Palas-Arzúa

Imagen de Leboreiro / Xosé Castro

Perfil rompepiernas

Curtas pero esixentes ramplas, especialmente na chegada ao final de etapa. antes de Arzúa atópase o bucólico paraxe de Ribadiso, un dos albergues más espectaculares do Camiño. Por fin, o Camiño entra na provincia da Coruña, na que se atopa a ansiada Santiago de Compostela. Nas paraxes que se atravesan durante esta etapa elabóranse os queixos más saborosos de Galicia. Se intercalan partes do Camiño esnaquizadas e tramos moi ben conservados e rehabilitados. Desde un polígono ata a marabillosa aldea de Leboreiro. En Arzúa únense os peregrinos que proceden do Camiño do Norte. A etapa (29,4 kilómetros) O peregrino despídese de Pas de Rei (68 kilómetros a Santiago) pola N-547 en dirección a Compostela. A estrada abandónase uns metros para coller un pequeñou desvíou a man dereita seguindo o indicador de Curuxas. A pouca distancia da ruta destaca unha majestuosa vivenda emprazada a beiras do rego Ruxián e un pequeñou pero coidado paseo fluvial.

Tras retomar a estrada, o Camiño volve desviarse a man dereita no indicador de Carballal por unha esixente rampla que atravesa a Aldea de Riba para volver descender ata a estrada, a cal se atravesa ata a súa marxe esquerda. Un carreiro señalizado cun mojón conduce por monte ata San Xulián do Camiñou por unha bonita ruta. O único inconveniente aparece en épouca de intensas choivas, cando poden chegar a formarse charcos que obrigan a elixir entre calzarse as aletas ou a esquivar os traizoeiros aramados que custodian as parcelas aledañas. San Xulián do Camiñou é un pequeñou pobo coa súa zona nobre empedrada na que destaca o cruceiro, no corazón do núcleo,  e a igrexa, fundada no XII aínda que substancialmente transformada no XVIII. Conta a lenda que na antigüidade acogió un hospital de peregrinos rexentado polo soldado Julián e a súa esposa. Por accidente, Julián acabó coa vida dos seus pais e como penitencia levantó devandito hospital para a atención dos romeus. Un día recibió a visita dun ángel para comunicarlle o seu perdón.

O albergue privado

Ou Abrigadoiro serve almorzos e comidas. Xusto antes de abandonar a aldea o peregrino atópase co Castelo do Lobo, unha peculiar tenda de artesanía que también ofrece masaxes mediante a centenaria técnica xaponesa shiatsu. Más adiante, o peregrino tópase cun cruzamento mal señalizado no que debe continuar de fronte. O asfalto deixa paso á terra e, tras un pequeñou descenso, enlázase cunha estrada. Ao salvar o ríou Pambre chégase a Pontecampaña, sitio no que se levanta o albergue privado Casa Domingo. O seu fundación oculta unha curiosa historia. Unha filla da emigración regresó a coñecer os seus oríxenes e se enamoró dun veciño do lugar. Xuntos deciden restaurar unha vella casa que desde o 2002 funciona como albergue. Desde este punto arrinca un dos tramos más espectaculares da etapa, durante o que se atravesan excepcionais corredoiras. Algunhas, sobre roca nai. Nin sequera aos ciclistas molestarllesá ter que botar pé a terra. Os amantes da natureza que vaian cargados cunha cámara de fotos que se preparen para disparar a discreción.

Por Leboreiro e Disicabo

Por este belo carreiro chégase ata Casanova (24,4 kilómetros a Arzúa), onde destacan as súas casas solariegas. En Casanova hai un albergue público, a partir do cal comeza unha dura rampla, e outro privado (A Bolboreta) que también funciona como casa rural. Pronto comeza un descenso ata o ríou Porto de Bois. Unha vez allí volve gañar altura ata A Campanilla e logo ata Ou Coto (21,4 kilómetros a Arzúa), onde un mojón informa ao peregrino que acaba de pisar chan da provincia da Coruña. Nunha especie de vía de servizo paralela á eterna N-547, o Camiño pasa por diante dun ultramarinos ideal para repoñer víveres, pola cafeteríá Taberna e polo establecemento de turismo rural Casa Somoza, onde cada almorzo é unha festa. Os días de sol, dous cans preguiceiros adoitan tombarse no medio do asfalto desafiando aos turismos a que se aparten ao carón. Tal e como indica un novo mojón, o peregrino abandona a estrada. Un carreiro a man esquerda conduce ata a pintoresca aldea de Leboreiro. Leboreiro é unha das aldeas más espectaculares da etapa. O seu nome deriva de terra de lebres. O seu chan empedrado leva ata un cruceiro. Uns metros más adiante, a man dereita, levántase a igrexa de Santa María (século XIII), que no seu interior alberga uns sensacionais murais. O templo foi declarado pola Consellería de Cultura fito patrimonial do Camiño. No seu acceso atópase un peculiar cabazo.

