Burgos-Hontanas

Bajada hacia Hontanas

Nesta longa etapa, que moitos peregrinos acurtan cunha parada en Hornillos del Camino, a principal dificultade á que se enfrontan os romeus é o clima. No verán a completa ausencia de sombras obrigará aos camiñantes para madrugar para protexerse do implacable sol. No inverno, pola contra, as baixas temperaturas da meseta conseguirán que nin os peregrinos entren en calor después de 30 kilómetros.

A xornada arrinca cunha bela despedida de Burgos e con varios desconcertantes pasos inferiores e superiores sobre vías de comunicación. A partir de Tardajos, a localidade intermedia con más servizos, sucédense pistas despobladas que conducen aos peóns ata núcleos medievais onde descubrirán albergues con sabor propio e tradicións xacobeas recuperadas. En Rabé das Calzadas arrinca sen paliativos a dura e árida meseta.

O romeu continuará camiño en solitario e tan só acompañado da súa sombra (e, por fortuna, das decenas de peregrinos que o acompañarán na xornada). En todas as localidades polas que transitan acharán servizos para acougar a súa sede. Aún así, e a pesar da existencia de fontes, convén encher a cantimplora antes de afrontar os tramos Rabé-Hornillos e Hornillos-Hontanas.

A etapa (32 kilómetros)

A saída de Burgos (491 kilómetros a Santiago), moito más agradecida que a súa entrada, cubrirseá de forma rápida a través dun agradable paseo, que permitirá ao peregrino coñecer evocacións xacobeas e pegadas da milenaria peregrinación. O Camiño abandona a antiga cidade amurallada polo arco mudéjar de San Martín para enfilar as rúas do Emperador e de Villalón e descender ata a ponte de Malatos (leprosos), que cruza o ríou Arlanzón e en cuxo contorna se situaban a maioría de os hospitais para peregrinos.

Foi tanta a influencia da ruta na configuración urbana da cidade que o seu plano actual ha conservado con exactitude o trazado histórico da mesma. Polo sombreado parque do Parral o romeu localiza a capela de San Amaro e o hospital do Rey, hoxe sede da Universidade de Burgos e antañou unha das institucións hospitalarias más destacadas de todo o Camiño de Santiago. Fundado polo rei Alfonso VIII en favor dos peregrinos, en él destaca a plateresca porta de Romeus que dá acceso ao patio principal, presidido por unha imaxe do Apóstol.

A paso lixeiro, e a través dun paseo que discorre en paralelo á N-120, o camiñante atravesa baixo a vía férrea e continúa recto ata chegar a unha rotonda, que cruza, para continuar, xa pola marxe dereita e a través dun carril-bici, por diante de dúas facultades. Chega así a un desvíou cara á dereita que indica «Os Guindales». Tras tomalo e proseguir pola rúa Benito Pérez Galdós, alcánzase un viveiro forestal, desde onde o trazado di adiós polo momento ao asfalto e avanza recto por pista.

Primeira parada, Tardajos Tras este intervalo, o romeu pasa por diante dunha pequeña ermida e dun parque infantil con fonte e chega a unha rotonda, que deberá coller cara á dereita para desviarse, uns metros después, cara á esquerda por un carreiro que se aproxima ata Villalbilla, localidade non situada na ruta pero que pode servir de axuda a algún camiñante esgotado. No núcleo, con panadería, farmacia e caixeiro, localízanse un restaurante, dous hostais e unha pensión. Pero, como se anticipaba, a vía non accede a este enclave. A pista pola que transitan os peregrinos condúceos ata un túnel que salva un paso ferroviario do AVE (Alta Velocidade Españonda) para virar á esquerda e proseguir trazado por unha pista que conduce ata un paso elevado sobre a autovía de circunvalación.

