Nájera-Santo Domingo de la Calzada

Nesta suave etapa, de quilometraxe alcanzable e desniveis moderados (o máximo é de 255 metros), o camiñante introducirase principalmente por pistas agrarias, escoltadas de campos de cereais que desprazan xa ás vides. A imposibilidade de protexerse á sombra será no verán o único problema desta xornada, case de transición, na que a amable Azofra, antigo e actual refuxio para moitos camiñantes, converterase nun descanso idóneo, ao situarse a case 10 quilómetros do seguinte enclave con servizos.

Desde este punto, e como visita moi recomendada, os romeus poderán desviarse da vía milenaria e desprazarse ata San Millán de la Cogolla, berce da lingua castelá, desde onde retornarán por unha variante para enlazar coa ruta xacobea uns quilómetros despois. A pesar da suma de quilómetros que supón, case 30, esta variante non defraudará aos romeus. A recta final da xornada, en suave ondulación, tan só terá un obxectivo: Santo Domingo de la Calzada, unha das grandes iconas do Camiño.

A etapa (20,5 quilómetros)

Nesta curta etapa na que o trigo irá comendo aos poucos terreo ás vides, a saída de Nájera (586,5 quilómetros a Santiago) acelérase ao ter cuberto na xornada anterior, e tras unha prolongada entrada á localidade, a maior parte do seu núcleo urbano. O peregrino dá os seus primeiro pasos por detrás do mosteiro de Santa María la Real, de visita obrigada, e ascende pola rúa Costanilla, en considerable pendente, durante preto dun quilómetro. Entre os impresionantes cerros avermellados das faldras dos montes que protexen o lugar, o camiñante xa se sitúa fóra de Nájera.

Unha pista arxilosa, aínda acompañada de viñas, lévao a continuación ata o pequeno arroio de Valdecañas, que se cruza, para avanzar acto seguido por sucesivas pistas (trazadas coa concentración parcelaria) e durante case dous quilómetros por un carreiro asfaltado, ata Azofra (14 quilómetros a Santo Domingo de la Calzada), primeiro alto da etapa.

Azofra, un pobo rúa

Esta nobre vila rioxana de orixes árabes, situada no val do río Tuerto e cuxo devir e edificación débese en gran parte ao propio Camiño, é un claro exemplo de pobo rúa, núcleo no que as casas se levantaron ao longo da travesía xacobea. Aínda hoxe, é na rúa Maior (que coincide coa propia ruta) onde os camiñantes acharán todos os servizos necesarios para o seu percorrido, como farmacia, ultramarinos, restaurantes ou bares con almorzos desde as 6.00 horas. Ata o século XIX aínda funcionaba no enclave o antigo hospital para peregrinos levantado no século XII e do que non quedan restos. Tampouco se conserva o cemiterio construído para os camiñantes que falecían no seu rumbo cara a Santiago.

Tras avituallarse de forma conveniente –ata a próxima parada aínda restan case 10 quilómetros– e visitar nun promontorio a igrexa de Nuestra Señora de los Ángeles (séculos XVII e XVIII), cunha talla do Santiago Peregrino, a ruta despídese de Azofra e desemboca nun pequeno parque. Será desde este punto desde onde todos aqueles camiñantes interesados en visitar San Millán de la Cogolla, berce da lingua castelá e cuxos soadas e impresionantes mosteiros de Suso e Yuso foron declarados patrimonio da humanidade pola Unesco, deban desviarse do Camiño para proseguir estrada (pola LR-206) en dirección cara a Alesanco. Despois de 18 quilómetros chegarán ao destino.

Achegarse a San Millán

É necesario ter en conta que os luns ambos os mosteiros permanecen pechados. O de Yuso abre o resto dos días de 10.00 a 13.30 horas e de 16.00 a 18.30 horas. As entradas (de ata 5 euros) adquírense na portería do mosteiro. Para visitar o outro mosteiro, o de Suso, é obrigatorio realizar reserva previa no teléfono 941 373 082. Ao chegar alí, as entradas (de ata 3 euros) adquiriranse na oficina de turismo (941 373 259), situada na planta baixa do propio mosteiro.