Os cabazos teñen a mesma función que os hórreos, a de gardar e protexer o gran e outros alimentos. Nalgunhas zonas de Galicia, como na costa de Lugo, aos hórreos ségueselles denominando cabazos. En épouca medieval Leboreiro también acogió un hospital de peregrinos fundado pola familia nobre Ulloa. A lenda conta que preto da igrexa había unha fonte que se iluminaba polas noites. Os veciños da zona sospeitaron que baixo terra ocultábase algo mágico, armáronse de utensilios e cavaron ata dar coa imaxe dunha virxe, que foi levada ao interior do templo. Con todo, cada noite, a imaxe regresaba baixo terra. Así, día tras día ata que un artista da zona esculpió unha imaxe no tímpano, momento a partir do cal a virxe decidió establecerse dentro do templo. Atravésase péqueaña aldea de Disicabo e chégase a Madalena, na que se sitúa o restaurante Terra de Melide. Require desviarse un pouco do Camiño pero conta cunha variada oferta e cun horario continuado de 7.00 a 0.00. Un pouco más adiante atópase o principal lunar da etapa, xa que o peregrino convive coas présas e os motores dos transportistas e repartidores que transitan polo polígono industrial.

Sí, o Camiño de Santiago atravesa o corazón dun polígono industrial. Aos márgenes do carreiro tentouse ás alancadas aumentar o impacto da ruta xacobea, pero a contorna é tan desapracible que o único que se logrou foi empeoralo. As fontes de pedra, os monólitos e os arbustos en honra aos romeus están totalmente fóra de contexto. Ao abandonar o polígono, o peregrino debe seguir camiñando por un tramo paralelo á estrada desde o que se divisa Melide para acabar desviándose por unha senda que o conducirá ata Furelos, outro dos enclaves mágicos da etapa. A leste pequeña aldea accédese por unha ponte do século XII con catro arcos de medio punto, ante a mirada dos expertos pescadores que adoitan achegarse ata o ríou para probar fortuna. A travesía por o núcleo realízase sobre empedrado. Chaman a atención a súa igrexa, ben protexida por un muro. Nunha das súas casas loce con nobreza o escudo dos Caamañou. 

Os veciños do lugar coinciden cos peregrinos na taberna Ou Farruco. No lugar abriuse no verán do 2013 unha información de información ao peregrino na que se facilitan datos sobre cuestións gastronómicas, aloxamento ou horarios cos diferentes servizos de transporte.  Ao abandonar Furelos o chan vólvese grava miúda para ascender ata Melide (16 kilómetros a Arzúa), localidade da que é pecado marchar sen probar o polbo. De novo rumbo a Santiago, descenso dun estreito carreiro de terra que conduce ata a estrada nacional. Alén da vía apréciase un desvíou repleto de indicadores cara á CP-4603. 300 metros más adiante hai que coller a man dereita cara a Santa María de Melide, pequeña e histórica aldea aos pés do Camiño. Santa María de Melide, co seu firme da zona nobre lousado, conta cunha fabulosa igrexa do románico na que destacan as súas dúas espectaculares fachadas e as pinturas murais do seu interior, estas últimas datadas no século XV. Os amantes da arquitectura sorprenderseán cos detalles que afloran no templo. Tras atravesar o regato de San Lázaro, xa sobre unha pista a medio asfaltar, déixase a man dereita un lavadoiro e séguese camiñando por un firme bastante irregular ata Carballal. Más adiante, xa sobre un carreiro más salvaxe protexido por unha combinación de árboles autóctonos combinados con piñeiros e eucaliptos, sálvase o ríou Raído a través dunha pasarela de granito pola que os peregrinos deberán desfilar da un.

