Foncebadón-Ponferrada

Tras El Acebo se endurece la bajada

A incipiente subida coa que finalizó a anterior etapa mantense firme no inicio desta dura xornada na que os camiñantes chegarán a un dos teitos do Camiño Francés. A cruz de Ferro, con toda a súa simbología, os espera e incítaos a continuar con ese lendario costume de depositar unha pedra na súa base para lograr protección durante o itinerario. Tras coroar o monte Irago e admirar o cambio drástico de paisaxe, desde as extensas chairas da meseta a estes montes de copiosa vegetación, iníciase un rigoroso, abrupto e empinado descenso, nalgúns tramos de vértigo, que prolóngase durante case 15 kilómetros pola vertente berciana dos montes de Lleón e que pon a proba a resistencia muscular dos romeus.

Os belos pobos intermedios, dos que algúns tan só mantéñense con vida grazas ao Camiño, ofrecen a infraestrutura necesaria para atender aos peregrinos. O encantador núcleo de Molinaseca pode, mesmo, ser ideóneo como fin de etapa para aqueles romeus que escapen dos centros urbanos. O último tramo da xornada se hará a partir dun falso chairo que conduce aos viaxeiros case nun paseo ata Ponferrada.

A etapa (27,9 kilómetros)

Esta bela etapa de equitaciónña, de certa dureza, arrinca en Foncebadón (234 kilómetros a Santiago), ese pobo que comenzó a quedar deshabitado na década dos 60 e que tan só experimentó un certo rexurdir co recente éxito da ruta xacobea. De feito, a partida faise a través do que queda do empedrado da súa rúa Real, onde se sitúan os tres albergues actuais e a súa igrexa parroquial, dedicada a santa María Magdalena.

O camiñante deixa a man esquerda as ruínas dun santuario e continúa por un carreiro pedregoso que discorre cara á esquerda pola ladeira dunha serra. Aos poucos, e case sen darse conta, gaña altitude ata entroncar, preto dun kilómetro después, coa LLE-142, a estrada que serve de vía principal aos ciclistas desde a súa saída de Foncebadón.  Os camiñantes cruzan o asfalto e continúan carreiro, por un falso chairo e rodeados de brezos, ata a cruz de Ferro (25,6 kilómetros a Ponferrada), un dos lugares más emblemáticos da ruta xacobea.

Situado a 1.504 metros de altitude, trátase posiblemente do monumento más sinxelo e sentido de toda a vía, formado por un poste de madeira duns cinco metros de alto coroado por unha cruz de ferro, réplica (de 1976) da orixinal conservada no Museo dos Camiños de Astorga. O monumento puido ser colocado no lugar polo eremita de orixe francés Gaucelmo, contemporáneo de personalidades tan relacionadas coa vía como santo Domingo da Calzada, san Juan de Ortega ou san Lesmes de Burgos. Gaucelmo dedicó a súa vida para axudar aos peregrinos a franquear o difícil paso polo alto de Foncebadón e posiblemente levantó esta cruz para señalar o camiño cando as neves do inverno ocúltano á vista dos camiñantes.

A cruz álzase nun lugar onde os romanos habían situado un altar ao deus Mercurio, protector dos camiños. O enclave é coñecido polo antigo costume dos segadores galegos, dos arrieros casteláns e de todos os romeus de lanzar unha pedra (traídá, en ocasións, do seu lugar de orixe) á súa base para lograr protección durante o difícil itinerario. Así, a cruz se acha sostida por decenas de pedras acumuladas durante séculos. Moitos peregrinos actuais tampouco se privan de secundar o costume. O Centro Galego de Ponferrada levantó en 1982 detrás da cruz unha capela dedicada a Santiago. También no lugar pódese contemplar o coñecido como reloxo analemático (un tipo de reloxo solar) do Peregrino, inaugurado no 2007, cuxas instrucións para saber cómo ler a hora áchanse en castelán, inglés, francés e alemán.

Esta parada inescusable serve también aos peregrinos como auténtico miradoiro do itinerario xa percorrido e do que se aveciña. Como punto de referencia destaca o monte Teleno, cos seus más de 2.100 metros de altura, dominador dunha serra que o camiñante xa abandona. O cambio da paisaxe tras esta subida ao monte Irago é espectacular. Hai pouco más de 20 kilómetros o peregrino aún enfilaba a extensa meseta castelá. Albergue templario de Manxarín O camiñante prosegue por un carreiro paralelo á LLE-142, de bo firme e polo que se inicia un imperceptible descenso.

