A cruz de Santiago: A súa orixe e significado

O Camiño de Santiago está repleto de símbolos xacobeos. Entre os máis importantes están a cuncha do peregrino, as frechas amarelas, o botafumeiro, etc. A Cruz de Santiago forma parte dos símbolos do Camiño de Santiago que ten todo un legado histórico relacionado coa cultura xacobea.

A Cruz de Santiago destaca pola súa forma de cruz e espada. Tamén pola súa rechamante cor vermella, que simboliza o sangue derramado polo Apóstolo Santiago. Desde a súa orixe ha estar ligada á Orde dos Cabaleiros de Santiago, e hoxe en día represéntase en numerosos elementos como no escudo da cidade de Compostela, ata a típica torta de Santiago.

Aínda que existen moitos símbolos que podemos relacionar co Camiño de Santiago, o símbolo da cruz é o máis vinculado ao apóstolo Santiago. Coñecida mundialmente como a Cruz de Santiago, trátase dunha cruz latina cunha forma moi similar a unha espada pero que conta na parte superior con dous remates en flor de lis e unha panela na empuñadura.

Ademais de por a súa característica forma, outro dos factores máis representativos desta cruz é a súa cor vermella. Dise que esta cor se incluíu en representación ao sangue derramado polo Apóstolo Santiago debido á súa morte por decapitación por orde do rei Herodes Agripa no ano 44.

A Cruz de Santiago tivo a súa orixe coa fundación da Orde dos Cabaleiros de Santiago en 1170, xa que foi o seu símbolo distintivo. O seu nome provén do Apóstolo Santiago, o patrón de España. A Orde de Santiago tiña por obxectivos protexer aos peregrinos ao longo do Camiño de Santiago e proporcionarlles acubillo, comida e axuda espiritual. Ademais, tamén se encargaban de facer retroceder aos musulmáns na península mentres defendían ás tropas cristiás. 

En 1175, o Papa Alejandro III aprobou as regras da Orde nas que se incluía a adopción da cruz vermella como un símbolo de identificación da Orde de Santiago. Finalmente, a cruz introduciuse como símbolo en forma de espada e de invocación do seu voto ao Apóstolo Santiago.

Existen varias teorías de por que a Orde de Santiago adoptou a cruz vermella. Unha delas asegura que hai que remontarse ao ano 844, durante a Batalla de Clavijo. Conta a lenda que nesta batalla de mouros e cristiáns, apareceu o Apóstolo Santiago sobre un cabalo branco portando unha bandeira branca cunha cruz vermella e axudou aos cristiáns.  Outros buscan a orixe nas Cruzadas, onde os cabaleiros portaban cruces pequenas coa parte inferior afiada para ancoralas no chan.

Como mencionamos antes, a Cruz de Santiago é un símbolo moi recoñecido que ten forma de cruz e espada e está bañada nunha forte cor vermella. Nos brazos e na empuñadura represéntase a flor de lis, un símbolo común da Idade Media que fai alusión á honra dos cabaleiros. 

Igual que existen varias teorías achega do porqué da adopción da cruz vermella pola Orde de Santiago, tamén as hai sobre o seu significado. A teoría máis estendida di que a súa dobre condición de cruz e espada simboliza por unha banda a defensa de fe en Cristo, e pola outra, a utilización de armas para defender a fe e o instrumento utilizado co decapitaron ao Apóstolo. En canto á cor vermella, non hai ningunha dúbida de que representa o sangue derramado polo Apóstolo Santiago durante o seu martirio en Xerusalén. E tamén, o sangue vertido polo exército cristián en defensa da fe. 

Hoxe en día podemos atopar a Cruz de Santiago nunha gran variedade de sitios. No cadro das Meninas pintado por Diego Velázquez, o autor retratouse lucindo a Cruz de Santiago no seu peito, xa que recibira o título de cabaleiro da Orde de Santiago. Por tanto, non hai dúbida de que é un elemento moi típico en Galicia e noutros territorios polos que discorre o Camiño. Tamén podemos velo en moitos escudos heráldicos de España e mesmo en asociacións culturais e deportivas, como é o caso do Celta de Vigo. 

Noutro dos lugares nos que podemos atopar esta cruz na actualidade, é na torta de Santiago. Esta coñecida sobremesa é adornado na parte superior con azucre glass, menos na parte central onde usualmente debúxase a silueta da Cruz de Santiago.