O camiñante percorre este tramo e, no seguinte cruzamento, xira de novo á esquerda e continúa por un carreiro que discorre en paralelo á autovía. Pouco después, pasa por baixo do viaduto do Arlanzón, deixando este ríou a man dereita. Tras un leve ascenso no que a pista se torna en grava miúda, chégase a un perigoso cruzamento coa N-120. Aínda que señalizado, non conta con paso de peóns. O camiñante atravésao, salva o ríou por asfalto a través do coñecido como ponte do Arcebispo e prosegue en paralelo á nacional pola súa marxe esquerda.

Avanzado un kilómetro, a ruta distánciase un pouco más da estrada ata chegar ao primeiro alto da xornada, Tardajos (21,3 kilómetros a Tardajos). Este pobo de orixe romana, construído sobre unha antiga calzada, recibe aos viaxeiros cun elegante cruceiro do século XVIII. Se xa na Idade Media contó cun hospital para peregrinos, na actualidade ofrece todo tipo de servizos aos romeus.

Un cruzamento de vías romanas A vía, ben señalizada, penétrase no pobo pola súa rúa Maior. Atravésao e despídese de él baixo un tendido de alta tensión. De novo por asfalto e sen arcén, unha señao recomenda aos peregrinos circular pola marxe esquerda da estrada. Chégase entón a unha ponte sobre o Urbel, ríou inquieto e de caudal inestable que antañou alagaba os terreos circundantes. Este factor parece ser a orixe dun devandito popular repetido na zona: De Rabé (seguinte pobo) a Tardajos, non che faltarán traballos. De Tardajos a Rabé, libéranos Domine.

A rápida travesía, que discorre entre campos e unha fileira de chopos, converte os escasos dous kilómetros que separan ambos os núcleos nun percorrido apracible. Pronto se descobre Rabé das Calzadas (18,9 kilómetros a Hontanas), unha pequeña vila cuxo sobrenome -«das Calzadas»- parece proceder das vías romanas que cruzaron o término municipal, entre elas, a Vía Quinta que uníás cidades de Clunia e Sahagún.

Numerosos estudos avalan que a cidade romana de Deobrígula (cidade dos deuses) estivo situada neste término. Ao núcleo, que en épouca medieval también contaba cun castelo, accédese pola rúa de Santa Mariña, que avanza cara á praza Francisco Ribeiras. É aquí, neste punto, onde os romeus acharán un dos albergues más auténticos do Camiño ao imbuírse os seus impulsores do espíritu de acollida dos hospitaleros de antañou.

O burgalés Félix e a francesa Michèlle, veteranos romeus, reciben cada díá oito peregrinos, aos que atenden con mimo, tanto no trato persoal como no do coidado dos problemas más comúns (como tendinites ou bochas). Dentro do seu albergue (Santa Mariña e Santiago), levantaron además un auténtico Museo do Camiño, no que expoñen múltiples recordos das súas propias experiencias xacobeas. Baixo uns elevados teitos gárdanse figuras, mapas das distintas rutas, cunchas, frechas ou sucesivas imáxenes. É nesta sala, además, onde también ofíciase misa.

Esta parella, que llegó a coñecer a Oías Valiña -gran impulsor da recuperación da vía xacobea en Galicia e promotor das señales amarelas que o guían-, non dudó en emprender nos 90 a señalización do Camiño do Ebro, desde Zaragoza a Logroñou, nin en levantar varias das cruces do trazado burgalés.  Tras o alto na praza, xunto á que se localizan varios dos servizos do enclave, como outro albergue privado, o peregrino continúa por a rúa Baldomero Pampliega e di adiós ao núcleo después de deixar a man esquerda un cemiterio e a ermida de Nosa Señora do Mosteiro.

Tardajos

Hornillos recupera a tradición

Acto seguido disponse a afrontar, xa sen paliativos, a meseta castelá. A partir de agora o camiñante comeza a difícil travesía por os solitarios páramos que caracterizan a paisaxe da comarca. No verán, e baixo un sol implacable, os viaxeiros avanzarán rodeados únicamente de cultivos de cereal.

