Padrón

Padrón ©Panoramio /©Manuel

Os camiñantes encontraranse en Padrón unha estrutura urbanística que aínda conserva a súa disposición medieval, con rúas estreitas e dispostas ao redor dun eixe central, a Rúa Longa. Desta rúa parten transversalmente as demais, intercaladas por pequenas prazas. Aínda que a sirga peregrina non atravesa moitas delas, recoméndase un paseo repousado polo núcleo, de grande encanto.

Ata o século XVIII estivo rodeado por unha cerca con cinco portas. A ruta xacobea accede ao enclave a través dunhas rúas bañadas polo río Sar (o lugar posuía ata a Idade Moderna dous portos, un exterior situado no río Ulla, na ponte, e outro interior, a beiras do río Sar, no porto de Murgadán). Tras superar a Praza de Abastos (onde os domingos poderán comprar diversas froitas e produtos e fronte á que se sitúa nesa xornada o famoso e multitudinario mercado da vila), os peregrinos alcanzan o Paseo do Espolón, un paseo fluvial do século XIX recuberto de plátanos e presidido, ao sur, por unha estatua de Camilo José Cela (do ano 2003) e, ao norte, por outra de Rosalía de Castro (ano 1957).

Ao fondo do paseo os camiñantes xa encontran a igrexa deSantiago, un templo de estilo neoclásico levantado por José Piquetno ano 1876 e que ocupa o lugar onde antano se erixían un templo románico, impulsado en 1123 polo arcebispo Xelmírez, e unha vez desaparecido este, outro posterior de estilo gótico. Baixo o altar maior da basílica consérvase o Pedrón, ara romana dedicada ao deus Neptuno onde, segundo a tradición, os discípulos do Apóstolo amarraron a barca que trasladaba dende Haffa (Palestina) os restos de Santiago.

Neste bloque de granito gravouse a seguinte inscrición: "A Neptuno o Foro Iriense co seu diñeiro". Na Idade Media, era costume dos peregrinos abrazar o Pedrón, símbolo que deu nome á propia localidade. No interior da igrexa o visitante achará mostras e restos dos templos precedentes, como unha inscrición do templo de Xelmírez ou un púlpito do século XV, pertencente á igrexa gótica que mandou edificar no lugar Lope de Mendoza.

Tamén localizarán diferentes elementos da tradición xacobea, como un Santiago Milhomes, nun dos altares; dous altorrelieves de madeira que representan a Traslatio e unha escena na que se ve o Apóstolo bautizando a Raíña Lupa; dous óleos do século XVIII que recordan tamén a Traslatio e a aparición da Virxe a Santiago; ou un Santiago Peregrino de aspecto mundano atribuído a José Gambino (século XVIII).

A esta coñéceselle popularmente como "O Parrandeiro", porque cada 25 de xullo (día de Santiago) sobe ata a ermida do Santiaguiño nunha romaxe. A igrexa abre de 10.00 a 12.30 e de 16.30 a 20.30 horas. As misas celébranse ás 09.30 e ás 21.00 horas. Nela pódese selar a credencial. Dende o século XV ata o século XIX houbo xunto á igrexa un hospital para peregrinos mandado construír polo arcebispo Rodrigo de Luna. Dende a igrexa de Santiago (aínda que non xa na sirga peregrina) parte a Ponte de Santiago, unha obra de inicios do século XX que ocupou o espazo no que antano había unha ponte medieval.

Padrón ©Panoramio / jose luis hidalgo

No seu extremo situábase a Torre Moucha, unha edificación vixía e defensiva que protexía o porto de Murgadán. Atacada polas revoltas irmandiñas (loitas antiseñoriais que tiveron lugar no século XV), foi derruída en 1832. Ao final da ponte aséntase a Fonte do Carme, obra do século XVI reformada no XVIII e que conta cunha destacada iconografía xacobea ao representar a chegada do Apóstolo a Padrón e o bautismo da Raíña Lupa, escena que evoca a evanxelización destas terras polo fillo de Zebedeo e Salomé. Xusto detrás, e máis no alto, sitúase o Convento do Carme (1752), edificio de estilo neoclásico construído sobre rocha viva. Se nun inicio os seus moradores eran os Carmelitas Descalzos na actualidade é ocupado polos Pais Dominicanos.

Dende o seu adro tense unha gran vista da vila. Dende a Fonte do Carme o peregrino pode avanzar pola Rúa deSantiago dende onde accederá ao primeiro dos 132 chanzos que compoñen o Viacrucis del Santiaguiño do Monte, as escaleiras que permiten ascender ao lugar, onde, segundo a tradición, o Apóstolo predicou en vida. Cada 25 de xullo, día de Santiago, celébrase a tradicional romaxe do Santiaguiño, festa declarada de Interese Turístico. O monte de San Gregorio, máis coñecido comoSantiaguiño do Monte, garda en altura unha boa área recreativa con zonas de barbacoa, mesas e parque infantil.

Este santuario, meta de peregrinación dende a Idade Media, garda varios cantos de sabor xacobeo. A tradición recorda que o Apóstolo predicou sobre unhas rochas aos xentís e que co seu báculo fixo xermolar unha fonte milagrera debaixo dunha ermida paleocristiana existente no lugar.

