Los Arcos

Los Arcos ©Panoramio génessis

Cando o peregrino accede a Los Arcos contempla a ermida de San Sebastián, que serviu como capela ao contiguo hospital para peregrinos do século XIII Santa María de Roitegui. Este foi unha das tres hospedaxes coas que chegou contar a vila na Idade Media.

As outras dúas foron Santa Brígida e San Lázaro, esta última xa na recta de saída. O centro urbano do enclave é de trazo medieval, con longas rúas lonxitudinais conforme á liña do río. A ruta xacobea penetra no propio núcleo a partir da súa rúa Maior, á que asomaban hospitais e casas nobres (hoxe sucédense albergues e distintos servizos para camiñantes), que mostran a puxanza que chegou a ter o enclave no devir xacobeo.

Tras uns primeiros pasos por esta vía de casas blasonadas chégase a un cruzamento coa rúa Nicanor Pascual, un desvío que conducirá ao camiñante ao portal do Estanco, unha reliquia da antiga muralla medieval que pode datarse do século XIII.

O seu nome derívase de que na súa contorna se localizaba unha tenda co peixe fresco que se traía á vila e se depositaba alí. Se se prosegue pola rúa Guillermo Zubieta, paralela á rúa Maior (por onde continúa o trazado oficial) chégase ao convento das Madres Concepcionistas, que na súa orixe foi centro de estudos e pertenceu á orde dos capuchinos e que, na actualidade, está ocupado por relixiosas franciscanas de clausura.

O convento garda belas obras de arte, como dúas tallas barrocas. Xa de volta á rúa Maior, o camiñante adianta sucesivas casas con escudos nobiliarios. Se se colle pouco despois un desvío pola rúa Fueros, chégase ao Concello, de 1764, con escudo da vila, e, uns metros despois, ao portal do Diñeiro, cuxo nome pode deberse a que nas proximidades se localizaba a Primicia Parroquial, a casa onde os veciños entregaban un tributo para o mantemento do clero. Na próxima rúa do Medio sitúase, por outra banda, unha das antigas hospederías para peregrinos, cunha talla de Santiago.

O trazado oficial cobre, mentres tanto, o último tramo da rúa Maior e tras alcanzar a praza da Fruta vira cara á dereita para chegar á zona máis monumental. Atrás queda a rúa San Antón, a antiga xudaría. O camiñante chega á praza de Santa María, auténtico centro neurálxico da poboación.

O seu flanco sur está ocupado polo pórtico da igrexa parroquial, mentres que os restantes lados da praza acollen edificacións do século XVII con pórticos e arcos de medio punto. Nos baixos localízanse varios dos bares con máis vida do núcleo. A igrexa parroquial de Santa María é a principal xoia artística de Los Arcos, un monumental edificio ricamente decorado, construído e reformado entre os séculos XII e XVIII e que recolle un compendio de estilos, desde románico e gótico a plateresco, barroco ou neoclásico.

A súa portada plateresca do século XVI é un dos mellores exemplos do Renacemento navarro. Se o romeu chega ao lugar entre o 23 de abril e o 16 de agosto, e se o día está despexado, poderá comprobar como o sol ilumina á tardiña a cara da imaxe da Virxe, unha peculiaridade que, avanzado o Camiño Francés, os camiñantes volverán comprobar no templo de San Juan de Ortega (na provincia de Burgos).

Na igrexa navarra destacan, ademais, o retablo maior barroco do século XVII (presidido pola talla de Santa María de los Arcos, cuxa orixinal cor negra desapareceu nunha última restauración), o cadeirado do coro de estilo plateresco, o claustro tardogótico decorado con temas animais e vexetais e o belo órgano de 1760, un dos máis fastuosos de Navarra.

Los Arcos ©Panoramio Guizel J.c

Desde a Oficina de Turismo organízanse e realizan visitas guiadas á parroquia de Santa María e ao centro histórico do núcleo previa reserva. Abre ata finais de setembro de 12.00 a 14.00 e de 17.00 a 20.30 horas. No inverno abre aproximadamente media hora antes de cada misa. Tras esta visita, o trazado pasa por baixo do portal de Castilla (século XVII), que simula un arco de triunfo e co que se pecha a praza de Santa María. Era a porta principal de acceso á localidade fortificada e, para os que estaban dentro, o paso que os dirixía cara a Viana, a partir da que abandonaban Navarra.

A ponte do Lavadero, que daba acceso ao lavadoiro do lugar, permite aos peregrinos salvar o río Odrón, unha das canles criticadas por Aymeric Picaud no Códice Calixtino. “Pola vila denominada Os Arcos discorre unha corrente de auga mortífera”. Pasada a ponte, o camiñante achégase á contorna dos albergues e á Casa de Cultura Carmen Thyssen-Bornemisze (aberta de 10.00 a 13.30 e de 17.00 a 20.30 horas).

Inaugurada no 2000, acolle cursos e exposicións, algunhas de gran interese ao ceder Carmen Cervera parte dos seus fondos para mostras temporais. A relación da baronesa Thyssen cos Arcos débese a que os seus avós maternos residían alí e foi neste enclave onde pasou varios veráns da súa infancia. Ao abandonar Los Arcos divísase cara á esquerda do camiño a ermida de San Blas, antigo lazareto de peregrinos. Conserva a súa ábsida románica e restos de cadeirado medieval.

Desde karting a visita de adegas Nun aspecto lúdico, os peregrinos que teñan tempo libre en Los Arcos poden achegarse ata as piscinas municipais (948 640 711). Os máis aventureiros poden aproximarse ao Circuíto de Navarra de Velocidade, que conta cunha pista de karting aberta ao público.

Tamén poderán achegarse a algunha das catro adegas existentes no núcleo, que realizan visitas guiadas. Trátase da adega Valcarlos (948 640 806), Nuestra Señora del Romero , Bodega e Viñedos Alzania (607 214 279) e Bodega Fernández de Arcaya (948 640 811). Na contorna Habería na contorna de Los Arcos dúas visitas recomendables.

A primeira sería a da basílica de San Gregorio Ostiense, situada a 10 quilómetros do núcleo (pregúntese en Turismo polos autobuses que chegan ao lugar), un dos conxuntos máis sobresaíntes do barroco navarro. Para chegar a ela deberase tomar a estrada N-129 e o desvío cara a Sorlada. Do templo sorprende a súa presenza sobre un outeiro e a súa destacada portada, con gran ornamentación. Levantada en honra a san Gregorio, bispo de Ostia, posiblemente un dos primeiros peregrinos a Santiago e quen ordenou sacerdote a san Domingo da Calzada, nela consérvase unha reliquia do santo, o seu cranio, de quen se conta unha coñecida lenda sobre auga milagrosa que escorrenta as pragas dos campos.

Máis distanciado, ao redor de 18 quilómetros, sitúase o santuario de Nuestra Señora de Codés, ao resgardo da agreste serra de Codés. O conxunto, de gran beleza, inclúe o templo, coa súa monumental torre barroca, unha hospedería construída en 1614 (actualmente rehabilitada, con aloxamento, bar e restaurante) e o antigo palacio do Bispo de Calahorra.