Pamplona-Puente la Reina

Escultura con motivos jacobeos en el alto del Perdón

A xornada está totalmente marcada polo alto do Perdón. A súa escalada esixe calma e un ritmo constante e o seu descenso esixe moita precaución. A saída de Pamplona, a través dunha zona universitaria, é moi aseada. Entre medias, pequeñas e tranquilas localidades que semellan illas que flotan entre os campos de cereal. O vento pode xogar unha mala pasada. Ao final da xornada, en Ponte a Raíña os peregrinos do Camiño Aragonés fúndense cos que proceden do Camiño Navarro. O que dispoña de tempo debe aproveitalo para desviarse ata a igrexa de Santa María de Eunate.

A etapa (22,3 kilómetros)

O Camiño de Santiago abandona Pamplona (707 kilómetros a Santiago) a través do campus da Universidade de Navarra. Paseo tranquilo ata o ríou Sadar, que se salva a través da ponte de Acella. A seguinte localidade na ruta xacobea é Cizur Menor (18,3 kilómetros a Ponte a Raíña), á que se ascende por un carril peonil pegado á estrada. Cizur Menor é unha zona residencial nas proximidades de Pamplona. A señalización neste núcleo pode levar a erro porque, de maneira inexplicable, algúns indicadores oficiais orientan aos romeus a negocios locais en lugar da Santiago. A mellor referencia para abandonar Cizur Menor é o frontón. Ao saír do núcleo, e tras avanzar por unha zona de urbanizacións, o peregrino comeza a gañar altura de forma paulatina por un deserto verde e amarelo ata a entrada a Zariquiegui. Un merendero a man dereita do carreiro ofrece repouso antes da igrexa de San Andrés, de orixe románico, aínda que moldeada co paso dos añvos. En Zariquiegui atópase A Pousada de Ardogi, que funciona como albergue privado, bar e restaurante. En leste pequeñou e ventoso pobo, aos pés do Perdón, os peregrinos teñen a opción de repoñer víveres na Tiendica de Mertxe, un pequeñou establecemento no que non falta de nada . O alto do Perdón A ruta atravesa Zariquiegui pola rúa Camiño de Santiago, desde a que arrinca o ascenso ao temido alto do Perdón a través dunha pista de terra e pedras.

O alto do Perdón é un dos puntos más famosos do Camiño de Santiago. A dificultade da súa conquista depende do propio peregrino. O ascenso (2,4 kilómetros), aínda que ten algunha rampla pronunciada, non supón gran cousa se se vai a un ritmo constante, gañando metros con tranquilidade. Non é menos certo que a algúns se lles pode atravesar, e coroar este punto transfórmase nun auténtico martirio. A proximidade das aspas dos muíños eólicos produce certa sensación de angustia, agravada polo vento, que adoita deixarse caer pola zona con violencia. Antes de coroar, os romeus atópanse coa fonte de Renégaa. Unha das lendas más famosas do Camiño de Santiago conta que o diaño se lle apareció a un mozo peregrino deshidratado en plena ascensión para ofrecerlle auga a cambio de que renegase de Deus. O romeu declinó a oferta. O diaño siguió tentándolo e lle exigió que renegase da Virxe a cambio de saciar a súa sede. O peregrino volvió a rexeitar. Por último, o diaño pidió ao mozo que esquecese a súa fe en Santiago. O peregrino se negó. Nese momento apareció o Apóstol, escorrentando a Satanás, para saciar a sede do seu romeu.

"Onde se cruza o camiño do vento co das estrelas"

O alto do Perdón debe o seu nome a unha antiga basílica do século XIII dedicada a Nosa Señora do Perdón, profanada polas tropas de Napoleón ao seu paso pola serra. Suponse que os peregrinos de camiño a Santiago que chegasen a este punto quedarían libres de pecado aínda que perecesen no seu intento de chegar á capital de Galicia. A imaxe da Virxe logró poñerse a salvo. Atópase na igrexa de Astrain. Hoxe en día, unha lápida lembra que no seu momento también existió un hospital que atendíá os peregrinos. Desde 1996, un dos grandes símbolos do Camiño de Santiago é a escultura realizada por Vicente Galbete, que inmortalizó en chapa a un pelotón de peregrinos no seu camiño a Compostela. Nunha das figuras que integran a obra pódese ler: "Onde se cruza o camiño do vento co das estrelas". Desde o cume gózase dunhas espectaculares vistas. Además, varios indicadores informan de rumbos e distancias a varias capitais mundiais como Nova York ou Cidade do Cabo, pero para o peregrino a más importante é Uterga, o seu destino más próximo, da que distan 3,6 kilómetros. Descenso a Uterga Se o ascenso do Perdón esixe certo esforzo físico, o seu descenso non o desmerece.