Tras exceder outra sinxela cruz, o camiño estréitase e afástase un pouco más do asfalto nun avance que transcorre sen maiores incidencias. O carreiro desemboca no asfalto xusto á entrada de Manxarín (23,2 kilómetros a Ponferrada), minúsculo e abandonado enclave de equitaciónña que contaba antañou cun hospital para peregrinos e onde se localiza na actualidade uno dos albergues más peculiares e coñecidos da ruta francesa. Trátase do refuxio Os Templarios, xestionado por Tomás Martínez, un hospitalero e antigo peregrino que asegura sentir a chamada templaria durante unha estancia en Ponferrada.

Tras dicir adiós ao refuxio, os romeus proseguen durante un pequeñou tramo por asfalto e, acto seguido, continúan por un carreiro paralelo que discorre pola súa marxe esquerda. Metros después este estréitase e enfila un descenso e posterior repecho sobre unha vía con curvas afastada da estrada e na que, en ocasións, os romeus acharán xunto a un banco un posto con botellos de auga onde deixar un donativo.

Arrinca o duro descenso

Tras chegar de novo á altura do asfalto, e sempre con prodixiosas vistas sobre os montes do Bierzo, os peregrinos enfilan unha pista en dirección a unha base militar abandonada, cuxas antenas servirán como punto de referencia. Tras coroar o monte Irago cos seus 1.515 metros de altitude, teito do Camiño Francés (salvo para aqueles peregrinos que inicien o seu percorrido en Somport, cuxa cima alcanza os 1.630 metros de altura), os romeus inician, a través de senllas pedregosas con considerables bloques de pedras e estreitos pasos, un descenso de vértigo co que, iso sí, logran atallar a distancia kilométrica ata o seguinte alto. Os ciclistas menos preparados deben absterse de seguir esta ví,a xa que nos seus fortes pendentes contabilizouse más dun accidente.

A vía aproxímase ao Acivro (16,2 kilómetros a Ponferrada), primeiro dos pobos da comarca do Bierzo na ruta. Á súa entrada, un cruceiro e a ermida de San Roque parecen saudar ao viaxeiro, que podrá saciar a súa sede na coñecida fonte da Troita. O pasado xacobeo deste enclave, de histórico servizo aos camiñantes, fixo aos seus veciños merecedores de certos privilexios. Hai investigadores que avalan que os seus habitantes estaban exentos de pagar tributos a cambio de colocar 800 estacas que marcasen a ruta e axudasen aos romeus a non perderse. Antañou houbo no lugar un hospital para peregrinos, hoxe desaparecido.

O encantador enclave de equitaciónña, onde xa predominan os tellados de lousa e os balcóns de madeira, esténdese ao longo da súa rúa-camiño con abundante oferta para camiñantes (un albergue de grandes dimensións de recente construcción aumentará de forma destacada as prazas dispoñibles). Tras descender por ela, e deixar a man esquerda a ermida de San Miguel, en cuxo interior se garda unha escultura en pedra policromada asignada a Santiago e que porta unha túnica decorada con flores de lis, chégase a outro dos lugares más fotografados. Trátase do sinxelo monumento a Heinrich Krause, consistente nunha bicicleta entrelazada cun bordón e cabaza, erixido sobre un pedestal de pedra en 1988 e co que se lembra a un ciclista alemán falecido nestas terras mentres peregrinaba a Santiago.

Á saída do enclave déixase a man esquerda o desvíou que conduce a Compludo e á súa famosa herrería, excelentemente restaurada e monumento nacional desde 1968. Os ciclistas ou os camiñantes pouco esixidos que se queiran achegar ata ela deberán percorrer cinco sinuosos e pendentes kilómetros e proseguir después uns minutos por un carreiro á beira dun arroio. Pero a vía xacobea segue de fronte por asfalto axudada en ocasións por un estrechísimo carreiro paralelo que discorre pola súa marxe esquerda. Descéndese de forma veloz ata unha gran curva que describe a estrada e desde onde parte un desvíou cara á esquerda que levará aos camiñantes ata o seguinte alto.

Na estrada xa se indica aos ciclistas que deben continuar pola LLE-142 ante as incomodidades de proseguir por este carreiro de pedra e terra que deixa aos romeus, tras unha estreita entrada, na rúa Real que atravesa Rega de Ambrós (12,4 kilómetros a Ponferrada). O trazado, que se guía por o alongado pobo a partir das señales amarelas situadas nas casas, pasa xunto á praza de San Sebastián, onde se localiza a propia ermida de San Sebastián, o albergue e unha fonte, e continúa por a rúa Camiño de Santiago. É aquí, e a partir dun brusco cambio de firme, onde un carreiro sombríou despide ao peregrino do enclave e penétralle nun ameno e belo descenso no que as lajas de lousa e algunhas rocas de considerables dimensións poden complicar o tránsito a algún camiñante.

