Astorga

Astorga ©Panoramio joseba andoni

Encontro de culturas, Astorga converteuse con peso propio nunha das grandes paradas da ruta xacobea. Dous milenios de historia e un amplo conxunto monumental aválana. Seguindo a sirga peregrina, algo que se atoparán de inicio os camiñantes é a muralla romana. No século I, e desde que a poboación se converte en cidade romana, levántase no núcleo unha primeira muralla de pedra con tres torres circulares. Na segunda metade desa centuria o enclave crece, o que afecta ao sistema defensivo. No século III levántase unha nova muralla, de aproximadamente 2 quilómetros.

Tras atravesar a muralla a través da puerta Sol, o romeu deixa a man esquerda o antigo hospital das Cinco Llagas. Os refuxios para peregrinos tiveron unha importancia suma en Astorga. Dos 26 que chegou a haber durante a Idade Media, a comezos do século XVI, e tras fusionarse varios entre eles, xa só quedaban 14. A cifra reduciuse no século XVIII ata catro: o de San Xoán, San Lázaro, Santo Tomé e o das Cinco Llagas.

Este último refuxio chegou a ser a sede doutros hospitais que, empobrecidos ou a piques de desaparecer, uníronse a el. O edificio, restaurado, aínda pode contemplarse, aínda que, na actualidade, é un centro social. O camiñante prosegue itinerario urbano pola rúa Padres Redentoristas e, tras chegar á praza San Bartolomé pode visitar a igrexa de San Bartolomé (o templo máis antigo da cidade) ou aproximarse ata o Museo Romano (aberto de luns a sábado de 10.30 a 14.00 e de 16.00 a 18.00 horas e, os domingos, de 10.30 a 14.00 horas; as entradas son a 3 euros; máis información: 987 616 937) e comprender a importancia da antiga Asturica Augusta.

Está situado nun dos edificios mellor conservados da Astorga romana que aínda preserva un ergástulo, un estreito cárcere subterráneo. Excepto os luns e os domingos pola tarde, deste museo parte diariamente ás 11.00 e ás 17.00 horas a coñecida como ruta romana (hai que realizar reserva previa no 987 616 937) durante a que se poden visitar unhas termas, o foro romano ou un templo dedicado á memoria do emperador Augusto. Tras a visita xa se accede á buliciosa praza Maior, onde se suceden tendas de follados, diversos bares e un coñecido hotel. Nela tamén se localiza o belo e elegante Concello barroco. Construído entre 1683 e 1704, conta con dúas torres e unha espadana, presidida por escudos e esculturas na fachada. Na parte superior ten dous maragatos, Juan Zancuda e Colasa, que marcan as horas mediante un orixinal mecanismo. Conserva o famoso pendón de Clavijo, a histórica bandeira que ondeou na loita contra os árabes.

Foi portado o 23 de maio do ano 844 polo alférez real Luis Osórez, astorgano, durante a batalla que tivo lugar nos arredores de Nájera, nun outeiro denominado Clavijo, entre as tropas do rei astur-leonés Ramiro I e o califa Abderramán II. Recorda a lenda como durante a noite previa ao combate o monarca recibiu nos seus soños a visita de Santiago Apóstolo, quen lle prognosticou a vitoria que obterían os soldados da fe. E así sucedeu. Os guerreiros asturianos mataron a 70.000 sarracenos e crearon a lenda de Santiago Matamouros.

En recordo da xesta o monarca cedeu ao astorgano a bandeira, a cal finalmente foi doada á cidade. Astorga creou a cambio unha garda especial, a Zuiza, que tiña como misión render homenaxe e escoltar á insignia mentres era paseada no aniversario anual da batalla. Esta tradición, perdida no século XVIII, foi recuperada hai poucos anos. Tras continuar pola rúa Pío Gullón o viaxeiro pódese desviar cara á contigua José María Goy, co seu Museo del Chocolate (de martes a sábado, de 10.30 a 14.00 e de 16.30 a 19.00 horas e os domingos de 10.30 a 14.00 horas; entradas a 2,5 euros).

A elaboración deste alimento foi unha das principais industrias da comarca durante os séculos XVIII e XIX. Toda esta tradición queda reflectida neste museo, onde se poden ver pezas litográficas, obsequios das diferentes fábricas e o proceso seguido desde a artesanía ata a mecanización. De volta á vía, proséguese polas rúas Postas e Santiago para acceder finalmente á praza Eduardo de Castro, onde se acha a oficina de información e varios dos conxuntos máis emblemáticos. A man dereita álzase maxestoso o palacio de Gaudí (de martes a sábado de 10.00 a 14.00 e de 16.00 a 20.00 horas e os domingos de 10.00 a 14.00 horas; entradas a 2,5 euros).

Encargado ao xenial arquitecto catalán para ser palacio episcopal, Gaudí iniciouno pero non o terminou. Palacio que formalmente se funde coa idea de castelo, é de planta de cruz latina, construído con granito traído do Bierzo. Nunca chegou a ser sede do bispo. Desde 1963 alberga o Museo de los Caminos, onde se expoñen distintos motivos xacobeos, como unha colección de figuras do apóstolo Santiago, información sobre as rutas e a orixinal Cruz de Ferro, do porto de Foncebadón. A poucos metros áchase un dos lugares máis inquietantes do enclave. Xunto á igrexa de Santa Marta, dedicada á patroa da cidade, e á pequena capela de San Esteban, do século XIV, sitúase a coñecida como celda de las Emparedadas.

Trátase dun recinto moi pequeno onde se encerraba a mulleres para sempre, obrigadas ou por propia vontade, e alí permanecían ata a súa morte dedicadas ao rezo e á penitencia, non se sabe se como mostra do seu exceso de virtude ou como castigo pola demasía do seu vicio. Cara ao exterior tiña unha única fiestra estreita con barrotes e a seguinte inscrición: «Memor esto juditti mei, sic enim erit et tuum. Mihi heri et tibi hodie» (Acórdate da miña condición, pois esta será a túa. Eu onte, ti hoxe). Os peregrinos ao seu paso arroxábanlles comida a estas mulleres. A escasos metros xa se accede á catedral, de estilo gótico tardío (entrada ao templo de luns a sábado de 9.00 a 10.30 horas e os domingos e festivos, de 11.00 a 13.00 horas).

Empezouse a construír, tal e como se acha na actualidade, en 1471, no mesmo solar onde a precederon outras catedrais románicas. As súas dúas torres xemelgas, outra das campás e outra máis antiga restaurada ofrecen a imaxe máis representativa do exterior, xunto á característica cor avermellada da pedra. Concluíuse no século XVIII. Nas súas ameas pódese localizar a un apóstolo vestido de peregrino. Anexo á catedral áchase o hospital de San Juan Bautista. Foi fundado polo cabildo catedralicio no século XI para asistencia dos peregrinos. En 1756 incendiouse e foi reconstruído posteriormente. A lenda conta que foi aquí onde caeu enfermo san Francisco de Asís, no seu peregrinar cara a Santiago. Parece ser que cando o rexemento se deu conta de que tivera hospedado ao santo correu tras el e pediulle que fundase un mosteiro na cidade. Como destaca o cronista oficial de Astorga, Martín Martínez, «sexa certo ou non, hai un feito incontestable. Anos despois fundouse en Astorga o convento de San Francisco, situado á entrada do Camiño Francés ao enclave, xunto á porta Sol».