Santo Domingo de la Calzada-Belorado

El Camino Francés se aproxima al límite con Castilla

Nesta sinxela etapa na que o trazado despídese de terras rioxanas para acceder a Castela por Burgos a travesía adquire certo dinamismo ao atravesar en dirección oeste un regueiro de poboacións que seguen, na súa maioría, o modelo xacobeo de pobo-camiño.

A través da rúa Maior dos sucesivos enclaves, onde non haberá problemas de abastecemento, os camiñantes poderán recordar os hospitais que na Idade Media deron acubillo aos peregrinos e que, nalgún caso, aínda conservan a súa estrutura. Tamén poderán aloxarse en albergues e núcleos que cativaron a ilustres romeus, como a Paulo Coelho, autor de El peregrino de Compostela e patrocinador dun refuxio en Viloria de Rioja.

Diversos exemplos de arte románica, como a pila bautismal de Redecilla del Camino, reforzarán o interese por esta rápida travesía, cuxo discorrer tan só se verá importunado por varios cruces coa N-120, algúns de certo perigo ante a falta de visibilidade.

A etapa (22,7 quilómetros)

No avanzar diario e incesante que supón a ruta francesa, o trazado dirá hoxe adeus á Rioxa para afrontar con forza a longa e espazosa Castela. A desta xornada é unha etapa de pouco quilometraxe, coa que repor alento e gozar do propio camiñar.

Tras unha intensa visita a Santo Domingo de la Calzada (566 quilómetros a Santiago), o percorrido avanza polo seu casco antigo, baseado nunha estrutura viaria medieval, coa rúa Maior convertida en eixo principal. Por ela o camiñante accede á rúa Río Palomarejos para continuar, acto seguido, pola avenida de La Rioja. Chégase entón xunto á ermida neorrománica da Ponte, edificada en cadeirado e ladrillo e construída en 1917 en honra ao santo impulsor do camiño. O templo levántase xunto a unha ponte sobre o río Oja (de onde se deriva o propio nome da Rioxa), que foi construído a partir do século XVIII en substitución do primitivo levantado por Santo Domingo.

Tras cruzar a ponte, o trazado desvíase por un estreito carreiro de bo firme que conduce aos peregrinos ata un dos varios cruces con estradas que balizan a etapa. Nesta ocasión os romeus cruzarán a LR-201 para continuar un pouco máis adiante (a entrada ao camiño non se acha xusto enfronte, senón no acceso a unha sede da ITV) por unha pista máis ancha de terra e pequenas pedras que aproxima aos viaxeiros á N-120. Atravesado un ramal desta estrada, avanzarase en paralelo a el por un carreiro situado á súa esquerda. Como inmediato punto de referencia sitúase o pequeno ascenso á cruz dos Valentes, un monumento que constata que o peregrino xa percorreu máis de 3,5 quilómetros desde o inicio da etapa. Esa cruz recorda un combate que dous veciños de Santo Domingo de la Calzada e Grañón protagonizaron no século XVII para resolver unha disputa entre ambos os municipios pola titularidade dunha devesa. Ambos os adversarios loitaron nun singular corpo a corpo caendo primeiro morto o paladín elixido polo pobo de Santo Domingo. O de Grañón faleceu a continuación ferido de morte, pero despois de ter inclinado a balanza cara aos seus conveciños.

Primeira parada, Grañón

Tras continuar recto e virar máis adiante cara á esquerda, xusto onde o indica unha mouteira, o carreiro avanza por varias pistas agrícolas cara ao cerro cónico de Grañón, denominado Mirabel, porque vixía toda a comarca. O acceso a esta localidade, primeira parada da etapa, faise por asfalto, a través dun carreiro paralelo á estrada de acceso.

Grañón (16,32 quilómetros a Belorado), última localidade rioxana do Camiño, soou con certa intensidade nas crónicas da peregrinación e incluso tivo dous hospitais para romeus, agora xa desaparecidos. No século IX levantouse nun alto o castelo de Mirabel, ao acubillo do cal xurdiu este poboado, protexido por unha muralla.

