Belorado-Agés

Peregrinos a su paso hacia Villambistia

Esta etapa, cualificada como de media montaña, divídese en dúas partes ben diferenciadas. A primeira, que atravesa pequenos enclaves con servizos, serve de toma de contacto e de adestramento para o posterior ascenso que se iniciará en Villafranca de Montes de Oca, con ramplas duras aínda que de escasa lonxitude. Nesta localidade recoméndase aos peregrinos avituallarse xa que se enfrontan a más de 12 kilómetros sen ningún servizo nin case fontes de auga potable.

Os antigamente temidos montes de Oca conducen aos camiñantes por pistas de terra, e a través dunha solitaria travesía, ata San Juan de Ortega, pequeñou enclave xacobeo con albergue e igrexa románica. A pesar de que moitos peregrinos finalizan aquí a etapa, o maior número de servizos cos que conta Agés anima a moitos romeus para cubrir os tres kilómetros que restan ata esa localidade.

A etapa (29,5 kilómetros)

A xornada arrinca en Belorado (543 kilómetros ata Santiago), pobo de clara industria peletera ao que os camiñantes din adiós después de afrontar outro perigoso cruzamento coa N-120, señalizado pero sen paso de peóns. Tras salvar o ríou Tirón por unha ponte de madeira, o carreiro prosegue paralelo á estrada nacional, deixando o asfalto á dereita. Continúa de esta forma ata chegar a unha sede da Cruz Vermella e a unha gasolineira desde onde arrinca outro carreiro, primeiro asfaltado e después de terra, que conduce aos peregrinos ata Tosantos (24,9 kilómetros ata Agés), a primeira localidade da etapa.

Después de deixar á dereita unhas naves e tras pasar por diante dun merendero con fonte e grellas, cuxa sombra servirá de axuda no verán, o percorrido xa se penetra no mencionado enclave. Desde este núcleo, con albergue, bar e fonte, se podrá apreciar sobre un promontorio a ermida da Virxe da Peña, escavada na equitaciónña. Tras abandonar o pobo, os camiñantes deberán seguir por unha pista a man esquerda que lles conducirá, nun breve paseo,ata Villambistia (22,8 kilómetros ata Agés), segundo alto no Camiño. Allí álzase a igrexa de San Esteban, do século XVII.

No pobo, que conta cun albergue, unha lenda atribúe poderes á auga que mana da fonte de catro caños (de auga non potable). Xusto enfronte áchase, nun parque infantil, unha fonte da que sí pódese beber. Según a historia, para recuperar a vitalidade e abandonar o cansazo os camiñantes deberán remojar a cabeza nela.

Chegando a Espinosa do Camiño

O itinerario abandona esta aldea, e tras unha pequeña subida, chega a outro cruzamento coa N-120, de certo perigo ante a escasa visibilidade e o seu emprazamento nun cambio de rasante. O Camiño discorre entón pola marxe dereita da calzada entre anuncios de establecementos hostaleiros que xa avisan da chegada a Espinosa del Camino (20,7 kilómetros ata Agés), a terceira localidade da xornada.

Neste lugar os peregrinos máis madrugadores acharán locais abertos para almorzar desde as 7.00 horas, así como unha fonte con auga potable. También levántase sobre un antigo caserón o albergue privado La Campana. Neste último, rexentado por José Mir, atópase unha curiosa colección de soldaditos de chumbo e de réplicas das espadas más famosas da historia. Este catalán se enamoró do Camiño e no 2005 decidió deixalo todo para establecerse aos pés dos montes de Oca. Desde fai un añou busca a retirada e ten a propiedade en venda. 

O percorrido segue entón por unha pista que salva unha pequeña outeiro ata chegar ás ruínas do mosteiro mozárabe de San Félix, onde a tradición sitúaos restos mortais do conde Diego Rodríguez Porcelos, fundador de Burgos. Tras chegar a un novo cruzamento coa nacional e evitalo grazas a un estreito carreiro que circula paralelo á estrada pola súa marxe dereita, o itinerario xa se penetra en Villafranca de Montes de Oca (17,7 kilómetros ata Agés), un dos fitos xacobeos da xornada, onde se recomenda aos peregrinos avituallarse convenientemente, xa que restan más de 12 kilómetros e unha continuada subida ata chegar a San Juan de Ortega, o próximo enclave con servizos.

Nun alto antes do ascenso, moitos romeros visitan a igrexa de Santiago o Maior (finais do século XVI), onde se garda unha talla barroca do apóstol e unha pila bautismal realizada cunha cuncha natural de grandes dimensións. Tras deixar o templo á esquerda (no que se destaca que no lugar non se pode acampar), xa arrinca a empinada subida, onde se sitúao que durante séculos foi hospital de peregrinos da Raíña ou de San Antonio Abad. Esta institución, fundada en 1380 pola raíña de Castela Juana Manuel, aún sobrevive a pesar das reformas. Na actualidade é un hotel (San Antón) que ofrece aos romeus un menú de peregrinos.