San Millán de la Cogolla

Do aparcadoiro do mosteiro de Yuso parte cada media hora un microbús con destino ao de Suso, distante un quilómetro, xa que o acceso aos vehículos particulares está prohibido. Os horarios de visita son, neste caso, de 9.30 a 13.30 e de 15.30 a 18.00 horas. Os peregrinos que desexen achegarse a San Millán pero sen sumar máis quilómetros ás súas costas teñen varias opcións. Todas elas están detalladas na  localidad de Nájera. Tras este desprazamento non será necesario retroceder sobre o andado, xa que a estrada de Villar de Torres (LR-204) volve conectar coa ruta e reencontra as frechas amarelas en Cirueña. Ou seguir a ruta Para quen prefira continuar Camiño e non desprazarse ata este conxunto monumental, a ruta continúa pola estrada de Alesanco, pero cara ao lado oposto, cara á dereita.

Chega entón á pequena e medio agochada fonte dos Romeus. Acto seguido, o trazado continúa cara á esquerda por unha pista, en ocasións asfaltada e na maior parte dos seus tramos de terra, que conduce ata un rolo xudicial do século XVI (12,4 quilómetros a Santo Domingo de la Calzada), próximo ao cerro dos Templarios. Símbolo de xustiza, este tipo de monumentos eran orixinarios da Idade Media, época na que os pequenos núcleos de poboación íanse transformando en enclaves urbanos de importancia e necesitaban instrumentos de xustiza propios. Nesta ocasión, a espada do rolo disuade ao presunto delincuente de cometer unha falcatruada.

Aos poucos, e sobre pistas veciñais e camiños agrícolas, o camiñante despídese das terras avermelladas e outea e rodéase de campos de cereal, o que anuncia a proximidade a Castela. Enfila un longo carreiro sen paradas destacadas durante o cal a forte calor de verán, e a ausencia de sombras, converteranse no peor inimigo. Nesta ocasión, ademais, uns asentos que os romeus acharán na súa travesía non servirán de axuda ao non estar cubertos.

Tras pasar unha pequena rampla dun quilómetro de extensión, e xa sobre unha pista de grava miúda, o camiñante achégase ao que, a xuízo de moitos expertos na ruta milenaria é un dos maiores atentados ao Camiño. O peregrino deberá bordear, á súa entrada a Cirueña (6,8 quilómetros a Santo Domingo da Calzada), un campo de golf e unha urbanización que lograron desprazar a ruta xacobea do seu itinerario inicial para dirixila cara á veciña Ciriñuela.

Dúas alternativias con servizos

Aínda así, hai dúas opcións, ou ben continuar igualmente por diante do complexo lúdico ou desviarse cara á dereita e seguir a Ciriñuela. Nambos casos acharanse servizos para comer e durmir. Quen opte pola primeira variante no alto da  rampla deberá virar á esquerda, exceder unha estatua homenaxe aos peregrinos e avanzar por diante do bar do campo de golf (con restaurante aberto ao público, menú do día e wifi) en dirección a uns chalés.

Cirueña

O enclave, ao que a ruta milenaria só toca pola rúa Barrio Bajero, abandónase tras deixar o albergue privado Virgen de Guadalupe á esquerda. Tras chegar a unha estrada, o trazado diríxese por un carreiro próximo a unha rotonda –sobre a que se levanta outra homenaxe aos peregrinos– para entroncar, acto seguido, cunha pista agraria que continúa recta. No caso de que o romeu decida encamiñarse cara á dereita ata Ciriñuela tamén achará nesta aldea servizos onde repor forzas, como o Albergue privado Virgen de las Candelas ou o hostal de mesmo nome. Xa xunto á rotonda, e en compañía tamén dos camiñantes que se desprazaron ata San Millán e que enlazaron coa ruta en Cirueña, proseguirán percorrido.

Un enclave de importancia

Entre progresivas e leves ondulacións e sempre escoltado por campos de cereal, o camiño xa non ofrece discusión. Sempre recto cara a Santo Domingo de la Calzada, cuxa silueta e impoñente catedral poderase comezar a divisar desde unha chaira regada polo río Oja. A través dun agradable paseo chégase ao prólogo da soada localidade, á que se accede tras atravesar un polígono con varias industrias e virar á esquerda nun cruzamento coa estrada de Cirueña. Neste paso, que sitúa ao viaxeiro xusto enfronte do campo de fútbol municipal, intúese a importancia do milagre xacobeo que, posteriormente, descubrirase na vila. O símbolo do estadio xa é un galo... Tras virar á esquerda e proseguir polas rúas 12 de Maio e Maior, o camiñante pisa o albergue.

En bici

A suave orografía converte a esta etapa nun paseo para os ciclistas, quen terán, ademais, máis facilidades para desviarse e visitar o conxunto de San Millán de la Cogolla. Se se decantan por achegarse ao enclave monumental cubrirán, en total, unha etapa de aproximadamente 55 quilómetros.