Grañón

O itinerario xacobeo atravesa o belo e suxestivo centro urbano, de trazado medieval, pola rúa Maior, auténtico refuxio para os camiñantes con todo tipo de servizos hostaleiros. No núcleo hai, ademais, tres paradas obrigatorias para aqueles que busquen algunha vivencia especial e recuperar o trato hospitalario de outrora. Unha delas ten lugar no propio albergue parroquial –situado xunto á igrexa de San Xoán Bautista (século XIV), que esconde un Santiago Peregrino–, no que os romeus non poderán selar a credencial. Aos voluntarios que o atenden xa se lles especifica que neste lugar o auténtico selo é o trato e a amabilidade cos que se acolle aos camiñantes, a quen se despide cun abrazo, pero non cunha rúbrica.

Como segunda parada hai que situar a próxima Casa de las Sonrisas, un dos poucos albergues privados financiados con donativos. Quen o atende é o santanderino Ernesto Díaz, de tan só 37 anos, aínda que experto e veterano peregrino e hospitaleiro. Tras finalizar 12 veces o Camiño e ser voluntario noutros albergues, decidiuse en xullo do 2012 a abrir este refuxio, onde o almorzo e a cea son comunitarios e no que, para sorpresa de moitos, as paredes dos cuartos do piso superior invitan a ser «pintadas». Moitos romeus depositan nelas o seu sinal, os seus recordos e escriben en diferentes idiomas ese animoso lema de «Bo camiño». Como terceira curiosidade habería que pór o foco nunha animada tradición protagonizada pola panadeira Susana Blanco e os peregrinos que descansan na localidade. Moitos deles pedían enfornar o pan no seu local ou cociñar un pequeno biscoito, ao que ela sempre accedía. Un bo día ocorréuselle pedir a cambio unha recompensa, non monetaria, pero si emocional. Así, cando van recoller o que deixaron para cociñar, pídeselles que canten unha canción. Por nacionalidades entoan desde Clavelitos ata coñecidas melodías francesas ou coreanas. Este costume, estendido polo camiño, xa case se institucionalizou e, así, ás 20.00 horas, en Grañón os camiñantes convértense en improvisados e alegres cantantes.

O Camiño entra en Burgos

Os romeus din adeus ao núcleo ao final da rúa Maior, desde onde deberán virar cara á dereita e descender, outeiro abaixo, cara a unha ponte. Mentres se abre a ollos do camiñante unha fermosa paisaxe, protagonizada por unhas fileiras de chopos, o trazado desvíase por unha pista de terra á esquerda que ascende de forma progresiva, e durante menos de dous quilómetros, ata o outeiro que separa as comunidades da Rioxa e Castela.

No alto, e tras pasar un panel informativo que anuncia o cambio de rexión, outro sinal avisa do perigoso do cruzamento. Os peregrinos deberán atravesar con coidado a N-120 e continuar cara á esquerda, en dirección a Redecilla del Camino, á que accederán tras cubrir unha longa recta. A partir deste momento, e durante as próximas xornadas, os romeus atravesarán a provincia de Burgos de leste a oeste, a partir dun corredor case equidistante entre a cordilleira Cantábrica, ao norte, e o río Douro, ao sur. Pero o obxectivo inmediato é Redecilla del Camino (12,25 quilómetros a Belorado), pequeno enclave citado no Códice Calixtino e cuxa historia amence entrelazada á ruta milenaria. Na actualidade, aínda conserva unha relevante dotación de servizos útiles para os romeus, como bares, unha panadería ou un banco.

Un rolo xurisdiccional marca o inicio da súa rúa Real ou rúa Maior, de trazado eminentemente xacobeo, na que tamén permanece aberto todo o ano, no número 24 e no edificio da antiga leprosaría e hospital para peregrinos, o albergue municipal San Lázaro. Xunto a el úbicase un hotel rural.

Antes de abandonar o enclave, os romeus deberán visitar tamén a igrexa da Virgen de la Calle, cuxa magnífica pila bautismal románica do século XII, na que destaca a decoración escultórica con motivos que representan unha cidade fortificada, está considerada como unha das xoias do Camiño.