O Camiño volve tocar a estrada durante un pequeñou tramo para volver desviarse ata a chegada a Parabispo, primeira localidade do concello de Arzúa. Na marxe esquerda atópase un curioso posto sen vixilancia que funciona a modo de autoservizo. Froitas, café, biscoito... todo ten un prezo. Se confía en a boa vontade do viaxeiro, que deberá depositar as moedas nunha hucha. Por todo salvo por a auga, «moi boa» e gratis. Conta ata co dispositivo para selar a credencial.  O terreo pica cara arriba ata o lugar da Peroxa, que forma parte da parroquia de Boente. Boente (9,4 kilómetros a Arzúa) é unha aldea partida en dúas (Boente dá Riba e Boente dá Baixo) pola estrada nacional. Ao deixar atrás a cafeteríao Alemán (que también ofrece comidas), a pista que atravesa Boente dá Riba conduce ata un cruceiro e a fonte da Saleta, xa a beiras da estrada. Un pouco más adiante atópase o albergue privado Boente, que conta cunha terraza interior e que traballa menú do día. Uns metros más adiante, un pouco más afastado da ruta xacobea, aparece o albergue privado Albérguesvos. Alén da N-547, e por tanto, xa en Boente dá Baixo, está a igrexa de Santiago.

Ribadiso, preto de Arzúa

No Camiño séguense intercalando pronunciados descensos con violentos ascensos ao atravesar Brea, cuxo regato está contaminado por uns xigantescos cilindros metálicos en pleno proceso de oxidación. Séguese subindo ata chegar a un falso chairo asfaltado onde se atopa o café-bar Non Camiñou, coa súa terraza. Un pouco más adiante, tras coller un señalado desvíou á esquerda, accédese a Casteñeda. Neste lugar atopábase un forno de cal no que os romeus depositaban as pedras coas que venían cargando desde Triacastela, contribuíndo á construcción da catedral de Santiago. Así aparece reflectido no propio Códi Calixtino. (Triacastela) ...lugar no que os peregrinos collen unha pedra e lévana ata Casteñeda, para obter cal destinado ás obras da basílica do Apóstol. Capítulo III do libro V do Códi Calixtino Nada más entrar en Casteñeda (7,4 kilómetros a Arzúa) déixase a man dereita o albergue privado Santiago, que también funciona como café-bar e que conta cunha estupenda terraza. Seguindo a estrada descéndese ata o arroio Ribeiral, punto a partir do cal o terreo volverá a empinarse. En plena ascensión, un cartel de madeira incrustado nun árbol indica un desvíou cara a Casa Milia, tras unha rampla a favor; a man dereita, un panel informa o romeu da situación da pensión-bar Casa Garea, á que se accede a través dun carreiro entre eucaliptos.

De novo cara arriba, o peregrino cruza a estrada sobre unha ponte e, tras chegar a un pequeñou tramo empedrado, comézase un descenso cara a Ribadiso (3,4 kilómetros a Arzúa), outro dos enclaves mágicos na xornada, e o seu albergue, un lugar ideal para facer noite. A despedida de Ribadiso é dobremente dolorosa. En primeiro lugar, abandónase un dos núcleos más mágicos da ruta. En segundo lugar, as pernas sofren coa infernal rampla ata a N-547, a cal se atravesa dando un pequeñou rodeo a contrasenso dos coches que se dirixen a Arzúa. Ao atravesar un núcleo de casas, a ruta xacobea transcorre paralela á estrada nacional. No outro lado da mesma atópase unha completa estación de servizo na que o peregrino que chegue xusto de gasolina podrá encher antes da chegada a Arzúa, a menos dun kilómetro.

En bicicleta

Os ciclistas afrontan unha etapa sinxela. Pódese complicar en époucas de fortes choivas, porque se atravesan zonas de terreo brando, chegando a formarse auténticos bulleirais. Nalgúns puntos pode chegar a acumularse a auga en inmensos charcos. Rampla pronunciada desde Ribadiso ata Arzúa. Hai moitos ciclistas que chegados a este punto prefiren circular pola estrada xeral ata Santiago. Totalmente desaconsellado. Además do perigo que leva o feito de compartir vía con vehícus motorizados, os que prefiran pedalear sobre asfalto non tendrán a posibilidade de coñecer as mágicas aldeas de ten Galicia.