A baixada ata Uterga constitúe outro dos puntos críticos no Camiño de Santiago. O firme é moi irregular, propicio para as lesións. Convén extremar a precaución e, durante os tramos más comprometidos, examinar a fondo os puntos nos que se vai a apoiar o seguinte pé. Este tramo está totalmente desaconsellado para os peregrinos en bicicleta. Alternativa, estrada xeral. A entrada en Uterga (5,3 kilómetros a Ponte a Raíña) ofrece acubillo tras o paso pola serra. Atrás, xa de lonxe, aprécianse os muíños de vento. Uterga apenas chega aos 200 habitantes. Ten un ritmo de vida tranquilo e unha distribución articulada en torno ao Camiño de Santiago. Descenso por unha pista de terra á dereita da estrada que sae do pobo. Cómodo e breve traxecto ata Muruzábal entre os campos de cereal. A repousada localidade de Muruzábal conta cunha farmacia, consultorio médico, o Bar-Restaurante As Nogueiras (con menú do día) e unha pequeña tenda. No pobo destacan o palacio de Muruzábal, que na actualidade é sede dunha empresa vinícola, e a igrexa de San Esteban, dacabalo entre o gótico e o barroco. Desviarse a Eunate No concello de Eunate, aínda que algo desviado do Camiño Francés (a 2 kilómetros), atópase a igrexa de Santa María de Eunate.

No pobo hai varios carteis que indican cómo chegar a este templo, aínda que é algo complexo. Convén preguntar a un veciño da zona para ir sen risco. Santa María de Eunate é un dos templos más peculiares e misteriosos da ruta. Conta a tradición que o que rodea tres veces a súa estrutura queda libre de pecados.  Datada en 1170, algúns historiadores relacionan o seu construcción cos cabaleiros templarios, e a súa principal peculiaridade reside na súa planta octogonal e na galería porticada de 33 arcos. Os historiadores cren que é posible que na antigüidade funcionase como cemiterio de peregrinos (en escavacións recentes atopáronse cadáveres con cunchas de vieira), xa que a pesar de estar algo desviada do Camiño Francés, o Camiño de Santiago procedente de Somport sí abraza esta xoia do románico. Servizos en Óbanos Óbanos, moi próxima, elévase sobre as terras do corazón navarro. O acceso a esta localidade, debido ao seu emprazamento, presenta un punto incómodo. Non chega ao milleiro de habitantes (esta cifra multiplícase en épouca estival), con todo, a diferenza doutras moitas localidades de tamañou similar, as súas rúas destilan vida más allá do Camiño de Santiago.

O Camiño de Santiago abandona este enclave a través dunha pista que baixa á estrada. Tras cruzala, chégase á ermida de San Salvador, según algúns documentos históricos, lugar no que se fundían o camiño que arrinca desde Roncesvalles co que comeza en Somport (Aragonés).Con todo, desde o século XVIII, a fusión prodúcese en Ponte a Raíña. O acceso a esta localidade realízase pola marxe esquerda da N-111. Aos pés desta transitada estrada, a poucos metros do albergue, un estatua reivindica o punto de unión das dúas vías. «E desde aquí todos os camiños a Santiago fanse un só». O que pretenda ler esta inscripción compra un gran número de papeletas para ser atropelado, debido á nefasta orientación da mesma.

En bicicleta

A subida ao alto do Perdón ten a súa faragulla. O firme non é o más propicio para escalar, pero unhas boas pernas e unha marcha curta deberían ser más que suficientes. Aínda que o vento sempre pode xogar unha mala pasada. Como alternativa sempre queda coller a estrada xeral. A baixada desde o alto do Perdón é realmente perigosa. Pendentes moi pronunciadas e pedras de todos os tamañconvértenvos o descenso en misión imposible para os ciclistas. Tomar a estrada ata Óbanos.