Mestre Mateo: o que tes que saber sobre o escultor do Pórtico da Gloria

Santo dos Croques, tradicionalmente identificado co Mestre Mateo, imaxe de Wikimedia Commons

Ao remataren a nosa peregrinación e chegando á impresionante Catedral de Santiago, podemos visitar o Pórtico da Gloria. Este conxunto escultórico é obra do artista Mestre Mateo, a figura máis importante da historia da arte do Camiño de Santiago.

Por que ten tanta sona o Mestre Mateo?

Non se sabe onde comezou a formarse como arquitecto e escultor, pero chamou a atención do rei Fernando II de León cando era novo e este encargoulle a continuación das obras da Catedral de Santiago. Mateo fíxose cargo da obra en 1168, cando tiña entre 25 e 30 anos, con contrato vitalicio e o máis importante (dous marcos de prata á semana).

Aínda que esta obra mestra da arquitectura románica comezou tan nova, non se lle atribúen obras previas. Isto chama a atención, xa que o feito de ser contratado para un dos templos máis importantes do cristianismo, e nesas condicións, parece indicar que xa era moi recoñecido antes de asumir este traballo.

A vida do Mestre Mateo ante a Catedral de Santiago

De feito, pouco se sabe da súa vida anterior ao seu traballo na Catedral. Ao parecer, e sen ningunha evidencia histórica irrefutable, viaxou e traballou en Francia, cando se construían as primeiras catedrais góticas. Seguro que Mateo entrou na arquitectura traballando nas canteiras, coñecendo a fondo a pedra e os seus segredos para que non se desmoronara ao construír aquelas catedrais altas.

Esta formación no gótico francés encaixa nas súas contribucións posteriores á Catedral de Santiago, que se mesturan con outras máis propias do románico galego e do resto da Península. Algunhas referencias a el aparecen en documentos escritos. Ademais do contrato que asinou con Fernando II, unha talla dos linteis do Pórtico da Gloria menciónase a un "maxistre Matheus", e hai unha referencia a el como propietario duns terreos de Lugo.

A crenza popular recoñece a figura do “Santo dos Croques” como autorretrato do propio Mestre Mateo. Trátase dunha escultura axeonllada detrás do parteluz, que recibe ese nome polo costume de darlle un pequeno golpe na cabeza ao pasar por ela. En realidade, isto foi negado: non se identifica co Mestre Mateo, senón cun peregrino que venera o templo no que está a piques de entrar.

Pórtico da Gloria, imaxe de Wikimedia Commons

Mestre Mateo e a Catedral de Santiago

Cando comezou a dirección das obras da Catedral de Santiago, déuselle liberdade absoluta. Atribúenselle os tres tramos finais das naves principais, así como os seis últimos tramos das galerías e a fachada occidental do edificio. Esta última inclúe a cripta, a tribuna, a fachada (desaparecida e substituída pola actual do Obradoiro), as dúas torres que a flanqueaban e, por suposto, o famoso Pórtico da Gloria. Tamén construíu o coro de pedra, pero tampouco se conserva.

O Pórtico da Gloria foi, e segue sendo, un dos monumentos máis importantes da Idade Media e de toda a cristiandade. Foi restaurado, e recuperouse parte da policromía das figuras. Na súa estrutura tripartita represéntanse varias imaxes. No arco central destaca o Cristo resucitado e rodeado polos catro evanxelistas e polos 24 anciáns da Apocalipse. O arco esquerdo está dedicado ao Antigo Testamento e aos Xudeus, e o dereito representa o Novo Testamento e os Xentís.

Grazas aos seus deseños en arquitectura e escultura, agora podemos apreciar, oito séculos despois, o testemuño artístico que sintetiza as correntes artísticas galega e francesa do momento. A súa obra é a culminación da arte do Camiño de Santiago, e o broche perfecto a unha experiencia como a peregrinación a Compostela.