Agés

Lexendarios montes de Oca

Salvado este establecemento, o percorrido enfila cara aos montes de Oca, unhas paraxes lendarias, evocadores e moi temidos durante a Idade Media ante a continua presenza de bandoleiros que, amparados nos densos bosques circundantes, asaltaban aos peregrinos. O Códi Calixtino refírese a esta paraxe como Nemus Oque.

Hoxe, en cambio, a soidade e o silencio son os que presiden esta camiñada que presenta aos romeus unha contorna de gran beleza, situado no extremo noroccidental do Sistema Ibérico e división natural entre as concas do Ebro e do Douro. Dehesas de haxas e extensas masas de carballo rebollo, xunto a enebros e fresnos, serven de amparo a multitude de animais, como corzos, jabalíé ou gatos monteses.

A subida iníciase a partir dun empinado e estreito carreiro pedregoso que se modera de forma gradual no seu avance. Aún así, a esixencia non se rebaixará ata pouco más de 1,5 kilómetros después, cando se alcanza un merendero e un miradoiro sobre as serras de San Millán e a Demanda. No lugar también se sitúá fonte de Mojapán, de auga non tratada.

Tras seguir a pista forestal e gañar aos poucos altitude, o carreiro chega ata un repetidor e, pouco después, a un monumento levantado en homenaxe aos caídous na Guerra Civil. Dúas fortes ramplas, unha de baixada e unha posterior de 100 metros de subida, pondrán a proba as forzas dos camiñantes más esixidos. Entremedias, e por un pequeñou ponte, sálvase a canle do ríou Carratón. Tras este duro repecho, os peregrinos continúan o ascenso, agora xa con desniveis moderados, ata o Alto da Pedraja (1.150 metros), o punto más elevado da xornada.

No inverno o fríou do cume pode pasar factura a algún camiñante. Pola contra, e nos longos tramos con ausencia de árboles, o sol estival también pode converterse nun claro inimigo. Como outra dificultade da xornada habrá que destacar a ausencia de indicacións kilométricas, o que pode levar a confusión sobre o que resta de etapa.

O milagre da luz

As pistas de grava miúda dan paso a unha ancha pista forestal rodeada de bosques de carballo e piñeiro de repoblación pola que se chega, nun suave descenso, a San Juan de Ortega (4,5 kilómetros ata Agés), outro dos enclaves xacobeos da xornada. Este santo (1080) se convirtió en colaborador de santo Domingo e se entregó durante a súa vida á tarefa de axudar aos peregrinos coa construcción de diversas calzadas e pontes. A súa principal obra se sitúa, con todo, nesta aldea coa construcción dunha igrexa dedicada a san Nicolás de Bari (século XII) e un pequeñou mosteiro.

No enclave os camiñantes podrán visitar o sepulcro do santo e contemplar, tan só dous días ao ano (nos equinoccios de primavera e otoñou) o coñecido como milagre da luz. Un raio de sol poñente introdúcese por unha ventá e incide nítidamente sobre un capitel románico no que aparece esculpida unha bela representación da Anunciación da Virxe.

Á saída de San Juan de Ortega, tras un breve tramo por asfalto, chégase a un cruzamento repleto de señalizaciones no que destaca unha gran cruz de madeira. Para chegar a Agés hai que introducirse nun camiño de terra que atravesa un piñeiral rico en cogomelos. A recolección destes fungos está regulada, e só permítese a aqueles que conten cunha licenza local. Coa desaparición dos piñeiros descóbrense unhas magníficas vistas dos campos burgaleses. Non hai pérdida. Nin un só cruzamento que poida levar á confusión. Polo si ou polo non, os contados árboles que se atopan aos pés do Camiño locen unha frecha amarela no seu tronco.

O terreo ata Agés é moi cómodo salvo un pequeno tobogán ao final do traxecto, no que volven facer acto de presenza as pedras soltas.

En bicicleta

Esta xornada non supondrá un maior problema para os ciclistas. Tan só os duros e pedregosos repechos que arrincan tras a igrexa de Villafranca de Montes de Oca e o tobogán de baixada e subida que sucede á homenaxe aos caídous en 1936 pode esixirlles un esforzo maior. Neste duro tramo a óptica desde a bicicleta pode resultar rechamante. Eles afrontarán a gran velocidade o descenso e aproximarseán ao repecho seguinte, mentres os camiñantes sofren para coroar o posterior ascenso.

No suave carreiro que sucede ao alto da Pedraja, e tras unha época de fortes choivas, o terreo embarrado pode complicar a travesía. Con climatoloxía adversa outra opción para liquidar os tramos más complicados é continuar o ascenso desde Villafranca pola N-120 ata alcanzar un merendeiro dende onde un desvío á dereita levará aos ciclistas ata unha pequena ermida e ata o empalme coa ruta milenaria.