Viloria, berce de santo Domingo

Feita a visita, a ruta continúa por esta rúa principal e pola das Cercas, a cuxo fin se sitúa outro perigoso, aínda que sinalizado, cruzamento coa N-120. Xa alén se prosegue carreiro en paralelo, e case rozando, a esta estrada. Unha fértil paisaxe recorda ao romeu que se acha na coñecida como Riojilla burgalesa. Tras atravesar unha pasarela sobre o río Relachigo séguese unha pista de terra en ascenso que, en menos de dous quilómetros, xa deixa aos camiñantes en Castildelgado (10,4 quilómetros a Belorado), onde a historia recorda que existiu un hospital para peregrinos fundado, segundo se cre, por Alfonso VII. Este pequeno núcleo, antigamente coñecido como Villaipun (vila de pan), mostra o seu principal patrimonio arquitectónico na rúa Maior, tamén carreiro xacobeo. Nela levántanse a igrexa parroquial tardogótica de San Pedro, que conserva no seu interior unha pila bautismal románica, e a ermida urbana de Santa María del Campo, con portada e espadana barrocas.

No enclave, no que os romeus acharán panadería, un ultramarinos con máquina de bebidas na súa porta, un banco e, xa na estrada, o Hostal El Chocolatero, o carreiro continúa cara á praza Maior, onde se sitúa unha interesante fonte pública de 1857. O viaxeiro di adeus a Castildelgado pola rúa Camino de la Cuesta e ,tras outro cruzamento con estrada, continúa en paralelo á nacional.

Viloria de Rioja

Primeiro por pista e despois por asfalto, cóbrense rapidamente os escasos dous quilómetros que separan ao anterior núcleo de Viloria de Rioja (8,64 quilómetros a Belorado), próxima parada. Neste pequeno pobo, cuxo apelido se deriva da proximidade xeográfica e similitude xeomorfolóxica coa comunidade rioxana, viven pouco máis de 60 habitantes. É coñecido por ser o berce de santo Domingo de la Calzada (nacido en 1019), fillo ilustre da vila e de quen se conserva a súa pila bautismal na igrexa (Nosa Señora da Asunción) que, ademais, atópase fronte á súa casa natal, situada no número 2 da rúa Asunción. O enclave ofrece aos camiñantes un agradable descanso, co albergue privado Acacio e Orietta, impulsado por un brasileiro e unha italiana e apadriñado polo escritor Paulo Coelho, a quen todos os peregrinos poden facer chegar unha mensaxe. No núcleo tamén se acha, na praza Maior, Mi Hotelito Viloria, con sete cuartos.

O pobo das tres mentiras

O carreiro despídese do núcleo tras exceder un parque e un cemiterio e descender por asfalto a partir dunha estrada local con curvas. Metros despois, empálmase de novo co carreiro paralelo á N-120 que discorre á súa man esquerda. Desta forma, e por unha pista de grava miúda, chégase á contorna de Villamayor del Río (4,95 quilómetros a Belorado), novo e rápido alto no Camiño. Este lugar, coñecido tamén como o pobo das tres mentiras, xa que nin é vila , nin é maior, nin ten río, atravésase nun case visto e non visto a través da súa rúa Real, auténtica rúa-camiño.

O enclave, que conta con consultorio médico de atención primaria, un parque infantil e unha fonte de auga sen garantías sanitarias, conserva na maior parte das súas casas o modelo de arquitectura popular que domina a comarca da Riojilla burgalesa. O trazado xacobeo deixa a man esquerda a igrexa parroquial que se acha baixo a advocación de san Gil e que preside o seu casarío, e xunto á cal se situaba, e aínda se conserva a súa estrutura, o hospital peregrino da Misericordia. O albergue privado San Luis de Francia, que ocupa unha granxa reconvertida, e o restaurante Casa León, situado xunto ao pobo na propia estrada nacional, son os principais servizos para romeus.

En Belorado

Xa na recta final o camiñante entronca de novo co carreiro de grava miúda que discorre en paralelo e pola marxe esquerda da N-120. Os case 5 quilómetros restantes ata Belorado, fin de etapa, cubriranse con celeridade sobre esta pista. Ao chegar ás inmediacións dunha fábrica alcánzase o último inconveniente da xornada, un perigoso cruzamento cara á marxe dereita da nacional con pouca visibilidade e sen paso de peóns. Atravésase con coidado o asfalto e o carreiro xa discorre entón por unha ancha pista que conduce ata as proximidades do ostentoso albergue privado A Santiago. Á etapa tan só lle queda un suspiro. De vez, e por un paseo, avánzase cara ao centro de Belorado.

En bici

A suave orografía converte esta etapa nun paseo para os ciclistas, quen non acharán ningunha complicación en completala con celeridade.