Hai que ter en conta que tras unha épouca de fortes choivas este itinerario pode resultar moi esvaradío. A vía leva ao romeu á contorna do pequeñou arroio Prado, onde o trazado pode acharse enfangado, para continuar, xa a partir dunha pista de terra de bo firme e entre abundante vegetación, ata un belo bosque de casteñvos centenarios que simula un miradoiro sobre os montes de ao redor. Co ruído da estrada pola dereita, e guiado por señales que se marcan nas rocas, o romeu chega a unha intersección coa LLE-142.

Pasa xunto ao mesón O jardín de Anduriña e penétrase, xa pola marxe dereita da calzada, por outra pista de terra que progresa en paralelo ás líneas de alta tensión ata que chega ata un dos seus postes e elixe o camiño da esquerda. A baixada tórnase de novo complicada e tortuosa, con zonas de lajas soltas que dificultan o camiñar. De lonxe, para o seu consolo, xa se empeza a albiscar Ponferrada. O peregrino descendeu desde o más elevado dos emblemáticos montes de Lleón e accede ao val do Bierzo, por onde continúa en chairo tras unha forte baixada e tras o paso dun pequeñou arroio.

A partir dun camiño que discorre polo bordo dun barranco, e después de trazar varias curvas e entre o intenso aroma da xara, también comézanse a distinguir os tellados de Molinaseca e, allá no fondo, a LLE-142, por onde proseguen os ciclistas. Tras outra forte baixada, déixase a man esquerda un desvíou que conduce á estrada pero que o peregrino evita para proseguir de fronte por un carreiro indicado no chan cunha frecha formada con pedras. Pásase unha cruz e, acto seguido, sí desembócase no asfalto.

Xa pola beirarrúa, o camiñante déixase levar pola pendente ata a inmediata entrada a Molinaseca (7,7 kilómetros a Ponferrada), encantadora localidade coñecida como oasis no Camiño. No seu inicial santuario das Angustias, as portas tiveron que ser protexidas con chapas de ferro porque en tempos pasados devotos e peregrinos levábanas en pequeñas achas como reliquia. A vía salva o ríou Meruelo a través do belo e medieval ponte dos Peregrinos, que mete de cheo aos romeus na rúa Real, coas súas casas blasonadas de escudos e flores. Nesta vía, convertida en arteria principal da localidade, os camiñantes acharán todo tipo de servizos.

Chegada a Ponferrada

A ruta despídese desta vila que sumó na Idade Media varios hospitais e acogió a poboadores francos e judívola través das anchas rúas Manuel Fraga Iribarne e Pisón. Tras exceder nun prolongado avance rectilíneo sucesivos establecementos hostaleiros e albergues, báixase xunto a unha pista de tenis para enlazar cunha vía que prosegue pola parte traseira dunhas casas e dunha fábrica de embutidos. Tras cambiar a senda de terra, regrésase pouco después á LLE-142 para tomar cara á esquerda un desvíou que entronca cun carreiro de grava miúda e certas fochas. Nun cruzamento posterior volve optar pola esquerda para proseguir en descenso e entre curvas cara a Campo (3,6 kilómetros a Ponferrada). Nunha delas se levantó unha cruz en recordo dun peregrino falecido no 2005. Tras outro suave repecho se baixa ata esta localidade, antesala de Ponferrada e onde existiron algunhas hospederías ata a primeira metade do século XX.

Na actualidade o romeu pode comer nalgún dos mesóns do lugar e visitar tanto unha fonte subterránea de orixe romana (para chegar a ela habrá que desviarse da ruta cara á dereita) como a igrexa parroquial de San Blas, do século XVII e localizada nun altozano. Xa por asfalto, e ben indicado, o camiñante prosegue pola veiga do ríou Boeza e excede novos establecementos ou unha escola de automodelismo. A entrada a Ponferrada é dunha beleza superior ao acceso a outras cidades de renome. Tras cruzar varios barrios e chegar ao propio término municipal, crúzase o ríou Boeza e xa se chega á contorna do albergue parroquial.

En bicicleta

Os peregrinos de pedal deben extremar as precaucións neste tramo da ruta que xa foi escenario de varios accidentes mortais de ciclistas. Un monumento á saída do Acivro lémbrao. Para aqueles menos expertos recoméndase realizar toda a etapa, ata Molinaseca, pola estrada LLE-142, e ter coidado se o firme mollouse.

Os itinerarios más inaccesibles para os bicigrinos son os que enlazan Manxarín co Acivro ante a baixada de vértigo señalizada, a pista que conduce a Rega de Ambrós (señales no asfalto xa indican o camiño para seguir para os ciclistas) e a baixada desde este enclave a Molinaseca. Desde esta localidade sí se podrán guiar pola señalización oficial ata Ponferrada.