Tras a saída de Rabé a vía entronca cun camiño rural que arrinca en lixeiro ascenso. Tres kilómetros después os peregrinos poden saciar a súa sede na fonte de Praotorre, onde también acondicionouse un área de descanso. Alcanzada a cota máxima do páramo, pola que se avanza un treito, de súpeto iníciase un brusco descenso, pola costa de Matamulos, ata o val do ríou Hormazuelas, desde onde xa se aprecia o alongado caseríou de Hornillos del Camino (12,1 kilómetros a Hontanas).

Por asfalto, e tras coller un desvíou cara á dereita onde se le un cartel indicativo da localidade, unha señao recomenda aos peóns continuar camiño pola marxe esquerda da calzada. Atravésase unha ponte e chégase a este novo enclave, un claro exemplo de pobo–camiño que contó antañou con varios hospitais para peregrinos, dos cales tan só consérvase na actualidade o do Santo Espíritu.

O nome do núcleo procede de Forniellos, é dicir, pequeñvos fornos, dedicados á alfarería e obtención de yesos. Este lugar conta cun apartado especial dentro do moderno rexurdir das peregrinacións. Foi allí, en 1990, onde se comenzó a escribir unha nova página da hospitalidade voluntaria xacobea.

A catalá Lourdes Lluch, después de cubrir a ruta, quixo devolver ao Camiño algo que había recibido ao longo da súa experiencia xacobea, un estilo de acollida cálido. Por iso non dudó en investir as súas vacacións servindo e dando axuda aos propios romeus. Alquiló unha casa en Hornillos e, sen sabelo, volvió a impulsar un costume de antañou, a daquelas persoas que se dedicaban a acoller a peregrinos. A iniciativa, que tivo eco en varias publicacións xacobeas, animó a outros antigos camiñantes a dedicar parte do seu tempo libre atendendo refuxios do Camiño.

Este movemento, en constante crecemento, coordínase desde ese añou a través das distintas federacións ou asociacións de amigos do Camiño.

San Bol, antes de Hontanas

A esta longa etapa réstanlle aún 10 kilómetros polo que se aconsella facer altos progresivos. O camiño que sae de Hornillos aseméllase ao que lle precedió, con tramos ásperos e sen más compañía que a propia sombra do camiñante. Tan só os sucesivos montícus de pedras que lle escoltan desde os bordos das pedregosas pistas animan e dinamizan a súa deambular pola árida meseta.

Percorridos más de 5 kilómetros e tras un leve ascenso e posterior descenso, chégase a unha cruz desde onde xa se aprecia San Bol, outro de péqueosñvos lugares que non se haxan estritamente no Camiño pero que poden auxiliar a algún peregrino sediento ou famento. O núcleo, ao que se chegará tras coller un desvíou á esquerda e percorrer preto de 250 metros, conta con albergue municipal e unha fonte. Antañou foi un típico enclave xacobeo que perteneció á orde de San Antón.

O Camiño, con todo, avanza de fronte e en ascenso sobre unha pista moi rochosa, que pode dificultar o paso aos ciclistas. Crúzase unha estrada sen paso de peóns e discórrese con rapidez sobre un terreo más brando co único obxectivo de chegar a Hontanas. Esta localidade, oculta no val ata o último momento, alcánzase tras cubrir un sinxelo aínda que estreito descenso que desemboca na súa rúa principal, chea de servizos. Toca facer un alto e descansar.

En bicicleta

Esta xornada non supondrá un maior problema para os ciclistas. Na saída de Burgos os bicigrinos contarán, mesmo, en algún tramo con carril-bici.

Os carreiros más complicados atravesarseán na última parte da etapa, nos kilómetros que preceden a Hontanas, nos que a travesía discorre por un terreo moi rochoso. O desnivel é case insignificante.

Entre a localidade de saída (Burgos áchase a 866 metros de altitude) e a de chegada (Hontanas está a 870 metros) hai 4 metros de diferenza.