No ascenso os peregrinos acharán as rochas, coroadas por un cruceiro e unha estatua de Santiago. No século XVI os camiñantes subían os penedos de xeonllos rezando en cada un dos chanzos e remataban o rito pasando a través duns ocos que hai neles. Xunto ao lugar levántase a ermida do Santiaguiño, unha obra do arcebispo Rodrigo de Luna (século XV), reformada no século XIX.

Padrón ©Panoramio / Lola de Oya

No lintel dunha porta loce o escudo do arcebispo de Santiago, impulsor do templo. A igrexa, onde se acha o sepulcro do cóengo Gregorio conta cun único altar presidido por unha imaxe pétrea deSantiago, erosionada debido ao rozamento dos peregrinos durante séculos. Na fonte, que segundo a lenda fixo xermolar o Apóstolo, os peregrinos bebían e que se lavaban. Para eles este lugar tiña relación co perdón dos pecados. Na actualidade aínda mantense o costume de recoller a súa auga na véspera de San Juan para que, mesturada con herbas, libre aos veciños de Padrón dos malos espíritos.

Xa de volta na localidade, aos peregrinos aínda lles quedan varios cantos atractivos por visitar. Un deles é o Cruceiro de Fondo de Vila, situado preto da zona sur do Paseo do Esporón. Do século XV, conta con representacións alegóricas como caveiras, mornas ou animais. No seu fuste representouse a figura do Apóstolo peregrino. Como outros monumentos se localizan o Alfolí do Sal, un antigo depósito de sal do século XII situado xunto á Praza de Ramón Toxo, o Pazo do Concello (século XV), situado xunto á Rúa Longa, ou o Pazo de Quito, construción de estilo renacentista encargada polo arcebispo de Santiago, disposto xunto á Rúa das Dores, xa na saída do Camiño de Padrón.

Como outro lugar con encanto sitúase tamén o Xardín Botánico-Artístico, un dos máis antigos de España, Monumento Artístico Nacional dende 1946. En pouco máis dunha hectárea de extensión, recolle máis de 300 especies. Nun dos extremos do xardín, e se se segue pola avenida da Estación, o camiñante achegarase ata a Casa-Museo Rosalía de Castro. Esta poetisa, compostelá de orixe aínda que padronesa de adopción, é unha das grandes figuras das letras galegas. Co poemario Cantares Galegos (1863) situouse á fronte do Rexurdimento cultural de Galicia e con Follas Novas (1880) elevou a poesía galega aos máis altos cumes da súa historia.

Este museo, unha das visitas culturais clásicas para os escolares galegos, propón un percorrido polos acontecementos que marcaron a vida e a obra de Rosalía. Os visitantes recordarán a súa importancia e achegaranse ao ámbito que a rodeou. Nun dos espazos tamén se recrea unha casa rural da época. A escritora foi enterrada no cemiterio de Adina (na igrexa parroquial de Santa María la Mayor, en Iria Flavia) e en 1891 trasladada ao Panteón de Galegos Ilustres en San Domingos de Bonaval (Santiago). O museo abre, en inverno, de martes sábado, de 10.00 a 13.30 horas e de 16.00 a 19.00 horas e, en verán, de martes a sábado, de 10.00 a 14.00 horas e de 16.00 a 20.00 horas. As entradas custan 2 euros. Máis información: http://rosaliadecastro.org/a-casa-museo/ Visitas na veciña Iria Flavia Se os camiñantes proseguen rumbo cara á veciña Iria Flavia encontrarase con outras dúas visitas moi recomendables.

Por unha delas xa pasa a ruta xacobea. Trátase da antiga colexiata, hoxe igrexa parroquial de Santa María la Mayor. Explicada no propio percorrido que parte de Padrón, é unha das igrexas máis antigas de Galicia e, para algúns estudosos, un dos primeiros templos marianos do mundo. A basílica encóntrase rodeada por un cemiterio no que descansan os restos de 28 bispos. O propio Camilo José Cela, Premio Nobel de Literatura en 1998, escolleu antes da súa morte o lugar do seu nicho: á sombra dunha oliveira no cemiterio de Adina, non moi lonxe da fundación que leva o seu nome. Neste recinto tamén estivo enterrada a escritora Rosalía de Castro.

Fronte a ela, nunha antiga residencia de cóengos do século XVIII, sitúase a Fundación Camilo José Cela, o edificio que alberga a obra, manuscritos, coleccións privadas e recordos da vida persoal e literaria do Premio Nobel. Nunha superficie de 11.000 metros cadrados, o recinto alberga unha biblioteca con máis de 45.000 volumes, unha pinacoteca con máis de 700 pinturas orixinais, varias salas de exposicións e unha ampla superficie axardinada.

Os visitantes poderán admirar as condecoracións logradas polo escritor padronés, como o Nobel (1989), o Cervantes (1995) ou o Príncipe de Asturias (1987). Ademais, no conxunto tamén se acha a sede do Museo Ferrocarrileiro John Trulock, bisavó do escritor e construtor da primeira liña galega do ferrocarril, coa que se enlazaba en 1873 Cornes (concello integrado na actualidade en Santiago) con Carril (Vilagarcía). Os visitantes poderán recordar nel a historia do ferrocarril galego.