jean-Pied-de-Port, ao tomar á dereita a estrada que conduce a Luzaide / Valcarlos (D–933). Tras cubrir de forma rápida a primeira parte da etapa, os romeus acharán todo tipo de servizos nas belas localidades de Arnegi -onde destaca o paso do ríou e os seus dous frontóns- e na propia Valcarlos, onde podrán, mesmo, pernoitar nun albergue.

O nome desta localidade (Val de Carlos) evoca ineludiblemente ao emperador Carlo Magno, que acampó neste val no seu regreso a Francia mentres a súa retagarda era atacada en Roncesvalles. A igrexa parroquial do núcleo está dedicada a Santiago. Desde Valcarlos, os peregrinos percorren durante más de 8 kilómetros a transitada estrada N-135 –nalgúns tramos por arcén–, polo que se recomenda aumentar as precaucións. Pouco después, e xa por unha pista, afrontarán as pendentes con maior desnivel da etapa. No alto de Íañeta o percorrido enlaza coa primeira variante.